Заманауи көшпенділер: Моңғолиядағы этникалық қазақтардың көшіп-қонуы

200-ге жуық отбасы өзінің барлық ұсақ-түйек бұйымдарын, жылқыларын, түйелерін, қодастарын, қойлары мен ешкілерін жинап, 5-6 күн ішінде 150 км қиын жолды еңсереді.

Қазақтың көктемгі тұрағы Алтай Таван Богд ұлттық паркінің аумағында орналасқан. Мал шаруашылығынан басқа, олар дәстүрлі түрде бүркітпен түлкі мен қоян аулайды.

Көптеген көшпенді қара мал төлдеп үлгергенше, ақпан айында айдап әкелуді қалайды. Бұл кезеңде саяхат наурыз немесе сәуір қарағанда қиын болуы мүмкін болса да, бұл буаз қойлардың жолда өліп қалмауына мүмкіндік береді.

Мүлігі бар отбасылар жүк көліктерінде ондаған километрді еңсереді, ал бақташы мен қара мал жаңа жайылымдарға жаяу жүріп барады, тіпті кейде боранға да түсіп жатады.

Жолға аттанбас бұрын көшпенділер түйелерге мұздатылған ет қорын және тасымалды пеш артады, сол арқылы аялдамада тамақ пісіріп алады. Кешкі астан қалған салқындатылған етті өзімен бірге алып, бірнеше күн нанмен жейді.

Көшпенділер рационы ет және сүт өнімдеріне бай. Қалғандары қысқы саяхат кезінде қатып қалады, және бұл жерлерде көкөністер де өспейді.

Сұрапыл аяздан қорғау үшін аңшылар жауынгерлік құстарын көрпеге орап алады.

Қалың түкті және ұзын жүнді төзімді қодарлар төмен температураны жақсы көтереді. Алайда, қарлы боран кезінде көру жиілігі төмендеп, жоғалып кету қаупі туады.

Моңғолияны көгілдір аспан елі деп атайды — мұнда күн жылына 250 күн бойы жарқырап тұрады. Алайда аумақтың басым бөлігінде орташа температура қараша айынан наурыз айына дейін төмен және қазан мен сәуір айларында нөлге жақын. Қыста термометрлер бағаналары -25°C, кейде -35°C дейін төмендейді.

Көршілер жиі бірге көшіп-қонады, бірақ бұл мәселе тудыруы мүмкін. Жолда табындар араласып кетуі мүмкін, оларды кейін бөлу өте қиын, бұл көп уақыт алады.

Қозғалыс маршрутында — ауа райы жиі бұзылатын биік тау өткелдерінің бүйіріне және түнеуге арналған арнайы орындарға Моңғолия үкіметі арнайы тұрақ ауылдарын жасаған.

Қазақтар — Моңғолияның екінші этносы және ірі ұлттық азшылық. 2010 жылғы санақ нәтижесі бойынша олар ел халқының 3,8%-ын (101 526 адам) құрады. Олардың көпшілігі XIX ғасырдың 60-70-ші жылдары Қытайдың Шыңжаңынан, азаматтық соғыс кезінде қашып келгендер.

Дереккөз