АҚШ vs Қытай — Қазақстан қандай пайда көре алады?

Барлығы көпвекторлық арнасында

ҚХР Сыртқы істер министрі Ван Идың сапары қарсаңында Орталық Азия бойынша саясаттанушылар мен  «Үлкен ойын» терминінің өңірдегі қазіргі үдерістер мен құбылыстарға қолданылуына қатысты сарапшылар арасында дау туды. Әсіресе АҚШ-Қытай бәсекелестігінің шиеленісуі жағдайында.

Санитарлық билік театрлар мен өнерді жай ғана ойын-сауықтың бір түрі деп есептейді

Функционалдық тұрғыдан алғанда, Бейжің мен Вашингтон арасындағы өзара текетірес Қазақстанның сыртқы саясатында халықаралық  жетекші орталықтарымен  көпвекторлы қарым-қатынас орнату принципіне сәйкес келеді.

Қазіргі геосаяси диспозиция Ақорданың сыртқы саяси жоспарларымен сәйкес келеді

Қазақстанның сыртқы саясатының ең жаңа тұжырымдамасы (2020-2030) сол көп векторлықты сақтайды. Нұр-Сұлтанның заманауи сыртқы саяси құрылымы Қазақстан-Еуразиялық панельдерден құрастырылған, қытайлық қозғалтқышы және батыстық тепе-теңдігі бар лифт секілді, онда Қазақстан – кабинадағы жолаушы.

Екі алып өзара тартысып жатқанда

Пекин мен Вашингтон арасындағы қатынастардың шиеленісуі аймақтық державалармен неғұрлым еркін ынтымақтастық орнатуға және ішкі саясат ережелерін реформалау кезінде айналаға қарамауға мүмкіндік береді. Таразының батыс жағы ең алдымен қазіргі халықаралық қатынастардың құндылықтары мен идеялық категорияларының төңірегінде құрылған.

М. Помпеоның соңғы сапарының риторикасы мұны айқын көрсетеді:

• тәуелсіздік және егемендік,
• этникалық және діни азшылықтардың құқықтарын қорғау,
• демократияны дамыту,
• адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын сақтау,
• терроризммен күрес және т. б.

Бұл тұрғыда Ақ үй идеологиялық ынтымақтастыққа шақырады, ал Қазақстан АҚШ-тың Орталық Азиядағы «С5+1» аймақтық саясатының бөлігі ретінде қарастырылады.

Қытай жағы негізінен материалдық компонентпен жұмыс істейді.

Егер Қазақстан мен Қытай арасындағы соңғы жылдардағы мемлекетаралық келісімдердің мазмұнын қарастыратын болсақ, ондағы экономикалық саланың басты бағыты: сауда, тікелей инвестициялар, көлік.

Ал 2014 жылдан бергі екіжақты қарым-қатынасқа «Нұрлы Жол» қазақ инфрақұрылымдық бағдарламасы мен Қытайдың «Белдеу және жол» бастамасы арқау болып отыр.

Екі себетке

Қазақстанның ішкі саясаты екі жаһандық қарсыластың мүдделерінің теңгерімін ескереді. Бір жағынан, Үкімет «Нұрлы Жол» жобасын 2025 жылға дейін ұзартылатынын мәлімдеді. Сондай-ақ,  қаржылық міндеттемелердің жоспарын да бекітті.

Екінші жағынан, билік әлеуметтік бағытталған бастамаларды қолдаудың институционалдық инфрақұрылымын дамытуда. Олар азаматтық қоғамның маңыздылығы туралы ашық айтады. Мұның бәрі америкалық «дұрыс» іс жүргізу туралы түсінікке сәйкес келеді.

АҚШ пен ҚХР-дың сыртқы саяси ведомство басшыларының Қазақстанға сапарын ағымдағы және алдағы сыртқы саяси курс бағытын тексеру ретінде бағалауға болады. Сондай-ақ, аймақтағы мемлекетаралық қатынастардың сипатын да анықтады.

Бұдан АҚШ-Қытай бәсекелестігінің күшеюі халықаралық қатынастардың Орталық Азия ішкі жүйесінің қатаң поляризациясына әкелмейді деген аралық қорытынды шығаруға болады.

2021 жылдың басты интригасы

Өңір елдерінің көпвекторлы саясаты үшін де, қытайлық емес көпжақты бастамаларды іске асыру үшін де қолайлы жағдай сақталуда. Жоғары қайраткерлердің Қазақстанға сапары 2021 жылға арналған шағын дипломатиялық интригаға себеп болды.

Қасым-Жомарт Тоқаев ақпан айында Қазақстан аумағында америкалық көшбасшымен кездесуге ниет білдірді. 12 қыркүйекте Си Цзиньпиннің Қазақстанға жауапты сапармен келуге шақырды. Оның негізгі ресми себебі  — жан-жақты стратегиялық серіктестікке қосымша серпін беру.

Қарама-қарсы держава президенттерінің қайсысы бірінші болады?

Шақырулардың тоналдылығын ескерсек, доп Қытайдың жағында.