Санитарлық авиация әл үстінде: дәрігерлер нені жасырады?

Тек 2021 жылдың ақпан айында санитарлық рейске қатысты 3 оқиға болды. 5 ақпанда Ан-24 қозғалтқышының істен шығуына байланысты Алматыға жетпей, Шымкентке оралды. 8 ақпанда Ан-2 санитарлық авиация ұшағы Шығыс Қазақстан облысына мәжбүрлі түрде қонды. 26 ақпанда “Азия Континенталь” әуе компаниясының Ан-2 ұшағы Боралдай-Кеген бағыты бойынша санитарлық рейс орындап, аэродромға дейін жете алмай, автомобиль жолынан 1,5 шақырым жерде апаттық жағдайда қонды. Әуе кемесінің қозғалтқышы істен шықты.

2020 жылғы ақпанда Өскемен қаласының маңында авариялық жағдайда қонғаннан кейір “Орлан 2000” ЖШС-ге тиесілі Ан-2 толығымен жанып кетті. Ұшақ бортындағы адамдардың барлығы тірі қалды.

6 адам қайтыс болды

Алайда санавиация борттарына қатысты авиаинциденттердің барлығы бірдей сәтті аяқталған жоқ. 2017 жылғы 3 қазанда Алматы маңында East Wing авиакомпаниясының Ан-28 ұшағының апатында экипаждың үш мүшесі және екі дәрігер қаза тапты. Олар Шымкентке болашақ анаға көмекке асыққан болатын. Алтыншы рет ана атанғалы жатқан әйелдің жағдайы ауыр болды.

Дәрігерлердің қайғылы өлімінен алты күн өткен соң тиісті көмек ала алмай, сол босанған әйел өзі де қайтыс болды

2017 жылдың қазан айының соңында азаматтық авиация комитетінің бұйрығымен Қазақстанда барлық Ан-28 ұшақтарын ұшыру тоқтатылды. Сондай-ақ 2017 жылдың қаңтарында Оңтүстік аймақтың санитарлық авиациясының әуе флотына жасалған сапалы талдау кейбір ұшақтар мен тікұшақтардың адамдарды құтқару үшін жарамсыздығын көрсетті. Шағымдар салонның жарамсыздығына, медициналық жабдықтарға арналған бекітпелердің болмауына және тіпті борттық электр желісінің істен шығуына қатысты болды.

2017 жылғы 3 қазанда Алматы маңындағы ұшақ апаты бойынша тергеу үш жылға жуық жүрді. 2020 қыркүйегінде East Wing авиакомпаниясының президенті Виталий Масалитинге қатысты сот басталды.

Оған адам өліміне әкеп соқтырған қауіпсіздік ережелерін бұзды деген айып тағылды.

Ел билігі санитарлық авиация ұшақтарының әрбір авиаинцидентінен кейін қандай қорытынды шығарады? Сенаторлар бұл сұрақты 2021 жылдың ақпан айында қойғанына қарағанда, қорытынды жоқ. Оқиға тергеліп, құнды нұсқаулар беріледі. Бірақ экипаждар мен дәрігерлер жарты ғасыр бұрын шығарылған кеңестік шротта ұшуды жалғастыруда.

Техникалар ескі

“Халықаралық талаптарға сәйкес келетін заманауи әуе аппараттарын пайдалану қажеттілігі науқасты тасымалдау кезінде медициналық көмек көрсетудің сапасы мен уақытылы медициналық көмек көрсетудің бірінші кезектегі шарты”, — деп мәлімдеді 11 ақпанда өткен Сенаттың жалпы отырысында депутат Ақмарал Әлназарова. – “Ұшақтар ұсынатын авиациялық қызметтер бойынша тарифтер 2016 жылғы деңгейде қалды.

Осыған байланысты Ан-2, Як-40 және Ан-24 ұшақтарының орташа қызмет мерзімі шамамен 40-45 жыл.

Олардың ұшу, техникалық, санитарлық-экологиялық сипаттамалары қазіргі заманғы стандарттарға сәйкес келмейді. Тарифтерді 2016 жылғы деңгейде ұстау отандық авиакомпаниялардың өндірістік-шаруашылық қызметте шектелуіне және біздің кемелеріміздің ұшу жарамдылығын ұстап тұруға алып келеді”.

Редакцияға санитариялық авиация флоты және оның техникалық жай-күйі бойынша жаңа статистика келді. Денсаулық сақтау министрлігінің “Ұлттық шұғыл медицинаны үйлестіру орталығы” РМК жарақтандыруында 8 авиакомпания шарт бойынша ұсынған 33 әуе кемесі бар. Олардың ішінде 20 ұшақ (Як-40, Ан-24 және Ан-2) және 13 тікұшақ (ЕС-145) бар.

