Қазақстанда вейпке тыйым салу тиімсіз болып шықты

21 қазан, 13:01

Елімізде биыл 20 маусымда енгізілген вейптерді сатуға және таратуға тыйым салу тиімсіз болып шықты. Себебі осы тыйым салу туралы заң қабылданғалы бері заңды дүкендердің сөрелерінен өнімдер жоқ болып кеткенімен, көлеңкелі нарық күннен-күнге күшейе түсті. Бұл тыйым салу керісінше, көлеңкелі және заңсыз саудаға жол ашты.

Қоғам қайраткері және белсенді Рафаэль Гасановтың айтуынша, тыйым салынған темекі өнімдерінің нарықтағы сұранысына, сатылуына мониторинг жүргізілген. Зерттеу нәтижесінде Қазақстанда көлеңкелі вейпинг нарығы дамып келе жатқаны анықталды. Соңғы айларда сауданың негізгі бөлігі Telegram сияқты хабар алмасу қолданбаларына ауысты, мұнда 160-тан астам белсенді арналар бір реттік вейптердің әртүрлі үлгілерін ұсынады. Мысалы, Waka (6 000 пафка) 6 500 – 8 000 теңгеге, ал 10 000 пуфты 10 000 – 15 000 теңгеге сатып алуға болады. Elf Bar 5 800-ден 6 500 теңгеге дейінгі бағамен 5 000, 10 000 пафка 13 000 теңгеге дейін сатылады. Сонымен қатар, интернет-дүкендер мен әлеуметтік желілерді қоса алғанда, нарықта 271 бірегей сатушы жұмысын жалғастыруда. Ең белсенді сату арналары Алматы және Астана қалаларында шоғырланған, оларда сәйкесінше 133 және 114-тен астам сатушы тіркелген. Бұл аздай, мониторинг барысында Алматыда тыйым салынғанына қарамастан, бір реттік вейпинг сатуды жалғастыратын 4 сауда нүктесі анықталды.

Мониторинг қорытындысына сәйкес, вейпинг өнімдеріне тыйым салу негізгі нарыққа әсер етіп қана қоймай, көлеңкелі бизнестің дамуына да ықпал етіп отыр. Темекіге қарсы белсенділердің шулы уәделеріне қарамастан, мұндай шаралар тек заңды кәсіпкерлерді қамтыды, бірақ заңсыз сауда мәселесін шеше алмады.

Рафаэль Гасанов офлайн мониторинг пен нарықты талдау нақты бақылау шараларының жоқтығын көрсетеді деп есептейді. WAKA, Elf Bar және басқа брендтерді қоса алғанда, жалған өнімдер барлық негізгі онлайн платформаларда оңай қолжетімді. Сатушылар белсенділік танытып, тауарларды бүкіл ел бойынша жеткізу арқылы тапсырыс беруге ұсынады. 160-тан астам Telegram арнасы мен әлеуметтік желілердегі ондаған сатушы Қазақстандағы вейпинг нарығы жойылмағанын көрсетті.

«Деректер вейпингке енгізілген тыйым мәселені шешуге емес, тек Президенттің жасөспірімдер арасындағы вейпинг мәселесі туралы айтқанын елемеу үшін олармен күресу елесін құруға бағытталғанын көрсетеді. Формальды түрде шаралар қабылданды, бірақ нәтижесі теріс. Жанама әсері дәстүрлі темекі шегушілер санының көбеюі болса, мен білмеймін, темекіге қарсы Садықованың бір қатысы болса, таң қалмас едім. Бұрынғы Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғинаят темекімен күресу үшін шетелдік грант алушылардың өтініштерін іс жүзінде орындағандықтан, жаңа Денсаулық сақтау министрлігі енді жеті рет өлшеп, бір рет кесіңіз деген ережені сақтайды деп сенемін», – деді Алматы қаласы бойынша қоғамдық кеңес мүшесі Рафаэль Гасанов.

Бастамашы топ қажетті шараларды қабылдау үшін құқық қорғау органдарына және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігіне мониторинг туралы толық есепті жібереді. Егер біріншілері кем дегенде алдын алу шараларын қабылдайтын болса, онда министрлікке шулы үкіметтік емес ұйымдардың жетегінде кетпей, елдегі жүйелі денсаулық мәселелерімен айналысу ұсынылады.