Түрікменстанда билік транзиті аяқталды ма? — БАҚ шолуы

11 ақпанда 64 жастағы қазіргі президент парламенттің жоғарғы палатасында “жас көшбасшыларға” жол беру үшін отставкаға кетуге ниетті екенін айтты. Көптеген бақылаушылар бұдан

президенттік лауазымды қыркүйек айында 40 жасқа толған ұлы Бердімұхамедовке беру жоспарын көрді

Түрікменстан Конституциясына сәйкес, бұл президенттікке ұсынылатын ең төменгі жас.

12 ақпанда билік сайлау күнін бекітті, тағы үш күннен кейін Сердар Бердімұхамедов Түрікменстанның билеуші демократиялық партиясынан кандидат ретінде ресми түрде тіркелді.

Барлығы тоғыз адам президенттікке үміткер болды. Азатлықтың айтуынша, сегіз кандидат бұрын елдің саяси және қоғамдық өмірінде өзін көрсетпеген. Сонымен қатар, олардың барлығы қазіргі президентке деген адалдығымен танымал.

Ресми деректер бойынша қатысу 97,12%-ды құрады. Елдің Орталық сайлау комиссиясы сайлаушылардың 71,90%-ы сағат 13-ке дейін дауыс бергенін хабарлады. Сағат 16: 00-де дауыс берген сайлаушылар саны 86,3%-ды құрады.

ОСК әлі сайлаудың алдын-ала нәтижелерін жариялаған жоқ, бірақ жаңа президентті ұлықтау 19 наурызға белгіленді.

Түрікменстан дағдарыстан зардап шегуде

Сердар Бердімұхамедовтың мансабы соңғы жылдары тез өсті: ол көрнекті мемлекеттік лауазымдарда жұмыс істеді, Сыртқы істер министрінің орынбасары, Ахал уәлаятының басшысы және өнеркәсіп министрі болды. 2021 жылы ол премьер-министрдің орынбасары болып тағайындалды. Бұл Түрікменстанда өте маңызды лауазым, онда премьер-министр жоқ — министрлер кабинетін президент басқарады.

Яғни Сердар Бердімұхамедов — әкесінің орынбасары

Көптеген сарапшылар мен қарапайым тұрғындар Бердімұхамедов әкесінің бағытын айтарлықтай өзгерте алады дегенге сенбейді.

2006 жылдың соңында билікке келген Гурбангулы Бердімұхамедов кезінде,

ел табиғи газ қоры бойынша әлемде төртінші орынға ие болғанына қарамастан, халықтың өмір сүру деңгейі айтарлықтай төмендеді

Түркіменстан сыбайлас жемқорлықтан, азық-түліктің жетіспеушілігінен, инфляцияның құлдырауынан және жұмыссыздықтың созылмалы жоғары деңгейінен зардап шегеді.

Билік Түрікменстанда коронавирусты жұқтырудың бірде-бір жағдайы тіркелген жоқ деп мәлімдейді. Бірақ дәрігерлер мен тұрғындардың айтуынша, елде инфекцияның бірнеше толқыны болды, нәтижесінде ауруханалар COVID-19 пациенттеріне толып, көптеген адамдар қайтыс болды.

Адамдар сайлауды талқылауға құлықсыз

Сайлау алдындағы соңғы күндері жергілікті шенеуніктер мен бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері шақыру қағаздарын таратып, үйлерді аралап шықты.

“Шақырту таратқандар сайлаушыларға Сердар Бердімұхамедовқа дауыс беру керектігін айтты”, — деді Азаттыққа Ашхабад тұрғыны.

Елдің көбі қатысуды қамтамасыз ету үшін билік мемлекеттік қызметкерлерден жұмыстан босату қаупімен “дауыс беруге келіп, туыстарын өзімен бірге алып келуді” талап еткенін айтты.

— Олар үшін барлығы белгілі. Қазір адамдардың басты мәселесі — отбасын қалай тамақтандырамын деген алаңдаушылық. Олар сайлауды немесе басқа саяси тақырыптарды талқылағысы келмейді, өйткені олар өз қауіпсіздігі үшін қорқады, — дейді елорданың басқа тұрғыны.

Орталық сайлау комиссиясының мәліметінше, Сердардың сегіз “қарсыласының” ішінде екеуі партиямен ұсынылған. Бұл Түрікменстанның өнеркәсіпшілері мен кәсіпкерлері партиясының кандидаты Бабамұрат Мередов және Аграрлық партияның Агаджан Бекмұрадов. Екі партия да бағынышты.

Қалған алты кандидатты бастамашыл топтар ұсынды. Олардың өздері немесе олардың сайлау бағдарламалары туралы ештеңе білмейді.

Сайлау бюллетеньдеріне елден тыс жерде тұратын және өз жақтастары ұсынған үш оппозициялық кандидаттың есімдері кірмеген.

Сайлауды байқауға кімдер келді?

Мерзімінен бұрын сайлау алдында елордада қауіпсіздік шаралары күшейтілді. Ашхабадтың көптеген базарлары дауыс беру аяқталғанға дейін жабылды.

Осыған байланысты елорда тұрғындары күнделікті тұтынатын тауарларды шағын азық-түлік дүкендерінен іздеуге мәжбүр болды.

— Тұрғындар базарлардың жабылғаны туралы азық-түлік алуға келгенде ғана білді. Бұл олар үшін тосынсый болды және қосымша қиындықтар туғызды, сонымен қатар шағын сауда орындарында ет, нан, пияз, картоп, жұмыртқа және өсімдік майы сияқты негізгі өнімдердің жетіспеушілігі байқалды”, — деді Ашхабад тұрғындарының бірі.

ОСК сондай-ақ дауыс беру барысын бақылау үшін Түрікменстанға келген 50-ден астам халықаралық бақылаушы туралы хабарлады. Халықаралық бақылаушылар құрамына Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының, Ислам Ынтымақтастығы Ұйымының, түркі мемлекеттері ұйымының және шет елдердің өкілдері кіреді, делінген ресми хабарламада.

Бұған дейін ЕҚЫҰ-ның Демократиялық институттар және адам құқықтары жөніндегі бюросы мерзімінен бұрын президенттік сайлауды бағалау үшін Түрікменстанға бақылаушылар миссиясын жібермеу туралы ұсыныс жасаған баяндаманы жариялаған болатын. Бюро өз шешімін сайлауды жариялау мен оны өткізу арасындағы “қысқа мерзімдермен”, сондай-ақ

COVID-19-ға байланысты Түрікменстанға келгеннен кейін 14 күндік карантинде болу қажеттілігімен түсіндірді

Сонымен қатар, ЕҚЫҰ бағалау тобы бұл шешім Түрікменстан тарапынан ұйымның сайлау процесінде плюрализмді қамтамасыз ету және адамның негізгі құқықтарын құрметтеу жөніндегі ұсынымдарын елемеуге байланысты екенін атап өтті.