Тұтынушы неліктен өндірушінің шығындарын өтеуі тиіс?

Экономикалық теорияға сәйкес, қазіргі жағдайлар бөлшек сауда бағасының төмендеуіне ықпал етеді. Рас, қазақстандық экономикада заңдылық жұмыс істемейді. Неліктен?

Тұтынушының иықтары жүк машинасының шанағы ретінде

“Тикмилл” халықаралық брокерлік тобының сарапшысы Арман Бейсембаев процестің алгоритміне тоқталды:

— Бағаның өсуін өндірушілер мен делдалдардың шығындары артуымен түсіндіруге болады.

Сары май өндірісінде сұраныс инфляциясы емес, шығындар инфляциясы бар

Оның ішінде құнсызданған ұлттық валютаның, табиғи монополиялар тарифтерінің, реттеуші және фискалдық шығындардың өсуіне байланысты. Бұл бүкіл массив тұтынушының иығына өтеді.

Басқа өнімдердің қымбаттауын сарапшы сұраныстың өсуімен байланыстырмайды:

— Әсіресе, өткен жылы халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі жағдайында сұраныс тіпті төмендеп кетті. Елімізде қатарынан бірнеше жыл сапа төмендеп, өмір сүру стандарттары төмендеп келеді. Тұрақты азық-түлік себетіне бұрыңғыдан көбірек төлейміз. Жалақының көп бөлігі азық-түлікке кететінін көрсететін статистика да бар.

Нағыз сары майды қалай таңдауға болады

Қазақстан фермерлер қауымдастығы басқарма төрағасының орынбасары Ермек Әбуов қалай таңдау керектігін айтты:

— Үш ай бұрын табиғи сары майдың құны 200 г үшін 650-700 теңге болатын, қарапайым арифметикалық амалдан кейін 650-ді 5-ке көбейтіп, 3,25 мың теңге аламыз. Алайда, меніңше,

табиғи сары май 1 кг үшін 2,5 мың теңгеден кем тұрмайды

Бұдан әрі сарапшы аталған санды түсіндірді:

— Неге 2,5 мың теңге? Барлығы қарапайым. 1 кг сары май алу үшін 21 литр сүт қажет. 21-ді 120 теңгеге көбейтіп (көтерме баға) 2,52 мыңды аламыз. 2,5 мыңнан арзанға тек спред алуға болады – кокос немесе өсімдік майынан жасалған өнім.

Сүйектің орнына филе

Бейсембаев өмір сүру деңгейінің төмендегені туралы өз ойын әрі қарай жалғастырды:

— Нәтижесінде азаматтарға қымбат өнімді сапасы төмен арзан баламаға алмастыра отырып, үнемдеуіне тура келеді. Адамдар дәмді тағамдардан арзан макаронға ауысады, кәмпиттер қантты алмастырады, филе етінің орнына — сүйек, сары майдың орнына — маргарин. Қайғылы статистика. Азық-түлік шығындарының үлесі 10%-дан аспаған жағдайда ғана өмір сүру деңгейін жақсы деп санауға болады.

Табыстың жартысы азық-түлікке кететін жағдай тіпті кедейлік емес, күнкөріс қана

Май да, бензин де…

Бейсембаев экономикада болып жатқанның бәрі өзара байланысты деп санайды:

— Экономикада көп нәрсе қалыпты және барабар реттелетін нарықтық экономика сияқты жұмыс істемейді. Сары майды ысыра тұрып, бензинді алайықшы. Мұнай бағасы өсіп келеді – бензин қымбаттайды, мұнай бағасы төмендейді – бірақ бензин әлі де қымбаттай береді.

Сарапшы мұның себебі бензин құнында мұнай жоқ болғандықтан дейді:

– Жанармай мұнай бағасына қарамастан қымбаттайды, өйткені салықтар, түрлі тарифтер мен алымдар оның құнына сәйкес келеді. Әдеттегідей, барлық шығын сол баяғы түпкілікті тұтынушының иығына түседі.