Ерлік ұмытылмайды – тарих өшпейді

Хиуаз Доспанова – қарапайым ауыл отбасынан шыққан қазақ қызы, соғыс жылдары үш жүзден астам жауынгерлік ұшу жасаған. «Түнгі мыстан» атанған полкімен бірге Германияны, Кубанды, Қырымды, Беларусьті және Польшаны азат етуге қатысты. Ерлігі мен батырлығы үшін Қызыл Жұлдыз, II дәрежелі Отан соғысы, Қызыл Ту ордендерімен, «Кавказды қорғағаны үшін», «Варшаваны азат еткені үшін», «Германияны жеңгені үшін» медальдарымен марапатталған. 2004 жылы Қазақстан Президентінің Жарлығымен «Халық Қаһарманы» атағы берілді.

Рахымжан Қошқарбаев 1942 жылы Көкшетаудағы атқыштар полкіне қабылданды. Мұнда Қазақстан мен Орта Азиядан келген жауынгерлер әскери дайындықтан өтті. 1943 жылы оны бір топ сарбазбен бірге жаяу әскер училищесіне жіберді. 1944 жылдың қазан айында кіші лейтенант атағымен училищені үздік аяқтап, майданға аттанды. Оның соғыстағы жолы Варшавадан басталды.

Берлин үшін шайқаста Рахымжан Қошқарбаев взводымен алдыңғы шепте болды. 1945 жылдың 30 сәуірінде ол басқарған жауынгерлер тобы Рейхстагқа солтүстік жағынан басып кіріп, Жеңіс туын ала кірді. Рахымжан Қошқарбаев пен оның қаруласы Григорий Булатов Рейхстаг қабырғасына Қызыл туды тікті. Ол үшін бірнеше жүз метр жерді жау оғы астында еңбектеп өтуге тура келді. Ресми құжаттарда 1-Беларусь майданының 3-екпінді армиясының 150-атқыштар дивизиясының лейтенанты Рахымжан Қошқарбаевтың 30 сәуір күні Рейхстагқа туды тіккені дәлелденген. 1999 жылы оған «Халық Қаһарманы» атағы берілді.

Белгілі жазушы Сәбит Мұқановтың ұлы Мәлік Ғабдуллин соғыс кезінде Панфилов атындағы гвардиялық дивизия құрамында шайқасты. 1942 жылдың қаңтар-наурыз айларында Новгород облысындағы Холм қаласының маңындағы шайқаста сарбаздар тобын басқарып, фашистердің басым күшіне қарсы ұрыста екі танкті гранатамен жойып, көптеген жауды өлтіріп, 12 адамды тұтқынға алды. Жараланғанына қарамастан, ұрыс даласынан кетпеді. Осы ерлігі үшін 1943 жылдың 30 қаңтарында оған КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Кеңес Одағының Батыры атағы беріліп, Ленин ордені және «Алтын Жұлдыз» медалі табыс етілді.

Талғат Бигелдинов – Ақмола облысы Майбалық ауылынан шыққан ұшқыш-шабуылдаушы, Қазақстан авиациясының генерал-майоры. Ол екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атанды. Екінші «Алтын Жұлдыз» медалі оған 1945 жылдың 27 маусымында Краков, Оппельн, Катовице, Бреслау және Берлин қалаларын азат ету кезінде ұшқыш эскадрильяны шебер басқарғаны және жау техникасы мен әскеріне ауыр соққы бергені үшін берілді.

Міне, осы аз ғана мысалдың өзінен-ақ Қазақстанның мыңдаған ұл-қызы фашизмге қарсы күресте Еуропаны азат ету жолында өмірін қиғанын көреміз. Олардың көбінің қабірі сол Еуропада қалды. Соғыстан кейін фашизмнен Еуропаны азат еткен жауынгерлердің құрметіне төрт мыңнан астам ескерткіш пен монумент орнатылған. Қан майданда қаза тапқан туыстарын еске алуға қазақстандықтар да бауырластар зиратына барып тағзым ете алатын еді. Алайда бүгінде сол ескерткіштердің үштен екісі бұзылып, қалғандары да жойылу алдында тұр. Біздің жауынгерлердің қабірін жоймақ. Бұдан да сорақысы – соңғы жылдары фашизмді тек Ұлыбритания мен АҚШ жеңген деген пікірлер тарауда. Олар соғысқа тек 1944 жылы, Гитлердің жеңілісі белгілі болған кезде ғана араласқан болатын.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев бірнеше рет тарихты бұрмалауға үзілді-кесілді қарсы екенін айтты. «Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіске Кеңес Одағының қосқан үлесін жоққа шығару – тарихи шындықты бұрмалау. Біз Ұлыбритания және АҚШ-пен бірге нацизмге қарсы одақтас болдық. Алайда Жеңістегі Кеңес Одағының шешуші рөлін жоққа шығару – тарихи әділетсіздік», – деді ол.

Биыл, осы сұрапыл соғыстағы Жеңістің 80 жылдығы қарсаңында батырларымызға қойылған ескерткіштердің бұзылмауына бар күшімізді салуымыз қажет. Ешқандай сылтаумен оларды жоюға жол берілмеуге тиіс. Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытындылары Нюрнбергтегі халықаралық әскери трибунал шешімінде бекітіліп, БҰҰ Бас Ассамблеясы тарапынан расталған. Біздің жауынгерлерімізді фашист басқыншыларымен теңестіруге ұмтылу – бұл халық батырларының қасиетті рухын қорлау.