Мектепте оқушы зорланды: мектеп директоры мен мұғалімдері соттала ма?

Алматыда жеті жасар бала мектепте жоғары сынып оқушылары тарапынан бірнеше рет жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшырады. Бұл туралы жәбірленушінің әкесі БАҚ-та мәлімдеме жасағаннан кейін белгілі болды. Ол ұлына қатысты зорлық-зомбылық туралы алғашқы белгілер өткен жылдың желтоқсан айында пайда болғанын мәлімдеді. Алдымен оқушының басында гематомалар байқалған, содан кейін бала жетінші сынып оқушысынан қорлық көргенін айтқан. Бірақ ата-ананың өтініштерін мұғалім де, жеке мектеп директоры да елемеген.

Кейіннен әкесі жоғары сынып оқушылары баласын ұрып-соғып қана қоймай, сабақ кезінде мектеп дәретханасында зорланғанын білген

Бала үндемеуі үшін оны пышақпен қорқытқан. Зорлау фактісі ауруханада расталды, қылмыстық іс қозғалды. Осыған қарамастан, мектеп әкімшілігі мен мұғалім бәрін жоққа шығарып келген.

Зорлық тенденцияға айналған

Мектептердегі жас балаларға қатысты зорлық-зомбылық әдетке айналғаны қорқынышты.

Осыған ұқсас оқиға бірнеше жыл бұрын Түркістан облысының Абай ауылында болған: жеті жасар баланы сол мектептің оқушылары дәретханада зорлаған

Cодан кейін олар бұл мәселені бірнеше рет шешуге тырысқан, бірақ соңында 16 жастағы бір жасөспірім жеті жылға сотталды. Егер мектеп басшылығының салғырттығы болмаса, мұндай оқиғалардың алдын алуға болар еді. Өйткені, ата-аналар балаларды оқуға жіберіп, баланың психологиялық жарақат емес, білім алады деп үміттенеді…

Адвокат Айман Омарова бұл жағдайда

қылмыстық жауапкершілікке тек сыныпта бала зардап шеккен мұғалімді ғана емес, сонымен қатар зорлаушы жасөспірімдердің мұғалімдерін де жазаға тарту керек. Мектеп директоры да жазалануы керек деп есептейді

— Оқу процесі кезінде мұғалімдер балаларға жауап береді. Бұл сабақтарды жүргізетін пәндер, ал олардың оқушылары сыныпта болудың орнына зорлық-зомбылық жасаған және оқушысы зорлық-зомбылыққа ұшыраған бастауыш сынып мұғалімі.

Барлығы мектеп қабырғасында болғандықтан, оқу процесі кезінде олардың бәрі өз кәсіби міндеттерін дұрыс орындамағаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылуы керек. Мәселе қандай баппен жазалауға қатысты: квалификация болуы үшін істің мән-жайын анықтау керек. Бірақ, кем дегенде, салғырттық үшін жазалауға болады, — дейді ол.

Жасөспірімдер қалай жазаланады?

Оның айтуынша, баланы азаптаған жоғары сынып оқушылары да жауап беруі керек.

Бұл 121-баптың 4-бөлігі. Ол кәмелетке толмаған балаға қатысты бірнеше рет сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері

Сонымен бірге, адвокаттың айтуынша, мұндай аса ауыр қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілікке тек 14 жастан бастап тартуға болады.

— Жасы 14 жасқа толмаған зорлаушыларға қатысты қылмыстық іс тоқтатылады, бірақ ата-аналар әкімшілік жазаға тартылады, барлық айыпталушылардың ата-аналары, өйткені олар өз балалары үшін азаматтық жауапкершілікке тартылады.

14 жастан асқан жасөспірімдерге қылмыстық жаза берілуі мүмкін. Бірақ кәмелетке толмағанын ескеріліп, ересектерге қарағанда аз болады

Мұндай істермен жиі айналысатын адвокат ретінде мен тәжірибемнен айтайын, бұған дейін 121-бап бойынша 4 жастан асқан, кәмелетке толмаған 14 адамға 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы берілген, — дейді адвокат.
Сараптаманың маңызы

Бұл істе жүргізілген сараптамалардың нәтижелері маңызды роль атқарады.

