Темекі шеккен ата-бабаларымыз бізге қант диабеті мен семіздікке шалдығу қаупін “сыйлаған” – ғалымдар

Ерте темекі шегу ДНҚ-ны өзгертеді

–”90-жылдардағы балалар” зерттеу жобасының нәтижелері таңқаларлық, – дейді дәрігер,” Денсаулық” кеңесшісі Гинтаутас Кентра. – Британдықтардың төрт буын ұрпағын 30 жыл бақылағаннан кейін ғалымдар жыныстық жетілуден бұрын темекі шегуді бастаған ерлердің немерелері мен шөберелері семіздікке жиі ұшырайды деген қорытындыға келді.

14 мың ерікті бақылауға алынды және олардың денсаулық жағдайы бақыланды. Зерттеу штаб-пәтерінің жертөлесінде сұйық азотта экспериментке қатысушылардың мыңдаған жасушалары мен тіндерінің үлгілері сақталған

Қатысушылардың қаны, зәрі және ДНҚ-сы толтырылған ондаған үлкен мұздатқыштар тұр. Бристольге жақын ауылда үлкен ыдыстарда экспериментке қатысқан әйелдердің плаценталары сақталған. Бақылауға қатысушылардың зерттеу кезінде дүниеге келген балалары туғаннан бастап ғалымдардың назарында болды.

Эксперимент басталғаннан 30 жыл өткен соң, Бристоль ғалымдары жыныстық жетілуге дейін темекі шегушілер мен ерлердегі ДНҚ өзгерістері арасында байланыс орнатты

– Бұл өзгерістер немерелері мен шөберелеріне артық салмақ түрінде мұраға берілген”, — деп түсіндірді Кентра. – Бұл ретте еркек жынысының ұрпақтарында мұндай жағдай байқалмады.

Мысалы, ата-бабалары балалық шағында темекі шеккен қыздардың салмақтары 17 жасында, туыстары кейінірек темекі шегуді бастаған құрдастарынан орташа есеппен 5,35 кг артық болған. 24 жасында олардың салмағы орташа есеппен 6,1 кг-ға көп болды. Егер әкесі жағынан ата-бабалары жас кезінен бастап темекі шеккен болса, артық салмақ сәйкесінше орташа есеппен 3,54 және 5,49 кг-ды құрады.

Бір қызығы, ертерек жасалған зерттеуде ғалымдардың осы тобы, егер әкесі жыныстық жетілуге дейін жиі темекі шеккен болса, онда оның қыздарында емес, ұлдарында май күтілгеннен гөрі әлдеқайда көп болатындығын дәлелдеді.

Осылайша, Британдық аудитория темекі шегуден болатын зиянды заттардың әсері ұрпақтан-ұрпаққа берілуі мүмкін өзгерістерге әкелетінін анықтады. Зерттеудің жетекші авторы, профессор Джин Голдингтің сөздерін The Guardian былай келтіреді:

“Бұл зерттеу бізге екі маңызды нәтиже береді. Біріншіден, жыныстық жетілуге дейін балаға белгілі бір заттардың әсері кейінгі ұрпақтарына әсер етуі мүмкін. Екіншіден, балалардағы артық салмақтың себептерінің бірі олардың қазіргі тамақтануы мен жаттығуларымен емес, ата-бабаларының өмір салтымен немесе жылдар бойы бірге жүретін факторлардың сақталуымен байланысты болуы мүмкін”.

Себебі біреу – салдары көп

Темекі шегушілердің ұрпақтарының семіздікке бейімділігінің жоғарылауы ауыр зардаптардың пайда болу қаупімен тікелей байланысты — қант диабеті мен қан қысымынан бастап қатерлі ісікке және өмір сүру ұзақтығының төмендеуіне дейін.

Гинтаутас Кентраның айтуынша, жарияланған зерттеу көптеген басқа зерттеулерден ерекше және ол адамдар популяциясында жүргізіліп, төрт ұрпақты қамтыды.

— Жаңашыл тәсіл, әр түрлі факторлардың тұқым қуалаушылығына алыстан әсерін одан әрі зерттеуге жол ашады, – деп санайды сарапшы. – Адам ағзасына қолайсыз факторлардың әсер етуіндегі және осы ақпаратты генетикалық деңгейде келесі ұрпаққа жеткізудегі ең үлкен өзгерістер өсіп келе жатқан ағзада орын алады.

Олар неғұрлым ертерек пайда болса, болашақ ұрпақтарда соғұрлым жағымсыз салдарларды байқауға болады

Сондықтан балалар мен жасөспірімдердің өсіп келе жатқан ағзасын темекі шегуден толығымен қорғау өте маңызды. Алайда, пассивті темекі шегудің де оған зияны аз емес.

Қоғамдық денсаулық сақтаудың барлық күші зиянды әдетке қарсы түбегейлі күресуге жұмсалғанына қарамастан, темекі шегушілердің темекіні толығымен тастау мүмкіндігін ескеру қажет. Тек осы жағдайда ғана олардың зияндылығы төмен өнімдерге — мысалы, электронды темекіге көшуі туралы мәселені қарастыру қажет. Бұл басқаларды темекінің тұтанған кездегі өнімдерінің әсерінен толығымен қорғайды. Сонымен қатар, мұндай өнімдер құрамы белгісіз контрафактілік өнімдердің сатылуына жол бермеу үшін сертификатталған болуы керек.