Жаңа әлем: Пандемия жағдайында 2021 жыл қандай болмақ? – зерттеу

Коронавирус шабуылын жалғастыруда

2020 жылы COVID-19 пандемиясы 1,6 миллионнан астам адамның өмірін қиды. Financial Times мәліметтері бойынша, күніне шамамен 10 мың адам коронавирустан қайтыс болған.

— Жаһандық институттар, тіпті әлемнің жетекші мемлекеттері де COVID-19 пандемиясына дайын болмай шықты. Бүкіл әлемде жоғары білікті вирусолог мамандардың, емханалардың, ауруханалардың, госпитальдар мен зертханалардың, сапалы медициналық жабдықтардың, өкпені жасанды желдету аппараттарының (ӨЖЖ), қолжетімді дәрі-дәрмектердің және басқалардың тапшылығы анықталды, — деп жазады автор.

Бұл ретте 2021 жыл карантинге қарсы шараларды күшейтуден басталды. Миллиондаған қалалар жабылуда. Кейбір мемлекеттің үкіметі үнемі өзгеріп тұратын вирусты бақылауды жоғалтқаны туралы айтады. Ауруханаларда орын жоқ және өз мүмкіндіктерінің шегінде жұмыс істейді. Тіпті батыс мемлекеттері карантиндік шектеулерді ұзартуға және күшейтуге, соның ішінде COVID-19 вирусын жұқтыру жаңа жағдайларының саны 200 мың тұрғынға шаққанда 100-ден асатын ерекше қауіпті аймақтарға 15 км радиуста сапарлауға лимит енгізуге мәжбүр.

Дәл осы уақытта

COVID-19 мәселесі саясаттандырыла бастады. Оның ішінде “вирустың пайда болуына кінәлілерді іздеу” де бар. Вакциналар сату нарығы үшін де күрес басталды, вакцинация қарқыны тіпті ең дамыған елдерде де төмен.

Адамдар қалалардан ауылдарға көбірек кетеді

Осылайша “жаңа нормалар” басталды. Оған:

• адамдардың қозғалысына шектеулер,
• экономиканың жекелеген секторларының қызметіне тыйым салу,
• локдаундар
• бұрынғы жаһандық жеткізу тізбегінің үзілуі.

— Мыңдаған өнеркәсіптік кәсіпорын тоқтап, миллиондаған шағын және орта бизнес кәсіпорындары жоғалып кетті. Қызмет көрсету саласы қатты зардап шекті. Көлік тасымалдарының ауқымы күрт төмендеді, – деп атап өтті Шайхутдинов.

Ол ХВҚ басшысы Кристалина Георгиеваға сілтеме жасап, алдағы бес жылда әлемдік экономика 28 трлн доллар жоғалтады деген ойын келтіреді. ХВҚ болжамы бойынша 2021 жылы жаһандық экономика қалпына келтіру өсімі күтілуде.

2021 жылы жаһандық экономиканы да, жекелеген елдердің экономикаларын да құрылымдық қайта құру процесі жалғасуы мүмкін.

— Кейбір салалар жұмысын тоқтатады, ал басқалары, керісінше, өзгеріп отырған сұраныс пен ұсынысқа сәйкес қалпына келеді және өседі. Кәсіпкерлер қысқартылған жұмыс аптасын және қашықтан жұмыс істеуді көбірек қолданады. Білім беру саласында оның барлық артықшылығы мен кемшілігі бар қашықтықтан білім беру қарқын алуда, — деп есептейді Шайхутдинов.

Зерттеуші адамдардың үлкен мегаполистерден шағын қалалар мен ауылдарға көбірек көшетініне сенеді.

— Saxo Bank сонымен қатар ірі қалалардың күйреуін болжайды, бірақ бұл процесті шартсыз базалық кіріс деп аталатын барлық жерде мүмкін болатын енгізумен байланыстырады, — деді ол.

Жаһандану аяқталады

Зерттеуші сонымен бірге “жаһандық әлем жекелеген аймақтар мен сегменттерге бөлінді” деп атап өтті. Жаһанданудың орнына әлемдік экономиканы аймақтандыру келді.

