ЕАЭО есептеулеріндегі доллардан бас тарту Қазақстанның мүддесіне қайшы келеді – сарапшылар

Ұлттық валюталарда есеп айырысуға көшу тақырыбы жиі туындайды. 2020 жылғы наурызда ЕАЭО елдерінің үкіметтері доллар бағамының күрт секіруіне байланысты ұлттық валюталарға көшу нұсқасын талқылады. Ақпаратты қырғыз Министрлер кабинетінің бұрынғы басшысы Мухаммедкалый Абылгазиев жария етті.

“Қазақстан мен Ресей үкіметтерімен бірге кәсіпкерлердің келісімшарттық міндеттемелерін ұлттық валюталарға ауыстыру мәселелері қарастырылуда”, — деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.

Басқа валюталарға қатысты әділетсіз

Сондықтан ЕАЭО елдерінің мұндай ауысым жасауға дайындығы мәселесін сарапшылар пессимистік тұрғыдан бағалап отыр.

Қаржы кеңесшісі Расул Рысмамбетов ЕАЭО ішіндегі доллардан бас тарту мүмкін емес деп санайды:

— Бұл Қазақстанның, Ресейдің және ЕАЭО-ның басқа да мүшелерінің ұлттық мүдделеріне қайшы келеді. Кімнің валютасы пайдаланылса да, бұл басқаларға әділетсіз болады.

Теңге, Ресей немесе беларусь рублі ХВҚ-ның негізгі резервтік валюталарына айналғанда жағдай өзгереді

Содан кейін ойланудың мағынасы пайда болады. Бұл тізімде Қытай юаны кең танымал емес.

“Тикмилл” халықаралық брокерлік тобының сарапшысы Арман Бейсембаев бұл тақырыптағы әңгімені бос деп санайды:

– Нақты қозғалыстар да,

мұны қалай жасау керектігі туралы ешкім түсінік берген жоқ. Мұндай идея – біздің солтүстік көршіміздің саяси амбициясы

Ресей әлемнен оқшаулануға тырысады және бізбен бір экономикалық одаққа кіреді.

Ол өтпелі алғышарттарды нөлдік деп бағалайды:

– Жақын болашақта мұндай ауысуды жүзеге асыру мүмкін емес. ЕАЭО-ның бірде-бір экономикасы өзіне-өзі жеткілікті деңгейде емес. Өйткені олардың барлығы импорттың үлкен үлесі доллар мен еурода есеп айырысулар басым болатын құрылымда. Беларуссияны қоспағанда. Қалған экономикалар шикізаттық және экспорттық болып табылады, мұнда есеп айырысулар да доллармен және евромен жүргізіледі.

Күшті саяси қысымсыз бас тарту мүмкін емес

ЕАЭО елдері әлі де осындай қадамға баратын жағдайды сарапшылар болжай алмайды.

– Ұлттық валюталардың кез келгенін мемлекетаралық есептеу құралы ретінде енгізу күшті саяси қысымсыз мүмкін емес. ЕАЭО-ның ірі экономикасы бола отырып, Ресей осыны ұсына алады. Бұл интеграциялық бірлестіктің қалған мүшелерін Мәскеуге тәуелді жағдайға тез арада қояды. Тарифтік емес шектеулер арқылы Ресей өз нарығына кіруді қиындатады, деген пікір айтады Рысмамбетов.

ЕАЭО-да бірыңғай валюта ретінде рубль басқа мүшелерді экономикалық егемендіктен тез айырады

Бейсембаев өзара есеп айырысудың дайын тетігін көрмейді:

— Әзірге ондай жоспар жоқ, ұсынуға да ерекше ештеңе жоқ. Сонымен қатар, проблемалар айтарлықтай айқын болады. Қазір ЕАЭО елдерінің ұлттық валюталары арасындағы тепе-теңдік бағамы АҚШ доллары арқылы анықталады. Рубль/теңге бағамы – бұл доллар/рубль және доллар/теңгенің қатынасынан туған.

АҚШ доллары физикалық түрде болмаса да, әлі де айтылады

Доллар құнның бірыңғай шарасы ретінде әрекет етеді. Сондықтан ұлттық валюталарда тікелей есеп айырысуды жүргізетіндер әлі де олардың арақатынасының өлшемі ретінде АҚШ долларына сүйенеді.

Сарапшыға американдық долларды есептеуден шығаруға болатын жағдайды елестету қиын:

– Сұрақтар көп болады. Рубль/теңге жұбындағы тепе-теңдік бағамды қалай анықтауға болады? Дәл осындай бағам ойға қонымды және нарықтық екенін кім және қайда анықтайды? Мұның бәрі жеткілікті еркін нарық болмаған жағдайда екенін ескерген жөн.