Кедейлік кезекті әлеуметтік жарылыс туғызады — сарапшы

Әрине, айтарлықтай қарсыласуға бір ғана себеп аздық етеді, бірақ қосымша себептер кез келген секундта пайда бола салуы мүмкін. Таяуда ғана осындай жағдай болған.

Қазақстандықтардың әл-ауқаты әлі де сұрақ күйінде қалып отыр. Тіпті ең төменгі күнкөріс деңгейі 42,6 мың теңгеге тең – бұл мамыр айындағы көрсеткіш. Ал ең төменгі жалақы, зейнетақы және басқа да есептеулер осы көрсеткішке байланысты.
Әлемдік дағдарыс келе жатыр және биліктің міндеті – әлеуметтік проблемалармен өз уақытында айналысып, оларды шешу.

Күнкөріс деңгейі қаншалықты төмен болса – үкімет соншалықты үнемдейді

— Ең төменгі күнкөріс деңгейінен бастайық. Бір айға 42 мың теңге — бұл жеткілікті сома ма?

— Жұмсартып айтсақ, ең жақсы көрсеткіш емес. Әрине, тіпті атауының өзі көп болмауы керегін айтып тұр, бірақ ол ешқандай сән-салтанатсыз, бір ай өмір сүруге мүмкіндік беруі керек. Алайда, бұл өлшем жеткілікті емес.

— Бұл сомадан бәрі бірдей өнімді сатып алуға арналмаған. Себеттің жартысына жуығы салынған – шамамен 21 мың теңге. Бұл сомаға тамақтануға болады деп болжанған.

— Бұл жай ғана қиын емес, іс жүзінде мүмкін емес. Әсіресе, егер сіз бағаның үнемі өсуін ескерсеңіз. Бізде бес жыл бұрын да инфляция өте жоғары болып саналды, ал қазір тіпті қолжетімсіз болып кеткен. Мәселені шешу үшін

күнкөріс минимумын көбейту ғана жеткіліксіз, сондықтан оны тіпті ай сайын индекстеп отыру керек

оған сәйкес. Үкімет қамқорлық үшін, халықтың табысын көтереміз деп уәде етті емес пе?

Бұл сомаға шенеуніктердің өзі бір ай бойы өмір сүре алады деп ойламаймын. Жиырма мың бір аптаға жетеді.

— Яғни, азық-түлік себетін төрт есе көбейту керек пе?

Бағалар осындай болып тұрса, иә, төрт есе көбейтуіміз керек.
Бірақ мұнда сіз мынаны түсінуіңіз керек

ең төменгі күнкөріс деңгейі – үкімет қаржыландыру кезінде сүйенетін индикаторлардың бірі,

мысалы, аз қамтылған отбасыларды қолдау бойынша мемлекеттік бағдарламалар. Есептеулер де содан басталады.

— Сонда әдейі азайтып бекітіп отыр ма?

— Мен нақты білмеймін, бірақ

өмір сүру құны неғұрлым аз болса, Үкімет бюджеттен ақша жұмсай алады

Үнемдеудің жолы осында.

Шыдамның шегі бар

— Мұндай саясат нәтижесінде кедей адамдар санының одан да көп өсуіне әкелуі мүмкін. Ресми түрде олар осыншалықты көп болып көрінбеуі мүмкін, бірақ бұл қағазда бәрі лайықты көрінуі үшін бюрократиялық трюк болады. Бірақ іс жүзінде кедейлік өседі.

— Сонымен әрі қарай не болады? Кедей адамдар — наразы адамдар?

— Әлеуметтік жарылыстың бір шарты болатынына сенімдімін. Сондықтан күнкөріс деңгейін қарастырып, онымен байланысты төлемдерді де қайта қарау керек. Бірақ мынаны түсіну қажет

Әжептәуір қақтығысқа әкеп соғуы мүмкін деген жағдайға бір ғана себеп аздық етеді

Қаңтар қасіреті, әдетте, бірден бірнеше қолайсыз фактордың салдарынан туындайды. Мысалы, дағдарыс басталып, бүкіл экономика құлдырауы мүмкін.

Екінші жағынан, қазір экономикалық перспективаларды болжау өте қиын және мұндай жағымсыз факторлар «жоқ жерден атып шығуы мүмкін». Біз бір уақытта мұнай бағасының бір баррель үшін жүз доллардан отызға дейін құлдырағанын көрдік, ал бізде бүкіл бюджет сол бағамен байланысты болды. Немесе коронавирустық пандемияны ешкім болжай алмады, бірақ ол болды. Яғни, кез келген секундта қосымша тітіркену факторлары пайда болуы мүмкін.

Кем дегенде бір теріс фактор аз болуы үшін барлық кемшілікі уақтылы жою өте маңызды

Егер мемлекет болашақта жанжалсыз өмір сүргісі келсе, онда ең алдымен әлеуметтік мәселелерді тез шешуі керек, күрмеулі мәселеге айналмауы тиіс. Егер бұл уақытында жасалса, онда тіпті форс-мажор қоғам үшін соншалықты өткір болмайды. Адамдар тіпті қайғылы жаңалықтарды да қабылдамайтын болады.

— Ал қазір халықтың көңіл-күйі қандай?

— Бір жағынан әзірше ешкім айтарлықтай жақсарғанын байқап отырған жоқ, оның себебі де түсінікті. Баға өсіп жатыр, өмір сапасы төмендеп жатыр.

Бірақ әзірше қоғам «күту режимінде» деуге болады, яғни үміт бар

Бұл көп жағдайда жаңа өмір мен жағымды өзгерістерді уәде ететін ел басшылығының риторикасына байланысты. Қазір елдегі жағдайды шынымен өзгерте алатын экономикалық сипаттағы шешімдерді көріп отырғаным жоқ.

Мысалы, біз жер аумағы бойынша әлемде 9-орында тұрмыз және өзімізді өзіміз асырай алатын сияқтымыз, бірақ мен ауыл шаруашылығын көтеруге нақты әрекеттерді байқамаймын. Дегенмен үнемі қандай да бір уәде естіледі, бірақ осы уәде – уәде күйінде қала береді. Бұл тек агроөнеркәсіпке ғана қатысты емес. Кейінгі 10-15 жыл ішінде олар орта және шағын бизнесті барлық жағынан қолдайтынын мәлімдеді, бірақ сол шарасыз күйді әлі кешіп жатыр. Олар нақты секторды, өндірушіні қолдауға уәде берді, бірақ олардың үлесі әлі де аз.