Түрікменстандағы азық-түлік дағдарысы жаңа кезеңге шықты — БАҚ шолуы

Азатлык хабарлағандай, елде тіпті “субсидияланған бағалар” шегіне жетті. Мысалы, елордада кейбір аудандардағы “субсидияланған өнімдер” жиынтығы нарықтағы бағадан қымбат болып шыққан. Тұрғын үй кешендерінің біріне 120 манатқа азық-түлік жиынтығы әкелінді (Түркіменстан Орталық банкінің бағамы бойынша 34 АҚШ доллары). Оларды ешкім сатып алған жоқ, ал журналистердің тексеруі мынаны көрсетті

нарықта ұқсас өнімдерді тіпті бөлшек бағамен сатып алғанның өзінде 108 манат тұрады

— Тұрғындардың ешқайсысы бұл өнімдерді жоғары бағаға сатып алғысы келмеді. Содан кейін сауда қызметкерлері оларды мәжбүрлеп сатуға тырысты. Олар болашақта тауық етін әкелетінін айтты, бірақ қазір бас тартқандар оны кейін субсидияланған бағамен сатып алу құқығынан айырылады деді. Тұрғындар қауіпке бой алдырмады, сондықтан барлық өнімдер сатушының көлігінде қалды, оларды кері алып кетуіне тура келді”, — деді тұрғындардың бірі.

Түрікменстанда азық-түлік өнімдерін субсидияланған бағамен сату жүйесі бұрыннан бар, бірақ соңғы жылдары мемлекеттің субсидияланған бағамен сатылатын өнімдеріне деген сұраныс артты. Азық-түлік тапшылығының шиеленісуі аясында негізгі азық-түлік өнімдеріне субсидияланған бағалар 2021 жылдың ақпан айында өсе бастады.

2022 жылдың басынан бері елімізде нан тапшылығы күшейе түсті, тіпті елордада да түнде кезекке тұратын болған.

Билік әлі күнге дейін 2017 жылдың күзінен бері жалғасып келе жатқан азық-түлік, оның ішінде нан мен ұн тапшылығын ресми түрде мойындаған жоқ.

Бұған дейін ел басшылығы азық-түлікпен қамтамасыз ету саласындағы жетістіктерді жариялау үшін ұлттық БАҚ-қа бірнеше рет талап қойған болатын. Артынша

мемлекеттік баспасөзде кезек пен тапшылық аясында “азық-түлік молшылығы” термині пайда болды,

ал үкімет жанындағы басылымдарда елде азық-түлік тапшылығының болуын жоққа шығаратын жарияланымдар пайда болып, халық “акциздік өнімдерді алуға” кезекте тұр деген пікірлер жазылды.

Бағалар өсіп, шенеуніктер қалталарын толтыруда

Лебап уәлаятында полиция мен салық қызметкерлері сауда орындарында рейдтер бастады, оның барысында олар иелерінен жергілікті тауарларға “Аркадагпен бірге бір дәуірде” деген жазуы бар арнайы жапсырмаларды жабыстыруды талап етті.

— 4×3 см өлшемді жапсырмаларда “Аркадагпен бірге бір дәуірде” деп жазылған, сонымен қатар тауда телпек (түрікмен ұлттық бас киімі) киіп тұрған атты бейнеленген. Рейд жүргізетін билік өкілдері бұл жапсырмалар жоқ тауарларды алып тастап жатыр”, – деді кәсіпкерлердің бірі.

Түрікменстанда 2022 жыл Меджлис шешімімен “Аркадагпен бірге бір дәуірде” деп жарияланды. Әр жылға бір ұран таңдау дәстүрі елде бұрыннан келе жатыр. Мысалы, 2019 жыл “Түрікменстан – өркендеу отаны” ұранымен өтті, 2020 жыл “Түрікменстан – бейтараптық отаны”, ал 2021 жыл “Бейбітшілік пен сенім жылы” деп аталды. Ұран таңдалғаннан кейін жыл бойы елде оған арналған үгіт-насихат шаралары өткізіледі.

Лебап кәсіпкерлері жергілікті билік жапсырмалардан да пайда табады деп мәлімдейді.

— Бізді әр жапсырманы бір манаттан сатып алуға және әр тауарға бір  жапсырмадан жапсыруға мәжбүрлейді. Бір қарағанда, бір манат ештеңе емес, бірақ күн сайын дүкен сөрелерінде мыңдаған бөтелке сүт, айран немесе кондитерлік өнімдер сатылады.

Бұл дегеніміз, бүкіл велаятта жапсырмаларға миллиондаған манат жұмсалады

Кейбір шенеуніктер осы жапсырмалардың көмегімен қалталарын толтырады, — дейді кәсіпкер.

Және бұл, сайып келгенде, бағаға әсер етеді. Мысалы, 15 манат тұратын айран енді 16 манат тұрады.