“Қазақстандардың” әрқайсында табыс деңгейі, өмір сүру ұзақтығы, білім сапасы және т.б. әртүрлі. Табыс бойынша айырмашылық төрт есеге жетеді.
Дүниежүзілік банктің Қазақстандағы тұрақты өкілі Жан-Франсуа Марто коронавирусқа байланысты жағдай бұдан бетер нашарлауы мүмкін екенін ескертеді. Шараларды қазірден бастап қабылдау қажет.
Ол өз пікірін Қазақстандағы Дүниежүзілік банктің сайтында жариялады.
Пандемияның оқу нәтижелеріне әсері өте ауыр болады, дейді сарапшы. Бұл ретте біздің білім беру жүйемізде ол басталғанға дейін де проблемалар болды.
Қазақстанда COVID-19 басталғанға дейін 10 оқушының 6-ы “функционалды сауатсыз” болды
— Функционалды сауаттылық “әдеттегі” сауаттылықпен бірдей емес. Сауатты студенттер әлем астаналарын немесе Менделеевтің периодты кестесін есте сақтай алады. Алайда, олар математика, жаратылыстану ғылымдары, әдебиет және т.б. бойынша алған білімін күнделікті өмірде кәсіби деңгейде жұмыс істеу және жеке тұлға және азамат ретінде жетістікке жету үшін қолдана алмайды”, — деп түсіндірді Марто.
Оның пікірінше, пандемия “100 мыңнан астам оқушының функционалды сауатсыздығына әкелуі мүмкін”.
Марто Қазақстан бойынша Дүниежүзілік банк бағалауларына тоқталды. Олар пандемия нәтижесінде PISA шкаласы бойынша 8 баллға төмендейтінін көрсетті (оқушылардың білім жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық бағдарлама, онда 15 жастағы жасөспірімдер арасында математика, оқу және ғылым дағдылары бағаланады — авт.).
Мұның салдары теріс және ұзақ уақытты қамтиды. Атап айтқанда, мектептердің жабылуына байланысты кедей және бай отбасылардың балалары арасындағы алшақтық артады.
Марто сонымен қатар әлеуметтік теңсіздік көбінесе географиялық тұрғыдан нашарлайтынын атап өтті.
— 2020 жылдың қазан айының басында Қазақстанда адам капиталын дамытудың біркелкі емес және тең емес ландшафтын зерттеу және консалтинг орталығы ұсынды, — деп қосты ол.
Автор Орталық сарапшыларына сілтеме жасады, олардың пікірінше, “Қазақстан төртке бөлінеді”.
Олардың әрқайсында кірістердің, туудың, өмір сүру ұзақтығының деңгейі және адами капитал индексіне әсер ететін басқа да көрсеткіштер әртүрлі
— Төрт аймақ арасындағы үлкен айырмашылықтарды көру таңқаларлық болды. Мысалы,
табыс деңгейі бойынша көрсеткіштері жоғары және төмен өңірлер арасында төрт есе айырмашылық бар
Туу көрсеткіші бойынша елдің солтүстігін Еуропамен салыстыруға болады, ал оңтүстік табысы төмен елдердің беталысын көрсетеді, ал Қазақстанның солтүстік-батысы өмір сүру ұзақтығы бойынша Африка елдеріне ұқсас, — деп жазады Марто.
PISA бағдарламасының зерттеулері былай дейді:
үлгерімі төмен өңірлер үлгерімі жоғары өңірлерден орта есеппен 4 жыл оқуға артта қалып отыр
Онда ауылдық және қалалық мектептерде нәтижелер нашар. Ал үлгерімі жоғары өңірлерде ауылдық және қалалық мектептер арасындағы алшақтық үлкен.
— Солтүстік Қазақстан өңірі үлгерім бойынша жалпы деңгейі жоғары және қала мен ауыл мектептері арасындағы алшақтық болмашы, – деп атап өтті автор.
Үздік және үлгерімі нашар оқушылар арасында айтарлықтай айырмашылық бар. Назарбаев Зияткерлік мектептерінің (НЗМ) оқушылары өз құрдастарынан 124 PISA балына озады, бұл шамамен үш оқу жылына сәйкес келеді.
— Функционалды сауаттылыққа келетін болсақ, НЗМ оқушыларының үлгерімі де ел бойынша орташа көрсеткіштен айтарлықтай ерекшеленеді. 2018 жылғы PISA нәтижелеріне сәйкес,
НЗМ оқушыларының 6,2%-ы ғана ел бойынша 64%-бен салыстырғанда функционалдық сауатсыз деп танылды
Оқушылардың аз бөлігінің үлгерімі оғары болуы, әрине, жақсы, осы деңгейге одан әрі қарай да ұмтылу керек. Алайда Қазақстанға дағдылардың орташа деңгейін де арттыру қажет, – деп атап өтті автор.
Ол мектептегі білім сапасы болашақтағы кірістерге әсер ететінін еске салды.
— Біздің бағалауымыз бойынша, Қазақстанда
2020 жылдың наурыз-маусымында мектептердің 4 ай жабылуының нәтижесінде осы ұрпақтың болашақ кірісі 2,9%-ға төмендеуі мүмкін
Бұл жыл сайын 1,9 млрд долларға дейінгі жалпы экономикалық шығынның баламасы, — деп атап өтті Марто.
Қазақстан білім беру саласын қаржыландыруды 2025 жылға қарай ЖІӨ-нің қазіргі 3,4%-дан 7%-ға дейін арттыруды жоспарлап отыр. Инвестицияның тиімді болуын және барлық балаға пайда әкелуін қамтамасыз ету маңызды.
— Қазақстанға пандемия кезінде мектептердің жабылуына байланысты оқудағы алшақтықтан келетін проблеманы шешу қажет болады. Оқыту бөлігінде қалпына келтіру бағдарламасы мыналарды қамтуы тиіс:
Мұндай тәсіл пандемиядан кейінгі кезеңде “төрт Қазақстанның” сын-қатеріне тиімді қарсы тұруға және әсіресе, елдің ең кедей және осал топтары арасында
оқудағы өсіп келе жатқан теңсіздікті жеңу,
– деді автор.