«Қазақстанға чиптер дизайны индустриясы не үшін қажет?». Мәжіліс депутаты Әбутәліп Мүтәлі Үкіметке стратегиялық ұсыныс айтты

Әлемдік тәжірибе: фабрикасыз да ірі ойыншы болуға болады

Мәтінде келтірілген халықаралық мысалдар саланың әлеуетін айқын көрсетеді:

• Сингапур зерттеулерді қолдауға 700 млн доллар бөлген.
• Қытай экспорттық шектеулерге қарамастан, AI шешімдерін әзірлеуді ынталандыратын салықтық жеңілдіктер мен субсидиялар ұсынып отыр.
• ARM (Ұлыбритания) – өндірістік базасы жоқ, бірақ әлемдегі смартфондардың 95% архитектурасын жасайды.
• NVIDIA – өз фабрикасы жоқ, бірақ нарықтық капитализациясы 4 трлн доллардан асқан әлемдегі ең ірі чип әзірлеушілердің бірі.

Қазақстан үшін де осы нарыққа өз ойыншыларын шығару — орасан экономикалық әрі стратегиялық мүмкіндік.

Саладағы қазіргі жағдай: білім, инфрақұрылым, маман тапшылығы

Бүгінде микросхемаларды жобалау саласында арнайы зертханалар, тестілеу орталықтары, білім беру бағдарламалары, ғылыми-зерттеу инфрақұрылымы, халықаралық деңгейдегі инженерлер мен тәлімгерлер жеткіліксіз. Университеттер мен өнеркәсіп арасындағы байланыс та әлсіз.

Соның салдарынан Қазақстан микросхемаларды толық импорттауға тәуелді. Бұл ретте әлемдік жартылай өткізгіштер нарығы 2030 жылға қарай 1 трлн доллардан, ал 2035 жылға қарай 2 трлн долларға дейін өседі деп күтілуде. Осындай ауқымды нарықтан тыс қалу — стратегиялық тәуекел.

Қазақстан үшін пайдасы қандай?

Чиптер дизайны индустриясын дамыту елімізге:

• ұлттық қажеттіліктерге бейімделген технологиялық шешімдер әзірлеуге;
• цифрлық жүйелердің сенімділігін арттыруға;
• мемлекеттік қауіпсіздікті күшейтуге;
• импортқа тәуелділікті азайтуға;
• жоғары технологиялық жаңа жұмыс орындарын ашуға;
• инженерлік мамандықтарға қызығушылықты арттыруға;
• зияткерлік меншік пен дайын дизайн-шешімдерді экспорттауға мүмкіндік береді.

Бұл экономиканың шикізаттық емес, жоғары технологиялық секторын ілгерілететін маңызды қадам.

Ұсынылған шаралар: ұлттық дизайн-орталығы қажет

Депутат Үкіметке сала бойынша кешенді мемлекеттік саясат әзірлеуді ұсынды. Онда:

• университеттер мен колледждерде арнайы зертханалар ашу;
• ұлттық дизайн-орталығын құру;
• жобалау және тестілеу инфрақұрылымын дамыту;
• ғылыми жобалар мен стартаптарды қолдау;
• микросхемалар жобалау бойынша оқу бағдарламаларын енгізу сияқты нақты шаралар қамтылуы тиіс.

Оның пікірінше, дәл осы базалық инфрақұрылым Қазақстанның шынайы әрі тұрақты цифрландыруының негізін қалайды.

Қорытынды

Мәжіліс депутаты Үкіметтен қабылданатын шаралар жөнінде заңнамаға сәйкес жазбаша түрде ақпарат беруді сұрады. Чиптер дизайны индустриясын дамыту — Қазақстанның технологиялық дербестігі мен жаһандық экономиканың жаңа құрылымында өз орнын айқындауы үшін аса маңызды бағыт. Еліміздің цифрлық болашағы осы шешімдердің уақытында қабылдануына тікелей байланысты.