Жээнбековтің отставкасы Қырғызстанның саяси аренасына қандай өзгерістер әкелді?

Жаңа үкімет туралы

Үкіметті Садыр Жапаров басқарды. Оның есімі сыртқы аудиторияға беймәлім болуы мүмкін, бірақ қазіргі жағдайда ол Қырғызстанның ең ықпалды саясаткерлерінің бірі болып, жергілікті элитаның қолдауына ие болды.

Мемлекет интернеттегі еркіндікті жаншу үшін пандемияны қалай қолданады?

Жапаров ел тұрғындары арасында аса танымал. Нақтырақ айтқанда Кумтор алтын кен орнын ұлттандыру идеясының арқасында белгілі болды. Алайда Қырғызстан премьер-министрі жақында берген сұхбатында кен орнын мемлекет қанатының астына тез арада қайтарылмайтынын айтты.

Жапаровпен қатар танымал саясаткер Өмірбек Бабанов та Үкімет басшысы лауазымына үміткер болды. Бірақ Жапаров бірден өзін өте батыл және маңайындағыларды ұйымдастырып әрекет ететін ойыншы ретінде көрсетті.

6 қазан күні, яғни саяси дағдарыстың бірінші күні Жапаров командасы Жогорку Кенештің шұғыл отырысын екі рет ұйымдастырып, оны жаңа премьер-министр етіп сайлады.

Өз кезегінде, егер біз жаңа министрлер кабинетіне қарайтын болсақ, жаңа үкіметтің өзара келісіммен құрылғанын түсінуге болады.

Үкімет құрамына Жапаровтың адамдары да, Бабановтың жақын серіктестері де кірді

Осылайша, сыртқы істер министрінің портфелін Бабановтың бір партиялы мүшесі  және Бабанов премьер-министр болған кезеңде осы лауазымды атқарған Руслан Казакбаев алды.

Наразылық кезінде өздерін көрсеткен жаңа саяси күштер бірқатар министрлік лауазымдарға ие болды. Мысалы, жағдайды тұрақтандыру үшін Халықтық үйлестіру кеңесін құруды жақтаған «Ыйман Нұры» партиясының көшбасшысы Нұржігіт Қадырбеков мәдениет және ақпарат министрі лауазымына ие болды.

Үкіметте бұрынғы команданың өкілдері болған министрлер де бар. Олар экономика, ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібі, сондай-ақ әділет министрлері.

«Доллардың түбіне жету» — цифрлық юань америкалық валютаны ығыстыра ала ма? — экономист

Жаңа министрлер кабинетіндегі күштердің құрылымына қарап, Жапаровтың кандидатурасына қазіргі саяси процестің негізгі қатысушыларының бәрі келісімін берген деп айтуға мүмкіндік береді.

Осылайша, қырғыз элиталары қалыптасқан тығырықтан шығу жолындағы ең қиын мәселелердің бірін шеше алды. Өз кезегінде, заңды министрлер кабинетінің пайда болуы Қырғызстанның мемлекеттік тетігін жұмысқа қабілетті күйге қайтаруы тиіс.

Президент оған мүмкіндік берген нәрсені жасады

Кешегі күнге дейін жаңа үкіметті тағайындау мәселесі қырғыз элитасында үлкен қайшылықтар тудырғанын атап өткен жөн. Мәселенің құқықтық жағы ерекше қиындық тудырды.

6 қазанда бұрынғы премьер-министр Кубатбек Боронов отставкаға кетіп, қызметінен кетті. Алайда, қырғыз Конституциясына сәйкес Президент оның отставкаға кетуін қабылдауы керек еді, ол жасалмады. Тиісінше, заң жүзінде Боронов енді премьер-министр қызметін атқармаса да, атқарушы органның басшысы болып қала берді.

Нәтижесінде күрделі қақтығыс пайда болды, бұл іс жүзінде Қырғыз Үкіметі жұмысының тұрақтап қалуына әкелді. Осы қиын жағдайдан шығу үшін Президент Жээнбековтың шешімі қажет болды, ол 9 қазанда үкіметті қызметінен босатып, жаңа премьер-министрдің сайлануына мүмкіндік берді.

Сонымен қатар, Жээнбеков осы кандидатура бойынша дауыс беруді Жогорку Кенештің кезекті отырысы барысында барлық рәсімдерді сақтай отырып өткізуге қол жеткізді.

Бұл мәселе айрықша маңызға ие болды, себебі Жапаровтың қарсыластары оны соңына дейін Үкіметтің заңды басшысы ретінде мойындамады. Премьер-министр сайланған Жогорку Кенештің екі отырысы да айқын бұзушылықтармен және дауыс берушілердің жеткіліксіз екеніне қарамастан өтті.

Өз кезегінде

премьер-министр өкілеттілігінің даулы болуы жаңа наразылықтарға себеп болды

Бұған жол бермеу үшін Жээнбеков Жапаровты премьер-министр етіп бекіту туралы қаулыны парламентке қайтарып, депутаттар регламентті бұзбай қалыпты жағдайда жиналғаннан кейін премьер-министрдің кандидатурасын бекітті.

Осылайша, Жээнбеков қазіргі мемлекет басшысы ретінде болашақта президенттік лауазымға үміткер Жапаровтың саясатын заңдастыруда басты рөл атқарды.

Тек отставка

Үкімет құрамы бекітілгеннен кейін Қырғызстан Президент Жээнбековпен бірге жаңа парламенттік сайлауға көшеді деп күтілді. Оларды өткізгеннен кейін ғана қазіргі президент өз еркімен қызметінен кетеді. Жээнбековтың өзі де осылай ойлайтынын оның баспасөз хатшысы да айтты.

Алайда Жээнбековтың уақытша төреші рөлін ойнауға ұмтылысына қарамастан, оның басты мақсаты саяси процесті заңды арнаға қайтару еді, қырғыз көшесі қазіргі президенттің әрекетін бағаламады.

Жапаровтың Премьер-Министрі ретінде тағйындалуы да шиеленісті азайта алмайды, оның жақтастарының наразылық белсенділігі жоғары болды. Жээнбековтың өзі атап өткендей, көшелердегі агрессия басылмады.

Бішкекте қазір төтенше жағдай режимі енгізілгенін ескерсек, ерте ме, кеш пе наразылық білдірушілерд әскери қызметкерлерге тікелей қарсы келуі мүмкін еді, соңғылары қару қолдануға құқылы. Осыған байланысты

Жээнбековтің қантөгіске жол бергісі келмейтіні анық

Осылайша, Президент Жээнбековтің отставкаға кетуі Қырғызстандағы парламенттік сайлаудан кейін туындаған саяси дағдарысты реттеуге ықпал етуі тиіс болды.

Атап айтқанда, Жээнбековтің саяси сахнадан кетуі Бішкек көшелеріндегі шиеленіс деңгейін төмендетуі тиіс. Сонымен қатар, қазіргі мемлекет басшысының өкілеттілігін тоқтату биліктің транзитін тездетеді және жаңа президенттік сайлау мерзімін жақындатады.