Ұшамыз, бірақ барлық жерге емес

Өңірлер бойынша әуе кемелерімен қамтамасыз етілу жағдайы мынадай:

• Алматы — 3 борт (ЕС-145, Як-40 және Ан-2);
• Нұр-Сұлтан — 4 борт (ЕС-145, Як-40-2 бірлік, Ан-24);
• Шымкент — 2 борт (ЕС-145 и Ан-2);
• Ақтау — 2 борт (ЕС-145 и Ан-2);
• Атырау — 2 борты (ЕС-145 и Ан-2);
• Ақтөбе — 2 борт (ЕС-145 и Ан-2);
• Орал — 1 борт (Ан-2, ЕС-145 “Қазавиақұтқару” жақында кезекшіліктен алынды);
• Қостанай — 1 борт (Ан-2);
• Петропавл — 1 борт (Ан-2);
• Көкшетау — 1 борт (Ан-2);
• Павлодар — 2 борт (ЕС-145 және Ан-2);
• Қарағанды — 2 борты (ЕС-145 и Ан-2);
• Семей — 1 борт (Ан-2);
• Өскемен — 2 борт (ЕС-145 и Ан-2);
• Қызылорда — 2 борт (ЕС-145 и Ан-2);
• Тараз — 2 борт (ЕС-145 и Ан-2);
• Талдықорған — 2 борт (ЕС-145 және Ан-2).

Көріп отырғанымыздай, кем дегенде республиканың төрт қаласында әуе паркінде тікұшақтар жоқ. Бірақ тікұшақтардың ұшақтарға қарағанда артықшылықтары бар. Мысалы, жылдамдық пен биіктікті төмендету мүмкіндігі, таңдалған алаңға жоспардан тыс қону. Олар ауа райына қарамастан ұша алады.

Ұшақтар паркіне келетін болсақ, халық арасында «кукурузник» деп танылған Ан-2 500 км радиуста ұшады

Елді мекендер арасындағы қашықтығы өте үлкен Қазақстан жағдайында ол ұшақтардың техникалық сипаттамалары шұғыл медициналық көмек көрсету үшін әрдайым қолайлы бола бермейді. Ан-24 және Як-40-та ұшу қашықтығы 2 және 2,5 мың км құрайды, сондықтан олар өңіраралық рейстерді орындайды және қазіргі уақытта тек Алматы мен Нұр-Сұлтанда ғана негізделеді.

Алайда Ақтөбеге ұқсас ұшақты қосу қажеттілігі туындап отыр. Себебі елдегі  үш ЯК-40 және бір Ан-24 ұшақтары батыс өңірлерге арада тоқтап отырмай ұшып жете алмайды.

Мақтанатын жайт бар, бірақ реті жоқ

Бүкіл санавиация паркін пайдалану туралы статистикаға келетін болсақ, 2020 жылдың бірінші жартыжылдығындағы мәліметтер бар. Әрбір ұшу алдында рейс инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету қорытындысын алады. Іс жүзінде ұшуға рұқсат. 2020 жылдың қаңтарынан маусымына дейін осындай 207 қорытынды шығарылды.

Алайда, барлық рейс аяқталған жоқ. 143 жедел өтінім метеожағдайға байланысты орындалмады

Және 35-і ұйымдастырушылық себептер бойынша орындалмады. Осы себептердің арасында қабылдаушы аэродромның ұшу-қону жолақтарының жарамсыздығы және жоспарланған ұшудың шамадан тыс қашықтығы бар.

Әрбір кейінге қалдырылған немесе орындалмаған санавиация рейсі – біреудің өмірі. Ал ескі ұшақтармен болған авиаинциденттердің өсуін ескере отырып, құтқарылған өмірдің де болуы ғажап емес.

Бір қарағанда, жағдайдан санавиацияның жұмысшылары мен пациенттерін тезірек аяқтағысы келетіндей ой қалыптасады. Зардап шекпеу үшін. Бірақ 2020 жылдың 13 қарашасында Ұлттық шұғыл медицинаны үйлестіру орталығының басшылығы PILATUS PC-12 NG заманауи ұшағының тұсаукесеріне қатысты. Техниканың ең соңғы стандарты бойынша жабдықталған ұшақ қазақстандық санавиацияның иелігінде бір дана ғана.

Алайда, бүгінгі күнге дейін бұл борт тек екі индикативті рейс орныдады. Ол жанармайсыз да елдің кез келген нүктесіне ұша алады

Екі рейс – бұл көп пе, аз ба?

Статистика бойынша, соңғы 10 жылда санитарлық авиация

• 18 мыңнан астам рейс жасады
• 23 мың науқасқа көмек көрсетілді
• 85 рейс Қазақстан азаматтарын шетелдік клиникалардан тасымалдады
• 71 рейс донорлық органдарды жеткізу бойынша жасалды.

Осыған байланысты жаңа қауіпсіз “Пилатустың” екі промо-ұшуы көрме экспонатының мүмкіндіктерін көрсетуге ұқсас.

Санавиациядағы жағдай тым көп сұрақ туғызады. Оларды біз ұшу қауіпсіздігіне жауап беретін Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне және санавиация бағынатын медициналық қызметтердің сапасына жауапты денсаулық сақтау министрлігіне жолдадық.