Сарапшы “азаматтардың ковид-жауапкершілігін” енгізуді ұсынды

Бұл туралы “Еуразия әлемі” сараптамалық клубының отырысына қатысушылар айтты.

Не маңыздысы – жиектастар ма әлде медицина ма?

Саясаттанушы Асқар Нұрша пандемия мен қалыптасқан жағдай көптеген сәттерді жаңа қырынан көрсеткенін айтты. Мемлекетте де, қоғамда да.

Мысалы, қоғам үшін неғұрлым маңыздысы не – көрнекілік жобалар ма әлде сапалы медицина ма? Мысал ретінде ол тұрақты түрде ауыстырылатын жиектастарды келтірді.

– Жолдарды жөндеу маусымы басталды, “жиектас экономикасы” өркендеп тұр. Медицинаға, кәсіби кадрларды даярлауға және ұстап қалуға, дәрі-дәрмектер шығаруға қажетті қаражат орынсыз жұмсалып жатқаны өте өкінішті, – деді ол.

Сонымен қатар, ол қауіпсіздік талаптарын жиі елемейтін қазақстандықтардың өздерін де сынға алды.

– Коронавирус жасырын жұмыс істейтін түнгі клубтармен, кальянмен және т.б. көрші болады.

Қазір бұл коронавирус жұқтырудың тікелей жолы, бірақ олар бұл туралы ойламайды

Отандастар шетелге кетіп, жалған анықтамалықтармен келеді де, инфекцияны басқаларға таратады. Қазіргі уақытқа дейін адамдарға қоғамдық орындарда бетперде кию керектігін еске салып отыру керек.

Азаматтардың қоғам алдындағы ковид-жауапкершілігі деген ұғым енгізу керек

Әйтпесе, жауапсыз іс-әрекеттер жалғаса береді”, – деді сарапшы.

Сондай-ақ, Нұрша коронавирусқа қатысты жағдайды “мемлекеттік басқару сапасына жасалған сынақ” деп атады. Кейбіреулер үшін пандемия “мансаптық трамплинге” айналса, ал біреулерінің табысты өмірбаяндардын зақымдады.

– Іске келгенде отандық медицинаны қаншалықты сынға алса да, төтенше жағдайға дайындықтың белгілі бір деңгейі бар болғанын мойындау керек. Сондай-ақ, электронды үкіметті дамытуға көп күш жұмсалды, – деді ол.

“Дүниежүзілік вакциналар соғысы” бастала ма?

Әрі қарай әңгіме пандемия кезіндегі әлемдік саясат туралы болды. Асқар Нұрша

әрқайсысы өз өнімін мақтайтын ірі фармацевтикалық алпауыттардың арасында бәсекелестік басталады 

деп есептейді.

– Барлық вакциналарды өзара мойындау мәселесі қалай шешіледі? Қазақстанда біз қазір “Спутник-V” вакцинасын алып жатырмыз. Оны Еуропада немесе АҚШ-та мойындай ма? Егер сіз АҚШ-қа баратын болсаңыз және алған вакцинаңыз ресейлік делік,

егер вакцина төлқұжаты енгізілсе, сізден басқа препаратпен вакцинациялау талап етілуі мүмкін бе?

Екі вакцина ағзаға қалай әсер етеді? – деген сұрақ экспертті мазалайды.

Қытайтанушы Әділ Каукенов “вакциналар мен абырой-бедел соғысы жүріп жатыр” деп мәлімдеді.

– Еуропалық Кеңестің төрағасы Шарль Мишель Ресей мен Қытай билігін коронавирустық вакциналарды насихаттау құралы ретінде пайдаланды деп айыптады делік. Бұл ретте, егер Еуропалық дәрі-дәрмек құралдары агенттігі “Спутник-V” вакцинасын Еуроодақ аумағында пайдалануды мақұлдаса, Германия билігі ресейлік вакцинаның 30 млн дозасын сатып алуға ниетті.

Әзірге Қытай нарыққа шығу үшін тек өздерінің коронавирустық вакциналарын мақұлдады. Олардың ішіндегі ең танымалы – Sinovac. Қытайға бару үшін сіз сол вакцинаны алғаныңызды көрсетуіңіз керек”, — деді ол.

Экономист Айдархан Құсайынов пандемия әлемде жаһандануды жалғастыруда деп қосты.

