Лукошенко президент болып қала ма?

Бастапқыда бұл сайлау да қарапайым формальды іс ретінде көрінді. Алайда, мерзім жақындаған сайын, бұл жолы қайта сайлану қиын болатыны белгілі болды. Ресми емес сауалнамаларға сәйкес, қазіргі билікті қолдау деңгейі жеңіске жетуге қажетті деңгейден едәуір төмен.

Билік қатаң шаралар қабылдады. Әрбір  қарсыласқа қатысты қылмыстық іс қозғалды.  Жергілікті ОСК кейбір үміткерлерді түрлі сылтаумен сайлауға жібермеді. Нәтижесінде бюллетеньдерде дауыс берушілер 6 фамилияны көрді, олардың бесеуі алғаш рет сайланды.

Светлана Тихановская – оппозицияның  атынан әрекет етті.  Ешбір партияға мүше емес үй шаруасындағы әйел, республикада танымал блогердің әйелі өз кандидатурасын ұсынды. Бірақ оған қолдау көрсету мақсатында мыңдаған митингі өтті.

Дауыс беру

Беларусь президентінің сайлауында мерзімінен бұрын дауыс беру 4-8 тамыз аралығында өтті және ресми мәліметтер бойынша өте танымал болды. Республика тұрғындарының жартысы мерзімінен бұрын өз дауысын берді – 41,7%.

Сайлау өтті деп танылуы үшін сайлаушылардың 50%-ы келуі қажет. Бұл шарт түске дейін-ақ орындалды. Бірақ нағыз дүрбелең күннің екінші жартысында байқалды. Мысалы, сайлау учаскелерінің бір бөлігінде ондаған адам дауыс беріп үлгермеді – адамдардың көп жиналуына байланысты оларға кезек жетпей қалды.

Мұнда Мәскеуді мысалға келтіруге болады. Кандидаттардың біріне дауыс беру үшін мыңдаған белорусь елшілікке келді. Көптеген адам 5-6 сағат кезекте тұрып, ойға алған істерін тындыра алмады:

учаскені жабылатын уақыт келгенде  кезектің ұзындығы шамамен 2,5 млн адамды құрады

Таңертең ғана «мерекелік көңіл күй қалыптасқанына» қуанған ОСК учаскелердегі адамдар ендігі жерде  кезектің түзілгеніне наразылығын білдірді:

дауыс берушілер әдейі кезекке тұрып, бюллетеньдерді бұзуда және тәртіп бұзушылықтардың болғанын айтып шағымдануда

«Бұл наразылық электораты нені көрсетті? Кейбіреулер келіп алып, кабинеттен жарты сағат бойы шықпай отырып алады? Бұлай болса, кезең түзілмей қайтеді? Осыған байланысты сайлау учаскелерінің өткізу қабілеті өте төмен, басқалар осындай іріткі салушылардың шыққанын күтеді.  Оларды әрдайым полициямен шығару мүмкін емес», — деп шағымданды ОСК басшысы.

Учаскелердің сыртындағы жағдай

Минскіге сайлауға бір күн қалғанда олар әскери техниканы тарта бастады, ал 9 тамыздың екінші жартысында қалаға кіру және шығу мүлдем жабылды. Бірақ астананың өзінде қауіпсіздік күштерінің арнайы техникасын, тіпті танкілерді көруге болады.

Сайлау күні таңертең интернет жұмысын тоқтатты – сайттардың көбісі, тіпті үкіметтің порталдары, Беларусь аумағында ашылмады. Кейінірек билік мұны желідегі жүктеменің жоғарылауымен түсіндірді, бірақ  адамдар әдейі тосқауыл қойылғанына сенімді. Сонымен қатар, стационарлық телефондар бір уақытта жұмыс істемей қалды, ал ұялы байланыс сапасы өте төмендеді.

Оппозициялық науқанның негізгі қатысушыларының бірі Вероника Цепкало Беларустен кетті. Түстен кейін ол Мәскеудегі Беларусь елшілігінде дауыс берді. Александр Лукашенко Минскіде дауыс беріп, бір сағат бойы журналистердің сұрақтарына жауап берді, содан кейін елден кетіп қалған болса керек. КБұған дәлел болатын бірқатар факторлар бар: әуежайда әдеттегі президент сапарының алдындағы жұмыстар жүргізілді, кейінірек президенттік EW-301PJ Борты Түркияға ұшып кетті.

Алғашқы нәтижелер

Дауыс берудің алдын ала қорытындылары барлық учаскелер жабылғанға дейін айтылды. ОСК мәліметтері бойынша, медициналық мекемелер мен әскери бөлімдерде орналасқан учаскелерде Лукашенконың жеңіске жеткені күмән тудырмайды – ол 80,1% және 93,7% дауыс жинады.

