Заңдар әлеуметтік тұрғыда бағдарланған болуы керек – Казначеев

— Максим, Мәжілістің соңғы сайлауынан бері біраз уақыт өтті. Жаңа депутаттардға қандай да бір баға беруге бола ма?   

— Мен шын мәнінде өте оң баға беремін. Жаңадан сайланған депутаттар алдыңғыға қарағанда әлдеқайда белсенді. Жоқ дегенде

көпшілік арасында, соның ішінде әлеуметтік желілерде белсенді жұмыс істеуге тырысуда

Енді мәжіліс ішіндегі пікірталастарды неғұрлым егжей-тегжейлі бақылау және бағалау мүмкіндігі пайда болды. Алайда қандай да бір бағалау жасауға әлі ерте, бұл жұмыс нәтижелеріне әзірге әсер ете қойған жоқ. Бірақ қарқыны жақсы және осыдан үлкен үміт күтілуде.

— Атап айтқанда, қандай үміт?

— Менің ойымша, заң жобаларын талқылау және қорытынды заңдарды қабылдау әлеуметтік тұрғыда бағдарланған риторика аясында өтуі тиіс. Әсіресе 2021 жылы да ұзартылуы қажет карантиндік шаралар жағдайында. Сонымен қатар, қазір түрлі еңбек ұжымдарының митингілері жиілеп кетті.

Жұмысшылар жалақыны көтеруді, т.б. талап етуде. Батыс өңірлердегі мұнайшылардың қарсылықтары айқын білінді.

Яғни, қазір бірінші кезекте әлеуметтік мәселелер басты назарды аудартуда. Менің ойымша, заңдарды әзірлеу және қабылдау кезінде осыған баса назар аудару керек.

— Өткен шақырылымның депутаттары да өз сұрауларында әлеуметтік мәселелерді жиі көтерген болатын. Алайда, нақты нәтижелерін көрмедік. Көптеген адамдар, депутаттар көрініп қалғылары келеді . Оларға кейінгісі маңызды емес деп ойлады. Қазір басқаша ойлауға себеп бар ма?

— Бұл шын мәнінде өте үлкен мәселе. Үміт бар, үлкен үміт, бірақ қорытынды жасауға әлі ерте. Шынында да, бәрін аяғына дейін жеткізу керек және әлеуметтік тақырыпты неғұрлым сапалы және белсенді түрде талқылау керек.

Жаңа депутаттар тек өздерін көрсетіп қана қоймай, болашақ үшін жұмыс істеуі керек. Яғни, келесі сайлау кезеңін де ескерулері тиіс.

Сенатты таратуға жол берімейді

— Айтпақшы, соңғы кездері партиялық-тепе-тең сайлаудан бас тарту және мажоритарлық жүйеге оралу туралы ұсыныстар бірнеше рет айтылды. Яғни, округтер бойынша партия үшін емес, белгілі бір адам үшін дауыс беру жайлы  Немесе аралас болсын деген ұсыныс болды.

– Мажоритарлық жүйеге оралу бүкіл парламенттік жүйені қатты өзгертіп жібереді. Атап айтқанда, ол жалпы Сенатты таратуға мүмкіндік туғызады. Бірақ дамудың стратегиялық басымдықтарын әзірлеуге жауапты қауіпсіздік кеңесі мұндай сценарийді мақұлдай қоймайды. Нұрсұлтан Назарбаев қазіргі партиялық-саяси жүйені тым ұзақ құрды және тіпті, аралас сценарийге болса да, қайтадан кері оралуға әлі дайын емес деп ойлаймын.

— Сол, сенатты да таратуды ұсынды. 

— Қазір сенат өңірлік элиталардың мүдделерін білдіру қызметін атқарып отыр. Егер ол жойылса, бұл элиталар билікпен кері байланыс жасау арнасын жоғалтады. Менің түсінуімше, шешім қабылдайтын негізгі орталықтар өңірлік элиталармен байланыс және өзара әрекет жасасудың бұл арнасын жоғалтқысы келмейді.

— Ал неліктен оны мажоритарлық жүйеде таратуға болады?

— Сонда аймақтық элиталар бір палаталы Парламентке тікелей шығып, округ бойынша өз кандидатураларын ұсына алады. Біз 1995 жылғы Жоғарғы Кеңестің үлгісіне қайта ораламыз.

— Ол шынымен де соншалықты жаман болды ма?

— Егер 95-жылы Нұрсұлтан Назарбаев оны жойды, демек ол оған ұнамаған. Бір палаталы Парламенттен бас тарту оқиғасы биліктің атқарушы және заң шығарушы тармақтары, яғни Президент пен Жоғарғы Кеңес арасындағы түсініспеушіліктен кейін орын алды. Осыдан кейін, тұратындырып отырушы ретінде, төменгі палатаның белсенділігіне шектеу қоятын, заң шығарушы билік құрылымын “құруға” шешім қабылданды.

Жаңа партиялар пайда бола ма?

— Жалпы саяси реформалар орын алады деп күтілуде ме? Жалпы, негізінен, олар қажет пе?

— Билікке қазір ешқандай жаңа өзгерістер қажет емес.

Партиялық-саяси кеңістікте реформалауды қажет еткеннің бәрі 2020 жылы өзгертілді.

Ол кезде партиялар, сайлау, бейбіт жиналыстар және т.б. туралы заңдарға болмашы және білінер-білінбес өзгерістер енгізілді. Яғни, Ақорда қолынан келгенше жүзеге асырды.

Қазір билік өзі белгілеген осы шеңберде дамитын болады. Сондықтан жаңа партияларды тіркеу мәселелерінде ғана аздаған елеулі ілгерілеуді күтуге болады. Партиялық кеңістікті жаңа субъектілермен қанықтыру және бастапқы буындағы әкімдерді сайлау алдындағы оларды іріктеу қалай өтеді деген мәселе туындайды.