Германиядағы парламенттік сайлау: билікке кім келеді?

Консерваторлар тыс қалды

Дегенмен, Германияның болашақ басшылығы туралы мәселе ашық күйінде қалып отыр. Өйткені, ГФР сайлауында айқын жеңімпаздар болған жоқ. Екі “халықтық” партия — Германияның Социал-демократиялық партиясы (ГСДП) және Христиан-демократиялық және Христиан-әлеуметтік одақтар блогы (ХДО/ХӘО) — сайлау жарысын ең аз алшақтықпен аяқтады (ГСДП-де 25,7%, ХДО/ХӘО-де 24,1%).

Мұндай нәтиже 2005 жылдан бері Германияның коалициялық үкіметін басқарған ХДО/ХӘО консерваторлары үшін ең нашар болды. ХДО/ХӘО блогының жетекшісі Армин Лашет Ангела Меркельдің мұрагері мәртебесін қолдана алмады және сайлаушыларды өз жағына тарта алмады.

Сонымен бірге, ГСДП федералды канцлері лауазымына кандидат Олаф Шольц партияларға жеңіске жету үшін халықтық қолдаудың жеткілікті деңгейіне кепілдік бере отырып, өте сәтті сайлау науқанын өткізді.

Дауыс берудің тағы бір маңызды нәтижесі — Германияның саяси күн тәртібіндегі шағын партиялардың рөлі айтарлықтай өсті. ХДО/ХӘО және ГСДП құрамындағы “үлкен коалиция” жүргізген ымыраға келе алмау саясаты енді ел тұрғындарына ұнамайды.

Халықтықтар жақтастарын жоғалтты

Тиісінше 14,8% және 11,5% дауыс жинаған “Одақ-90/Жасылдар” және Еркін демократиялық партия (ЕДП) нәтижелерінің жақсаруы Климаттық мәселелерді шешу үшін әлеуметтік-саяси көзқарастарды өзгертуге деген сұраныстың өсіп келе жатқанын көрсетеді.

Бұл ретте саяси орталықты нығайту және “полюстерді” әлсірету үрдісі байқалады. Сонымен, өткен сайлау нәтижелерімен салыстырғанда, әсіре оңшыл “Германия үшін балама” 2,3% дауыс жинап, 10,3% жоғалтты. Өз кезегінде “солшылдар” партиясы тек 4,9% дауыс алып, 5% кедергіні еңсере алмады. Партия Парламентке бірнеше округтегі бір мандатшылардың жеңісінің арқасында ғана өтті.

Өткен парламенттік сайлау Германия тарихындағы болжамдардың бытшытын шығарған деп қорытынды жасауға болады. Осыған ұқсас жағдай Германияның саяси саласында фрагментацияның жалғасуына байланысты туындады, нәтижесінде “халықтық” партиялар жаңа бәсекелестердің пайдасына дауыстарын жоғалтып жатыр.

Жаңа басқарушы коалиция

Алдағы айларда Парламентке өткен саяси күштер билеуші коалиция құру шарттарын келісуге бағытталады. Коалицияға үш саяси күш кіруі керек деген партиялық келісім Германия үшін жаңа тәжірибе болады. Болжамдарға сәйкес, алдағы келіссөздер шиеленісті болады және ұзаққа созылады.

Коалиция құрудың ең ықтимал нұсқасы — ГСДП, “Жасылдар” және ЕДП бірігуі. Сондай-ақ, коалициялық келісім жасай отырып, ХДО/ХӘО өз жағына “Жасылдар” мен ЕДП тартуға тырысатын сценарий жоққа шығарылмайды.

Алайда, сайлауда жеңіске жеткен ГСДП “үлкен коалицияның” бұрынғы серіктестері қайтадан билікте болмауы үшін барынша күш салады. Канцлер болуға үміткер Олаф Шольц ХДО/ХӘО блогы оппозицияға кетуі керек деп мәлімдеді. Саясаткер социал-демократтар, “жасыл” және еркін демократтар жаңа үкіметті құруға мандат алатын сценарийді алға тартатыны анық.

Алайда коалицияның тағдырын жетекші партия емес, шағын партиялардың саяси қалауына байланысты шешеді. Германияның болашақ үкіметтік коалициясының тағдырына әсер ету дәрежесін түсіне отырып, Жасылдар мен ЕДП ХДО/ХӘО және ГСДП-мен ресми келіссөздерге кіріспес бұрын шағын партиялар бір-бірімен алдын-ала келіссөздер жүргізетінін мәлімдеді.

Энергия ресурстарын экспорттаушыларға құлаққағыс

Билеуші коалиция құру жөніндегі келіссөздердің нәтижесіне қарамастан, Германияның сыртқы саяси бағыты түбегейлі өзгерістерге ұшырамайтынын атап өткен жөн. Берлин дәстүрлі серіктестермен тұрақты және сенімді қарым-қатынасты сақтайды.

Алайда, біртіндеп Батыста жаңа жан-жақты идеологияға айналатын климаттық күн тәртібінің күшеюін күтуге болады. Германияда жеделдетілген декарбонизацияға бағыт тек ЕО-да ғана емес, сонымен бірге жаһандық масштабта қазба көздеріне тәуелділікті төмендету трендін белгілейді.

Мұны барлық дәстүрлі энергия экспорттаушылар ескеруі керек. Әлемдегі жағдай өте тез өзгереді және алдағы өзгерістерге бейімделу қажет болады.

Автор: Лидия Пархомчик, Әлемдік экономика және саясат институтының (ӘЭСИ) сарапшысы