Қазақстан қалаларында таза ауа жоқ — сарапшы

Енді немен демаламыз?

— Атмосфералық ауаға шығарындыларды реттеу санитарлық ережелерге сәйкес жүргізіледі. Алайда, экологиялық стандарттар шамамен 30 жыл бойы жаңартылмаған. Мысалы, егер PM2.5 өлшенген бөлшектері туралы айтатын болсақ, онда біздің стандарттар бойынша олардың тәуліктік шекті рұқсат етілген концентрациясы 35 мкг/м3 болады. ДДСҰ нормадан 15 мкг / м3 асырмауды ұсынады. Бұл — бөлшектер кез келген отынды жағу кезінде пайда болатын мөлшері 2.5 мкм-ден аспайтын ұсақ дисперсті шаң.

Олар қауіпті, өйткені олар тыныс алу органдарында қалып қоймайды және өкпе мен қанға оңай енеді

Сонымен қатар, бұл бөлшектер басқа ластаушы заттарды — ауыр металдарды, катиондарды, аллергендерді және вирустарды, соның ішінде Covid-19-ды сіңіреді.

Демек, бізде PM2.5 өлшенген бөлшектері бойынша стандарттар екі еседен жоғары. Мысалы, күкірт диоксиді бойынша ҚР-дағы шекті рұқсат етілген концентрация – 50 мкг/м3, ал ДДСҰ 20 мкг/м3 мөлшерін ұсынады. Ластанған ауадан ешқайда қашып құтыла алмайсың — біз әлеуметтік мәртебемізге қарамастан, олармен дем аламыз, – деп атап өтті доктор Байматова.

Ащы шындық

Сонымен бірге, 2021 жылдың шілдесінде күшіне енген жаңа экологиялық кодекс бойынша барлық зауыт ауаның ластануын бақылау станцияларын орнатуға мәжбүр болады. Егер олар нормадан асып кетсе, айыппұл төлеуге тура келеді.

— Мен мониторинг өте маңызды деп көп айтып келемін. Атап айтқанда, бұл арқылы сенімді деректерді көруге болады. Дамыған елдерде мәселені шешу үшін олар ластану көзі ретінде не қызмет ететінін, қай уақытта, кезеңде және т.б. түсінуден басталады. Біздің елімізде мониторинг станциялары ескірген немесе мүлдем жоқ.

Алматыда экоактивист Павел Александров осы бағытта орасан зор жұмыс жүргізді. Ол ауа сапасын бақылаудың балама жүйесін енгізді, бірақ тек бір ластаушы — PM2.5 өлшенген бөлшектері қамтылды

Оның датчиктері тек біздің қалаларда емес, Қырғызстан мен Тәжікстанда да бар. Бұл қызмет азаматтардың ел қалаларындағы ауаның ластану проблемасының дәрежесін түсінуіне үлкен серпін берді. Алайда шенеуніктер бұл мәселені елемейді, неге екенін білмеймін”, – дейді ол.

Зерттеулер қажет

Байматованың мәліметі бойынша, Өскемен мен Теміртаудағы экологиялық жағдай ең апатты деңгейде.

— Алматыға қарағанда, ЖЭО шығарындылары мен автомобиль шығарындыларынан басқа, қала ішінде өнеркәсіптік кәсіпорындар да бар

Өкінішке қарай, Қазақстанда ауа сапасын және оның ұзақ мерзімді перспективада азаматтардың денсаулығына әсерін зерттейтін ғалымдар аз — мысалы, кейінгі 10, 20, 30 жыл ішінде. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың медицина ғылымдарының докторы, қауымдастырылған профессор Денис Винниковтың зерттеулері бар.
Олардың бірі 2019 жылы қысқы уақытта Алматы тұрғындары атмосфералық ауадағы ұсақ дисперсті шаңның жоғары концентрациясына ұшырайтынын көрсетті. Зерттеу авторлары қыста ашық ауада жұмыс істейтін адамдар ұшырайтын рм2.5 қатты бөлшектердің концентрациясын өлшеп көрген.

Темекі шекпейті 12н күзетші қаланың 12 түрлі аймағында 8 сағаттан TSI DustTrak AM520 шаң анализаторын тағып жүрген. Нәтижесінде әртүрлі бөліктердегі рм2.5 концентрациясы әртүрлі болған, бірақ шекті рұқсат етілген мәндерден бәрі бірдей асып кеткен

Бір күнде адам орта есеппен 120 мкг/м3 РМ2.5, кейде тіпті 1,500 мкг/м3 ауамен тыныс алған, бұл ДДСҰ ұсынымынан 8-ден 100 есе көп.

Менің ойымша, экология министрлігі мен Денсаулық сақтау министрлігі осындай зерттеулерді бастауы керек, бірақ әлі іске кіріспей жүр. Көптеген дамыған елде мемлекеттік деңгейде ауаның ластануының адам ағзасына әсері туралы зерттеулер үнемі өткізіліп тұрады. Бірақ қаржыландырусыз мұндай зерттеулер жасау мүмкін емес, — дейді ол.