Ұлттық қордағы ақшаның шекті деңгейге жетуіне небәрі 5 трлн теңге қалды

үкімет негізгі фискалдық ережені бұзады ма

деп алаңдап отыр. Ұлттық қордағы қаражаттың ең төменгі деңгейі ЖІӨ-нің 30% мөлшерінде болуы керек. Қордың қаражаты ұзақ уақыт бойы тұрақты түрде төмендеп келеді.

Қыркүйек айында активтердің төмендеу қарқыны тамыз айымен салыстырғанда айтарлықтай бәсеңдегені ғана жұбаныш болады. Егер өткен жаздың соңғы айында олар 5,6%- ға қысқарса, қыркүйек-тамыз айларында олар тек 0,8%-ға азайды.

Түсімдердің қарқыны төмендеді

Қыркүйек айында қорға аударылған түсімдер қарқыны өте жоғары болмады. Олар бар болғаны 1,0%-ға — 2 трлн 387 млрд теңгеге дейін ұлғайды. Бірақ тамыз айымен салыстырғанда, қысқартулар 34,6%-ды құрады және бұл айтарлықтай жақсы нәтиже.

Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін тікелей салықтар – қорға түсетін түсімдердің негізгі көзі. Өкінішке орай, күздің бірінші айында олардың динамикасы айтарлықтай баяулап, тек 2%-ды құрады.  Осы ұйымдардан түскен басқа да түсімдер теріс нәтиже көрсетті – бұл жолы 1 қазандағы жағдай бойынша минус 2,5 млрд теңге.

Республикалық меншікті жекешелендіруден түсетін түсімдер әлі де аз. Олар тек 0,7 млрд теңгені құрады. Күздің бірінші айында үштен бірге артты. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсетін түсімдер де өте төмен – 0,1 млрд. Квазимемлекеттік ұйымдардың активтерін және олардың «еншілес компанияларын» бәсекелес ортаға беруден де мардымсыз пайда түсті — 0,02 млрд теңге.

Бұл цифрларға қарағанда, Үкімет  жекешелендіруге аса назар аударып отырған жоқ, оның орнына Ұлттық қордан республикалық бюджетке  жасалатын трансферттердің көлемін арттырды. Соңғысының көлемі қыркүйек айында 5,9%-ға немесе 230 млрд теңгеге өсті.

Қорды басқаруға және жыл сайынғы сыртқы аудитті жүргізуге байланысты шығыстар 4,8 млрд-қа дейін өсті

ХВҚ көмекке келе ме?

Төмендетілмейтін қалдық туралы жоғарыда аталған фискалдық ереженің орындалуына келетін болсақ, белгі аз уақытта 30%-ға жақындайды. Ресми деректер бойынша, Қазақстанның ЖІӨ 2019 жылы 68 трлн 956,4 млрд теңгеге қалыптасты. Яғни, қор активтерінің осы шамаға қатынасы қазан айының басында 37,3%-ды құрады.

ЖІӨ-нің 30%-ы абсолюттік мәнде қор активтерінің шамамен 20 трлн 686,2 млрд теңге мөлшеріне сәйкес келеді. Бұл белгіге жетуге абсолюттік мәнде 5 трлн теңгеден астам қаражат қалды. Бұл ағымдағы жылы дағдарысқа қарсы шараларды іске асыруға арналған мемлекеттің шығыстарына сәйкес келеді — 5,9 трлн теңге. Оның ішінде 3,4 трлн-ы республикалық бюджеттен, ал 2,5 трлн-ы бюджеттен тыс қаражаттан бөлінді.

Карантинде ойын-сауық мекемелерінің 45%-ы тақырға отырды — рестораторлар клубы

Үкіметтің пандемияның екінші толқынынан болатын залалды  мүмкіндігінеше азайтуға тырысатыны анық, оның қаржылық мүддесі бар. Олай болмаған жағдайда  қордың қаражатын төмендетілмейтін қалдықтың 30%-ына дейін сарқуға мәжбүр болады. Осыдан кейін шетелдік несие берушілердің, ең алдымен ХВҚ-ның көмегіне жүгіну ғана қалады.

Өткен ғасырдың 90-шы жылдары Қазақстан ХВҚ-ның көмегіне белсенді түрде жүгінді. Бірақ 2000 жылы Ұлттық банк  экономикалық жағдайы қолайлы болып,  ХВҚ-ның кредиттік желілері бойынша өз міндеттемелерін мерзімінен бұрын өтеді.