– Протекционизм мен реттелетін нарықтарға көшу тенденцияға айналды, қалай болғанда да бұл үрдіс өсе береді. Вакциналар соғысы, олардың саяси әсері, вакциналар төлқұжатын енгізу мүмкін екендігі, препараттарды өзара мойындау (мойындамау) – мұның барлығы экономикалық қатынастарға әсер етудің қосымша тәсілдері. ЕАЭО шеңберінде сауда қақтығыстары мәселелерін шешуге тырысқан кезде, санэпидқадағалау негізгі кедергі болып шығады, ол тауарларды нарықтарға өткізбейді.

Коронавирусқа байланысты ынтымақтастыққа кедергі келтіретін денсаулық сақтау бақылауы пайда болды,

— деді ол.

Вакцинациядан қорқу қайдан шықты

Саясаттанушы Замир Қаражанов 2016 жылдың соңында “Стратегия” ҚҚ халық арасында әлеуметтік сауалнама жүргізгенін еске салды. Респонденттерден неден қорқатындарын сұрағанда

ұсынылған нұсқалардың 60%-дан астамы жаппай эпидемияны таңдаған

Бірақ адамдардың қауіпке тез бой үйретіп алғаншы соншалық, өздерін жауапсыз ұстай бастады.

— Тағы бір ерекшелігі – вакцина алудан қорқу. Бірақ бұл қорқыныш пандемиядан бұрын, оның ішінде денсаулық сақтау министрлігінің “күшімен” қалыптасты. Естеріңізде ме, 2000-жылдары Қазақстанға ДДҰ қайта біліктіліктен өткізбеген, туберкулезге қарсы серб вакцинасын әкелгені және бірнеше мыңдаған балада жанама әсерлері болған еді. Адамдардағы қорқыныш таңқаларлық жағдай емес”, – деді ол.

Саясаттанушы медицинаны қолдауға мемлекет көп қаражат бөліп отырғанын атап өтті. Бірақ, сонымен қатар, ол шығындардың өсуі медициналық қызметтердің тамаша сапасының көрсеткіші емес екенін де атап өтті.

– Қымбат және тиімсіз медициналық қызмет алу қаупі бар. Оның үстіне, азаматтар жиі кезекте ұзақ тұрғанына және диагноз дұрыс қойылмағанына шағымданады. Науқастарды емдеуді әлі де жақсарту керек және т.б.

Мұндай белгілер қателік тек дәрігерлерде ғана емес, сонымен қатар денсаулық сақтау жүйесінде де қиындықтар бар екенін білдіреді

Қызметкерлерге жоғары жүктеме жүктеледі, оның еңбек уәждемесі әлсіз, меритократия қағидаты айқын емес, қызметкерлердің мансаптық өсуі жабық жария етілмейтін жағдайда жүзеге асырылады. Денсаулық сақтау жүйесі де, білім беру саласы сияқты, реформаларды қажет ететіні анық, – деп түйіндеді ол.

Жүйені қайта қарау қажет

Мемлекеттік қаржыландыруға қатысты Айдархан Құсайынов та өз пікірін білдірді.

— Біз мемлекет тарапынан денсаулық сақтауды қаржыландыру көлемінің ұлғайғаны туралы көп естиміз. Бірақ,

тағы да билік мәселелерді өздері шешуге тырысатын аймаққа бұратын сияқты

Дегенмен, шын мәнінде, мемлекеттік тапсырыс арқылы денсаулық сақтау жүйесін қаржыландыруды дамыту керек. Атаулы медициналық көмекті, қандай да бір қызметтер көрсете алатын жеке клиникалардың тізімін кеңейту керек. Заманауи клиникалар құру мен медицинаны цифрландыруға инвестиция салуы тиіс бизнесті тартып, ынталандыру керек.

Денсаулық сақтау перспективалы экономикалық сегментке айналуда. Және оған қызмет көрсетуге тиіс мемлекеттің әлеуметтік жауапкершілік саласы ретінде емес, азаматтар үшін қызмет ақысын төлей алатын жауапкершілік ретінде қарау керек, ал оны жеке бизнес көрсете берсін.

Жүйені тиімдірек ету үшін оны қайта қарау қажет

Әзірше бюджеттік қаржыландырудың айтарлықтай бөлігі бизнеске түсіп жатқан жоқ, түссе болар еді, – деді экономист.