Пандемия жағдайында Қазақстан экономикасының өсуі туралы айту қиын – сарапшы

Ведомство басшысы бес жылдан кейін 4,6% болады үміттенеді. Сондай-ақ номиналды ЖІӨ 2021 жылғы 76,7 трлн теңгеден 2025 жылы 104,8 трлн теңгеге дейін өседі деп болжам жасады.

Министр болжамды дайындау барысында ескерілген факторлармен бөлісті.

Олар 2019 жылғы ЖІӨ туралы есептік статистикалық дерек, ағымдағы жылғы қаңтар-шілдедегі экономиканың даму қорытынды, әлемдік экономиканың өсуінің жаңартылған болжам және әлемдік тауар нарықтарындағы үрдіс.

Қынжылтатын аберрация

«Тикмилл» халықаралық брокерлік тобының сарапшысы Арман Бейсембаев 2019 жылдың қорытындысы бойынша қазақстандық экономиканың өсуіне біржақты болжам жасауға болмайды деп есептейді.

«Әрине, 2019 жылға арналған өсу болжамын жасауға болады, биылғы жылы өсім 4,5% деңгейінде болды. Яғни, экономиканың өсу әлеуеті бар және ол өте жақсы», – дейді сарапшы.

Бейсембаев 2020 жылдың көрсеткіштері қынжылтатын аберрация ретінде қабылданады деп қосты.

«Негізге алынбайды, өйткені қалыптасқан жағдай экономикалық себептерге байланысты емес. Тағы бір мәселе – бес жылға жасалған өсу болжамы, қазіргі пандемияның нәтижесі әлі күнге дейін түсініксіз екенін ескерсек, бұл болжам орынсыз», – деп қосты ол.

Болжамдардың бәрі орындала бермейді

Оның пікірінше, болжамдардың беделін түсіретін факторлар бар.

«Індеттің (коронавирус) кез келген өршуі инфекцияның  үшінші, төртінші және тіпті бесінші толқыны, олардың масштабы, вакцинаның болашағы, оны тарату жылдамдығы, пандемиядан кейінгі әлемдік қаржы-экономикалық дағдарысы туралы тек болжам жасауға болады, осы факторлардың әрқайсысы кез келген өсу болжамын жоққа шығаруы мүмкін», – дейді сарапшы.

Сондай-ақ, Бейсембаев бұған дейін 2020 жылға арналған өсу болжамы кемінде 4% деңгейінде болғанын еске салды.

«Бұл кез келген болжамның мәні оның орындалуы міндетті емес дегенге келеді», – дейді ол.

2020 жыл өте күрделі болды

2020 жылдың қаңтар-шілде айларының қорытындыларын негізге алуға бола ма деген сұраққа сарапшы ағымдағы жыл өте күрделі болды деп атап өтті.

«Пандемия барлық модельді, болжамдар мен үміттерді бұзды. Шын мәнінде, COVID-19 эпидемиясы экономиканың көптеген мәселесінің бетін ашты. Бастапқыда көптеген қатеге жол бердік, олар да бірқатар проблеманы әшкере етті.  Атап айтқанда, көлеңкелі экономиканың ауқымы көріне бастады», –деп нақтылады Бейсембаев.

Оның айтуынша, осы уақытқа дейін жинақталған іргелі институционалдық проблемалар шешілгенге дейін өсу және даму туралы әңгіме айту мүмкін емес.

«Үкіметтің экономиканың болашағы туралы көзқарасы мен түсінігі жоқ екені айқын болды, ал өршіп тұрған індетке қарсы жауап биліктің мұндай сынақтарға дайын еместігін, қабілетсіздігін көрсетті», –деді сарапшы.

Егер әлемдік экономика жанданса

Әлемдік және қазақстандық экономиканың өсуі арасындағы өзара байланыс айқын дейді Бейсембаев..

«Біріншіден, әлемдік экономиканың бір бөлігіміз және оның қалпына келуі бізге де әсер етеді. Екіншіден, біздің министрлік өсім туралы болжам жасауға міндетті – деді ол.

Сондықтан, сарапшының пікірінше, егер  ағымдағы жылды сәтсіз деп санап, оны есептеуден шығарсаңыз, өсу перспективалары тіпті лайықты көрінеді.

«Біз әлемдік экономиканың өсуі бойынша халықаралық институттардың есептеріне сүйенетініміз және оларды өз жағдайымызға қолданатынымыз түсінікті. Бұл есептеулердің шынайы өмірге қаншалықты жақын екендігі де күмән тудырады», –деп сұрайды Бейсембаев.

Оның байқаулары бойынша, Қазақстанда түбегейлі өзгеріс көп болмайды.

«Бұрынғыдай, біздің экспорттық тауарларымыздың бағасы өсетін болады. Өйткені биыл мұнай бағасы құлдырады және алдағы 5-10 жылға жаңа өсу циклі басталады деп болжауға негіз бар», – деп нақтылады сарапшы.

Ешкім көргісі келмейтін ресурстар

Бейсембаев ішкі өндіріс пен бизнеске сенімді институционалдық базаны қамтамасыз ету  керек екенін атап өтті.

«Сонда ғана Қазақстанның өсу перспективасын айтарлықтай жақсы деп бағалауға болады. Ресурстар, жұмыс күші, жүктелмеген қуат, игерілмеген кеңістік және жеткілікті қамтамасыз етілмеген халық бар», – деп атап өтті ол.

Сарапшының бағалауынша, Қазақстанда өсу ресурстары жеткілікті.

«Инфрақұрылымды бірізді және толық ауқымды құру ғана экономика өсімінің жоғары қарқынын қамтамасыз етуге қабілетті. Бұдан басқа өсіріп, дамытуға болатын салалар да бар. Бірақ  билік мұнай құбырын пайдалануды жөн көріп, бәсекелестікті жойып, гайкалар мен бизнесті жандандыруды жөн көріп отыр», –деп түйіндеді Бейсембаев.