Тәртіпсіздіктерді ұйымдастырушыларды ірі бизнестен іздеу керек – Сұлтанов

Болат Сұлтановтың пікірінше, қаңтардағы бүліктің қатыгез бастамашылары мен демеушілері мұндай ауқымды болмаса да, тағы бір бұлік жасауға әрекет жасауы мүмкін. Көптеген ұйымдастырушылары әлі анықталмады. Сонымен қатар, барлық қару табылған жоқ, әсіресе мылтықтар. Сарапшы “пулеметтерді сарайлардан емес, резиденциялардан іздеу керек” деп санайды, бірақ құқық қорғау органдары қызметкерлері оларды тексере алмайды.

Соңы. Бірінші бөлімін де оқыңыз.

Ет тартқышқа түсудің қажеті жоқ

— Сонымен, мұндай қиындыққа тап болмас үшін Қазақстан не істеуі керек?

– Бізді өз мүдделерімізге қарсы итермелейтін күмәнді іс-шараларға қатыспау қажет.

Жалпы, қазір әлем көптеген жаһандық проблемаларға тап болды, оларды шешу үшін көшбасшылыққа үшін күресу емес, ойды бірге шоғырландыру керек. Короновирустың өзін алып қарайық. Хопкинс университетінің мәліметі бойынша, әлемде ковидтен 5,5 миллионға жуық адам қайтыс болды. Ең көбі АҚШ-та – 818 мың. Олар Үндістанды да, Бразилияны да басып озды.

Салыстырып көрейік, бүкіл екінші дүниежүзілік соғыста АҚШ 300 мың адамынан айырылған, ал қазіргісі одан үш есе көп. Бірақ пандемиямен күресу үшін күш біріктірудің орнына, олар Ресейге қарсы және Қытайға қарсы тосқауылдарды бастауда.

Біз интеграцияға қарай бағытымызды жалғастыруымыз керек. Жақында ҚСЗИ бас ғылыми қызметкері Вячеслав Додонов айтқандай,

біз үшін ЕАЭО-тың баламасы жоқ, өйткені Қытаймен интеграциялану мүмкін емес, ал тек Орталық Азия шеңберінде қалу – мағынасыз

Біз көпвекторлы саясат жүргізудеміз, сондықтан түрлі елдермен жақсы қарым-қатынас орнатуға мүдделіміз. Сонымен қатар, біз әлемдік экономикалық жүйеге кіреміз.

Заңдардың қалай жасалатынын көрмеген дұрыс

— АҚШ Ресейді геосаяси картадан өзінің бәсекелесі ретінде алып тастауға және жеке көшбасшылықты сақтауға мүдделі.

Бірақ олар қарапайым нәрсені түсінбейді немесе түсінгісі келмейді – қазір әлем көпполярлыққа бет бұруда

Бұл тек Ресейде ғана емес, Қытай, Үндістан, Бразилия және басқа да мемлекеттер бар.

Батыс Еуразиялық интеграция идеясының да, сондай-ақ Жібек жолының экономикалық белдеуі шеңберінде Қытаймен ынтымақтастықтың да беделін түсіру үшін үлкен күш-жігер жұмсайтын болады. Сонымен қатар, ол үшін аймақтан Ресеймен де, Қытаймен де шектесетін одақтас ел табу өте маңызды.

Сондықтан біз қазір руссофобия мен синофобияның артуын күтуіміз керек

Бұған сабырмен қарау керек деп айтуға болмайды, бірақ кем дегенде объективті түрде қарау қажет.

– Сонда да көпвекторлылық болу маңызды қағидат болып қала ма? Әлде бір бағытты ғана анықтап, соны таңдау керек пе?