Омарованың айтуынша, проктологтың тексеруі қажет. Сондай-ақ сот-биологиялық және молекулярлық-генетикалық сараптама тағайындалуы тиіс.

— Сот-медициналық сараптама жәбірленушінің денесінде жарақаттың болған-болмағанын анықтайды. Сот-биологиялық сараптама киімдегі биологиялық материалдардың белгілі бір қан тобына жататынын анықтайды. Ал молекулалық-генетикалық ДНҚ белгілі бір адамға жататындығын немесе жатпайтынын кеңірек анықтай алады.

Бұл маңызды сәт, өйткені, мысалы, егер 13 және 14 жастағы екі зорлаушының қан тобы бірдей болса, олар бәрін 13 жастағы оқушыға аудара салуы мүмкін, сосын ол жасына байланысты “қылмыстық жауапкершілікке” ұшырамайтындықтан, басқа зорлаушы жауапкершіліктен жалтаруы мүмкін,

— дейді адвокат.

Қоғамның рухуни құлдырауы

Саясаттанушы Замир Қаражанов бұл жағдайда баланы бірнеше рет қорлау оқиғасы болған мектеп мұғалімін де, мектеп директорын да жазалау керек деп санайды.

— Олар немқұрайдылық пен бейқамдық танытты. Бұл туралы білсе де жақ ашпай жүруі ғажап емес.

Сондықтан, мектептерде зорлау, қудалау және тіпті кісі өлтіру жағдайлары болған кезде, ешқашан тек тікелей кінәлілерді жазалаумен шектелуге болмайды

Көп жағдайда білетіндер, не болып жатқанын білсе де, үнсіз жүретіндер бар. Жазаның дәрежесі де маңызды. Егер бұл жай ғана сөгіс және жұмыстан босату болса, онда бұл жаза емес.

Жаза қылмысқа сәйкес болуы керек. Зорлық-зомбылыққа ұшыраған бала ауыр психологиялық жарақат алды және оның болашақта оған қалай әсер ететіні белгісіз.

Кәмелетке толмағандарға қатысты жыныстық зорлық-зомбылық — ауыр қылмыс, ол үшін үлкен жауапкершілік қажет. Егер соңына дейін бармасақ, мұндай жағдай қайталана беруі мүмкін

Ата-аналарды жазалау керек. Бүгін жаңалықтар бойынша Қазақстанда балаларға қатысты сексуалдық зорлық-зомбылық оқиғаларының қаншалықты көп болғанын көруге болады. Алматы мектебіндегі жағдай — қоғамның моральдық жай-күйі мен ондағы рухани құндылықтар деңгейінің көрнекі көрсеткіші, — дейді саясаттанушы.

Жазасыз қалдырудың кесірі

Қаражанов кеңес жылдарында, егер жасөспірімдер осындай қылмыс жасаса, олардың өміріне балта шабылатынын еске салды.

— Олар шынымен қиын жағдайға тап болатын — репрессиялық механизмдер қосылатын. Мұның әсері сұмдық болатын. Сонымен қатар, кеңес жылдарында кенеттен мұндай қылмыс мектепте болса, мұғалімдер де, тәрбие ісі жөніндегі орынбасары да, аудандық білім басқармасының директоры да, басшысы да, тіпті білім министрі де жазаланатын.

Балалар зорлық-зомбылық жасаған кезде, олар осылайша өзін-өзін мойындатамын деп ойлайды. Ал мұндай балалар “сезімге” ие бола алмай, ересек жасқа жеткенде де қылмыстық өмірін жалғастырады

Жазасыздық қоғамдағы моральдық қағидаларды да бұзады. Адамдар ақша бәрін шешеді деп ойлай бастайды және адам өлтіріп, Үсенов сияқты бостандықта жүре бере алады деп ой қалыптастыруыңыз мүмкін. Ал мұның арты қайғылы оқиғамен аяқталады.