Белорустегі «Мир» мемлекетаралық телерадиокомпаниясының ұлттық өкілдігінің тапсырысы бойынша «БКМО» АСҚҰ әлеуметтік зерттеулер жастар зертханасы экзитпол өткізді, оның нәтижелері бойынша дауыс бергендердің 80%-ға жуығы өз дауыстарын қазіргі президентке берді.

Лукащенко сайлауда тағы жеңіске жетсе, Белорусь үшін қиын кезең басталады — саясаттанушы

Оппозиция альтернативті экзитополдардың мәліметтерін жариялады: Лукашенконы дауыс берушілердің ары кетсе 10%-ы ғана  қолдағанын айтады. Кемінде 60%-ы Тихановскаяға дауыс берген.

Кейінірек оппозиция Тихановская жеңімпаз болған бірнеше учаскелердегі бюллетеньдердің суретін жариялады. Бір қызығы,

Ол Израильде күмәнсіз жеңіске жетті: мұнда дауыс берушілердің 90%-дан астамы оған дауыс берген

Сайлаудан кейін

Минскіде алғашқы нәтижелер жарияланғаннан кейін бірден қақтығыстар басталды, ал бірнеше сағаттан кейін – бүкіл Беларусті шарпыды. Түрлі мәліметтер бойынша,  тек астанада митингтіге 200 мыңға дейін адам қатысты, бұл қала халқының 10%-ы.

Жиналғандар Лукашенконың қызметінен кетуін талап ететін ұрандар айтты. Тұтқындаусыз болмайтыны белгілі, қауіпсіздік қызметкерлері кездейсоқ адамдарды ұстап, оларды қамауға алды.

Біраз уақыттан кейін батыл әрекеттер қолдына бастады. Түсті-шулы гранаталар атылды (бір сәтте олардың дыбысы бүкіл қалада естіле бастады, ал Минсктің панорамасы отшашулар шоуына ұқсады), суатқыштарды және көзден жас ағызатын газды қолданды.

ІІМ-і

полиция наразылық білдірушілерге қатысты ешқандай шара қолданбайды және жағдай толығымен бақылауда деп жауап қатты

Интернетте тараған ондаған видеоларға елдегі жағдай туралы нақты хабар берді.  Бірақ ІІМ-нің басшылығы түннің ортасына дейін өз сөздерінен бас тартқан жоқ. Ішінара кейбір учаскелерде ОМОН-дардың орнына әскери қызметкерлер келді. Айтпақшы, жараланғандар, қаза болғандар немесе тұтқындалғандар туралы ресми ақпарат түскен жоқ. Яғни, басқаша айтқанда, егер сіз тек ресми деректерге қарасаңыз, жағдай келесідей көрінеді:

• Беларусь халқы Лукашенконы бірауыздан қолдады
• Мерекелік көңіл-күй  бірнеше күн бойы сезілді, бірақ жексенбі күні кешке арандатушылар барлығын бұзуға тырысты
  Аздаған наразы топ  нәтижелерге наразылықтарын білдірді, бірақ қамаулар мен тұтқындаулар болған жоқ.

Жауапсыз қалған сұрақтар

Ең басты сұрақ: Лукашенко қайда? Елде жүздеген мың азаматтар көшелерге шығып жатқанда, олардың көшбасшысы (бірнеше сағат бұрын таңқаларлық бірауыздылықпен таңдалған) жағдайдың тынышталғанын күтіп отыр. Тіпті қай елде екені белгісіз. Өз халқының қолдауына сенімді Президент осылай әрекет етуі керек пе?

Қарулы күштердің шамасы қашанға дейін жетеді? ОМОН мен әскери күштердің билікті қорғауға шақырылғаны анық, бірақ кейбір жерлерде олар әлсіз болды. Мысалы, Кобринде (республиканың батысындағы қала) милиция өзінің халықпен бірге екенін айтып, қалқандарды түсірді. Кейбір дереккөздерде жекелеген қалалардағы жекелеген қауіпсіздік күштері де осындай әрекетке баруда деп айтылды. Мысалы, Минскіде Омондықтардың бірі наразылық кезінде формасын шешіп, лақтырып жіберген.

Қанша адам зардап шекті? Ресми емес мәліметтер бойынша, автокөліктердің соқтығысуынан кем дегенде бір адам қайтыс болды (басқа мәліметтер бойынша, ер адам реанимацияда) және бүкіл ел бойынша жарақат алғандаардың саны белгісіз.

Қаншасы қамауға алынды? Бейресми ақпарат бойынша, бақылаушылар мен журналистерді қоса алғанда, кем дегенде 120 адам.