— Қазір біздің елдің экспорт көлемінің 25%-ы ЕАЭО елдеріне тиесілі. Онда біз өңдеу өнеркәсібінің өнімдерін жеткіземіз. Ал батысқа шикізат — мұнай, газ, уран және сирек кездесетін металдар жөнелтіледі. Сондықтан біз оған

Тоқаев айтудан шаршамайтын — прагматизм, көпвекторлылық және ұлттық мүдделерді қорғау тұрғысынан

қарауымыз керек. Сонымен қатар, Қазақстан АҚШ пен Еуропадан 120 млрд доллар тікелей шетелдік инвестиция тартқанын да ұмытпаған жөн. Яғни, біздің өнеркәсіптің негізгі салалары — мұнай, газ және уран – батысқа өнім жеткізуге арналған.

Жалпы, бұл жерде Бисмарктың айтқанын еске түсіру қажет, сол маған өте ұнайды.

Шұжықтарды жақсы көретіндер мен заңды құрметтейтіндер екеуінің де қалай жасалатынын көрмегені дұрыс

Яғни, саясат – күрделі нәрсе және тек өз мүдделері үшін ғана жүзеге асырылады.

Арамшөптерді тамырмен жұлып тастау керек

– Қалай ойлайсыз, көшеге шығып наразылық білдіру шарасын тағы да болуы мүмкін бе, бірақ бұл жолы антиресейлік немесе тіпті антиевразиялық ұрандармен?

– Соңғы болған тәрізді үлкен ауқымда болады деп ойламаймын. Жаппай ереуілге шығудың бір себебі қашан да экономикалық жағдайдың нашарлауы болуы мүмкін, бірақ қазір бұл байқалмайды.

Алайда

қаңтардағы тәртіпсіздіктерді ұйымдастырушылар мен демеушілері ондай күшті болмаса да, тағы бір әрекет жасауы мүмкін

Қауіпсіздік күштері үнемі қару-жарақ дүкендерінен ұрланған тегіс ұңғылы қарудың небір түрлерін тауып жатқанына назар аударыңыз. Ал Алматы қаласы, Алматы облысы, Жамбыл облыстарындағы ҰҚК департаменттерінен және т.б. жерлерден ұрланған автоматты қарулар табылды ма? Ол қайда кетті? Меніңше, іздеу керек жерден емес, басқа жақтан іздеп жүр.

Сарайлардан тек аң аулайтын мылтықтарды табуға болады, ал жоғалған автоматтар мен пулеметтерді резиденциялардан іздеу керек

Демеушілер мен ұйымдастырушыларды іздеу қажет. Олар ҰҚК басшылығының қатарында ғана емес, ірі бизнесмендер арасында да болды. Тоқаев айтқан адамдарды іздеу керек.

Айтпақшы, мен қаңтардағы тәртіпсіздіктерге Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстаннан келген көптеген адамдар қатысқанына сенімдімін. Олар жұмыс істеді және әлі де барахолкаларда жұмыс істеп жатыр. Меніңше, дүнгенді ұрған кезде

екі жыл бұрын осы адамдар Жамбыл облысы Қордай ауданындағы тәртіпсіздіктерге де қатысқан,

Бұл байланысқан бір тізбек. Ал тергеу оларды ұстауы қажет, содан кейін олардың ұйымдастырушыларына шығуы керек.

Әрине, біз жақсы мен жаманды ажыратуымыз қажет. Қазақстанды жаңартуды шын мәнінде жақтайтын адамдар да бар, бірақ елді реформалар жолынан адастырғысы келетіндер де бар. Олар Әбләзовтан және барлық деңгейдегі әкімшіліктердегі жемқор, сатқын адамдардан ақша алатындар.

Тоқаевқа қазір әрекетке көшуі керек. Фрэнсис Бэкон айтқандай, жауды аяғандар өздерін аямайтындар. Сондықтан, егер бүлік қайталанғанын қаламасақ, жарты жолда тоқтамау керек. Егер тазалауды бастаған екенбіз, соңына дейін жұмыс істеу керек. Әйтпесе, арамшөптер қайтадан өсіп шығады.