Ауқымды макроөңірлер қалыптаса бастады, оның үстіне бұрын бастары қосылмаған бәсекелестер де бірігуде

Жан-жақты аймақтық экономикалық серіктестік (ЖЖАЭС) құру кезі жақсы мысал бола алады. Бұл Оңтүстік-шығыс Азия елдерінің ассоциациясына мүше 10 ел, сондай-ақ Қытай, Жапония, Корея Республикасы, Австралия және Жаңа Зеландия кіретін үлкен еркін сауда аймағы. Келісімге 2020 жылдың 5 қарашасында ОШЫЕА-ның 37-ші саммиті аясында қол қойылды.

— Сарапшылардың пікірінше, ЖЖАЭС бастамасының негізгі салдарының бірі Азия-Тынық мұхиты аймағын (АТМӨ) әлемдік экономикадағы либерализация, сауда және өсу орталығы ретінде одан әрі ілгерілету болмақ. Егер АҚШ пен Қытайдағы ағымдағы өсу тенденциялары алдағы 3-4 жылда сақталса,

Қытай 2024-2025 жылдарға қарай нарықтық айырбас бағамдары бойынша ІЖӨ-нің абсолюттік деңгейі бойынша АҚШ-ты басып озуы мүмкін.

Қытай мен АТМӨ-нің сұраныстың негізгі көзі және жеткізушілер үшін маңызды жаһандық нарық ретіндегі рөлі таяу жылдары айтарлықтай артады, – деп санайды сарапшы.

Сарапшы сондай-ақ экономиканы қалпына келтіру үшін мемлекеттік көмекті ұлғайту трендін атап өтті. 2021 жылы ол тіпті күшеймек. Атап айтқанда, сарапшылар Байден оған триллион доллар жұмсайды деп күтеді.

— Экономикаға ауқымды салым жасау аясында әлемдік борыш алғаш рет $272 млрд-тан асты. Бұл да алаңдатарлық жағдай. 2020 жылдың қорытындылары бойынша халықаралық борыш көлемі әлемдік ІЖӨ-нің 365%-ына жетуі мүмкін. Осылайша, барлық мемлекеттің қарызы жаһандық экономика көлемінен 3,5 есе асады, — деп атап өтті зерттеуші.

Әлемдік мұнай нарығы нені күтеді?

Карантиндік шараларға байланысты отынға сұраныс күрт төмендеді, содан кейін мұнай бағасы төмендеді. Соңғы айларда баға белгілеулер қалпына келтірілді, бірақ мұнай тұтыну дағдарысқа дейінгі бұрынғы деңгейіне әлі жеткен жоқ. Дүниежүзілік банк сарапшылары бұл 2021 жылдың соңында да өзгермейді деп санайды.

Бір сұрақ жауапсыз қала бермек: Мұнайдың әлемдік бағасы барреліне 50 доллардан жоғары деңгейде сақтала ма?

— Financial Times сарапшылары бұл сұраққа оң жауап береді. Кейбір ресейлік сарапшылар одан да батыл болжамдар жасайды. Мәселен, “Мәскеу серіктестері” инвестициялық тобының президенті, Жоғары экономика мектебінің профессоры Евгений Коган мынаны айтады:

2021 жылдың соңында Brent маркалы мұнай баррелі үшін $61-62 құрауы мүмкін, –

деп атап өтті Шайхутдинов.

2021 жыл жаһандық экономиканы қалпына келтіру жылы болуы мүмкін, дегенмен көптеген проблема болады. Атап айтқанда:

• көптеген дамушы елде қаржы ресурстарының тапшылығы,
• ғаламдық вакцинация бағдарламаларының шектеулі мүмкіндіктері,
• әлемде де, жекелеген мемлекеттерде де әлеуметтік теңсіздіктің өсуі,
• жұмыссыздық мәселесі,
• саяси тұрақсыздық.

— Бізді жаһандану процесінің жаңа сатысы күтетінін жоққа шығармаймыз

қазір қалыптасып келе жатқан макроөңірлер болашақ көпполярлы әлемнің тірегіне айналуы мүмкін

Әлемнің қаржылық сәулеті де өзгереді, дегенмен бұл процесс көп уақытты алады. Алайда көп нәрсе әлемдегі және оның жекелеген өңірлеріндегі геосаяси жағдайға байланысты болады, – деп түйіндеді ол.