Таулар жұпыны қала маңына айналды — эколог

Туристер қайда жоғалып кетті?

Алматы қаласының жаңа әкімі Бақытжан Сағынтаев Іле-Алатау ұлттық паркінде тәртіп орнату туралы шешім қабылдады. Әкімдік паркке келушілердің төлемақысын электрондық форматқа өткізуге тырыспақ.

Айта кетерлік жайт, Бақылау-өткізу пунктіндегі ақша жинаушылықпен қала прокуратурасы да күресуге тырысып көрген. Парк әкімшілігінің қызметін тексеру нәтижесінде айыппұлдар салынып, кіру тарифі бір адамға 252 теңгеге дейін төмендеді.

Алайда, экологтар қала билігінің шаралары жеткіліксіз деп санайды.

“Зеленое спасение” экологиялық қорының жетекшісі Сергей Куратовтың пікірінше, елдегі ұлттық парктердің дамуы жабайы сипат алып отыр.

Сонымен қатар, Қазақстанда биоалуантүрлілікті сақтауды көздейтін бірыңғай стратегиялық құжат жоқ

Сондай-ақ, маман ұлттық парктерді дамыту мен басқару процестері қоғамдық және мемлекеттік мүдделерге қайшы келеді деп санайды.

“Қалада экологиялық туризмді дамытқылары келеді. Сандармен мысал келтірейін. 1990 жылы Іле-Алатау паркін құрудың техникалық-экономикалық негіздемесі әзірленді. Әзірлеушілер пионер лагерьлерінде, санаторийлерде демалатын туристердің жалпы санын анықтады. Барлығы 220 мың адам болды.

Бүгінде, БӨП мәліметі бойынша, саябаққа барлығы 117 мың ғана адам келген

50 мыңға жуығы қайда кетті? Егер отыз жылдық көрсеткішке қол жеткізе алмай отырсақ, қандай даму туралы әңгіме айтпақпыз?” — деді Куратов баспасөз мәслихатында.

Бизнес-қоғамдастықтың мүддесі үшін

Экологтың айтуынша, Іле-Алатау ұлттық паркін дамыту экологиялық сыйымдылық пен рекреациялық жүктемені ескерместен жоспарланып отыр.

“Жылдық рұқсат етілген рекреациялық жүктеме шамамен 3,3 есеге артты.

2017 жылғы 1 шілде мәліметі бойынша, жалпы ауданы 560 гектардан асатын 104 жер ұзақ мерзімге жалға берілген

Алайда, туристер ағынын арттыру және жалпы ауданы 450 гектардан асатын 127 жерді ұзақ мерзімді жалға беру жоспарланып отыр”, — деп жалғастырды Куратов.

Мәселені оңтайландыру бойынша барлық жұмыс бизнестің қажеттіліктеріне келіп тіреледі. Отандық экологтың айтуынша, жауапты тұлғалардың әрекеттері жер учаскелерін әдеттегідей пайдаланудан аспады.

“Саябақта мейрамханалар, сауналар, қонақ үйлер, тау шаңғысы курорттары, тіпті жоғары вольтты электр беру желілері салынады. Мұның бәрі қосымша экологиялық жүктеме.

Бөтен объектілерді сүру немесе парктен тыс жерлерге шығару туралы әңгіме мүлде қарастырылмайды

Барлық “шаруашылықтың” айналасында қоқыс үйінділері пайда болады. Сонымен қатар қорық аумағында мал асыраушылар бар. Мысалы, қой табыны үлкен аумақтардағы өсімдікті толығымен жоя алады”, — дейді Сергей Куратов.

Ол Қаскелең, Бутаковка, Кіші және Үлкен Алматы шатқалы қаласының лас маңына айналғанын атап өтті.

Мұнда бәрі бар — қоршаулар, қоқыс үйінділері, мал жайылымы, тұрақ орындары, құбырлар мен қираған үйінділер

Бақылаусыз құрылыс алаңдары туристік ағынның сейілуіне алып келеді. Адамдар тауға өте алмайды. Кейбір меншік иелері тікенекті сыммен қоршау жасаған.

“Алмарасан шатқалына өтіп көріңіз. Ол жерде “ортағасырлық феодал” отыр, оның иелігін айналып өту мүмкін емес. Туризмге қатысы жоқтың бәрі салынуда. Құрылыс санитарлық және экологиялық нормаларды ескермей жүргізіледі”, – дейді Куратов.

Не істеу керек?

Қоғамдық қор басшысы жақын арада ірі мегаполис тұншыға бастайды деп есептейді.

“Саябақтың көп бөлігі Алматының ішіне кіреді

Осыдан әкімдік пен басқа да ведомство шенеуніктері негізгі қызметіне араласа аламыз деп ойлайды.

Егер мұндай үрдіс сақталса, жақын болашақта ұлттық парк сақтау үшін құрылған экологиялық жүйелерді жоғалтады. Ол туризм нысаны ретінде өзінің маңызын де жоғалтады”, – деді ол.

Белсенділер Іле Алатауы ұлттық паркінің экологиялық қызмет көрсету қабілетін жоғалтатынын атап өтті.

1997 жылы америкалық мамандар парк қызметкерлерімен жұмыс қорытындылары бойынша есеп дайындады. Оның қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіретін басты себептердің бірі басқару жүйесін атады. 22 жыл ішінде құрылым іс жүзінде өзгерген жоқ.

Айтпақшы, Халықаралық Олимпиада комитетінің Қысқы олимпиаданы өткізудегі “бас тартуының” себебі нашар экологиялық жағдай болды. ХОК өкілдері алматылық эко қызметкерлермен кездескен болатын. Одан кейін Алматыда жарыс өтпейді деген шешім шығарды.

Тау бөктеріндегі жағдайды жақсарту үшін отандық экологтар келесі іс-әрекеттерді қабылдауды ұсынады:

– ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңды өзгерту;
– ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұра тізіміне енгізілген жерлерді қатаң табиғат қорғау режимімен қамтамасыз ету;
– жер учаскелерін алу мерзіміне қарамастан барлық бөтен жер меншік иелерінің парк шекарасынан шығарылуын қамтамасыз ету;
– жер учаскелерін жалға алуға тыйым салу;
– жергілікті билік органдарының қорықтар мен ұлттық парктердің қызметіне араласуына тыйым салу.