Пандемия мен “қашықтықтан оқыту” мектеп оқушыларына қалай әсер етті – сарапшылар

IAC ақпараттық-талдау орталығының сарапшылары отандық білім берудегі қазіргі жағдайды бағалады. Қорытындылар аса жағымды емес.

Соңы. Бірінші бөлімді де оқыңыз.

Экономикалық мәртебе тұратын жерінен де маңызды

PISA-2018 (Programme for international student assessment – Оқушылардың білім жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық бағдарлама — ескерту) зерттеулеріне сәйкес, Қазақстанда 23% қалалықтармен салыстырғанда,

ауыл оқушыларының 37%-ы ӘЭМ (әлеуметтік-экономикалық мәртебесі) төмен отбасыларда тәрбиеленуде

Сонымен қатар, ICILS-2018 зерттеуі аясында ауыл директорларының үштен екісі (68%) оқушылардың жартысынан көбі (64% қалалықтармен салыстырғанда) экономикалық тұрғыдан осал отбасының балалары деп жауап берді.

Зерттеу авторлары бізде оқу нәтижелеріне тұрғылықты жеріне қарағанда ӘЭМ көбірек әсер етеді деп санайды. Орта есеппен ӘЭМ жоғары төртінші сынып оқушысы

ӘЭМ төмен сыныптастарынан математика бойынша 58 балл және жаратылыстану бойынша 92 баллға асып кетеді 

Ауылда бұл айырмашылық сәйкесінше 43 және 41 баллды құрайды.

Қалалық жерде математика бойынша ӘЭМ жоғары сегізінші сынып оқушысы ӘЭМ төмен қатарласынан 64 баллға көбірек жинайды. Ал жаратылыстану бойынша 71 балл көбірек.

Ауылда бұл айырмашылық сәйкесінше 60 және 37 баллды құрайды. Бұл ретте ресурстар деңгейі жоғары отбасынан шыққан ауыл мектебінің төртінші сынып оқушысы ресурстар деңгейі төмен отбасынан шыққан қалалық қатарласынан математика бойынша  26 балл алда келеді.

Ауыл мектептерінің де өз артықшылықтары бар

PISA-2018 деректеріне сәйкес, Қазақстанда ауыл оқушыларының 46%-ы және қала оқушыларының 62%-ы мектепке дейінгі даярлықтан өтті. Мектепке дейінгі ұйымдарға келушілер мен бармағандар арасындағы нәтижелер арасындағы айырмашылық біріншісінің пайдасына 13-тен 15 баллға дейін. Сонымен қатар, балабақшаға бармағандармен салыстырғанда

үш жылдан астам уақыт дайындалғандар оқу сауаттылығы бойынша 20 балл көбірек жинайды

2019-2020 оқу жылында қалалық оқушылар қосымша білім беру ұйымдарына 7%-ға көбірек барған. онда 634 680 қалалық (34%) және 394 216 ауылдық (27%) оқушы қамтылды.

– Қазақстанда сапалы білімге қол жеткізудегі теңсіздікті және қала мен ауыл балалары арасындағы білім сапасындағы алшақтықты азайту тұтастай алғанда елдің білім сапасын арттырудың маңызды шарты болып табылады.

Халықтың айтарлықтай үлесі функционалдық сауаттылық бойынша айтарлықтай артта қалған жағдайда

елдің адами капиталын тұрақты дамыту мүмкін емес – дейді авторлар.

ЭЫДҰ сарапшылары ауыл мектептері оқушыларының білім алу нәтижелеріне әсер ететін қосымша факторлардың қатарында:

• мектептерді, бағдарламаларды және мектептен тыс іс-шараларды таңдау шектеулі болуын
• ауыл мектептері жағдайында мұғалімдердің сабаққа дайындығының төмендігін
• ауыл мектептеріндегі дамымаған мектеп көшбасшылығын
• АКТ технологияларымен жарақтандырудың жеткіліксіз деңгейін атады.

Алайда авторлар ауыл мектептерінде қолдануға болатын және қажетті артықшылықтар бар екенін атап өтті. Олардың қатарында мектеп пен ауыл қоғамдастығының өзара тығыз іс-қимыл жасау мүмкіндігі бар,

жалпы ауылдың ерекшелігіне байланысты ауыл мектептері қауіпсіздігінің деңгейі неғұрлым жоғары

“Дистанционка” ауыр соққы жасады

– Дүние жүзі бойынша адамдардың өмір салтында бірқатар күтпеген өзгерістерді туындатқан пандемия білім беру жүйесінің жұмысына да үлкен өзгерістер енгізді. Қашықтықтан оқытуға бір мезетте көшу оқу материалын игеру сапасына қауіп төндірумен қатар,

экономикалық шығындар түріндегі ұзақ мерзімді жағымсыз салдардың алаңдатарлық болжамдарын ала келді

– деп жазады сарапшылар.

2020 жылы ДБ сарапшылары пандемияға байланысты PISA-да қазақстандық білім алушылардың білім нәтижелерінің 8 балға төмендегенін болжады. Сондай-ақ функционалдық сауатсыз оқушылардың үлесін 3%-ға артқанын айтты. Бұл ретте пандемияға дейін “осал топ” санатына жатқызылған балалар ең көп қиындыққа ұшырады. Әдетте, ӘЭМ төмен отбасылардың балалары.

Дүниежүзілік Банк пандемия аяқталғаннан кейін ауқатты отбасылардан шыққан оқушылар үшін болжам жасады

PISA-да оқу сауаттылығы 14 баллға, ал аз қамтылғандар үшін – 18 баллға төмендейді

Бізде әлеуметтік осал отбасы оқушыларының басым бөлігі ауылдық жерлерде тұрады. Осылайша, ауылдық жерлерде ерекше шектеу факторлары іске қосылады. Олардың арасында мектептердің нашар инфрақұрылымы, АКТ-жабдықтарының жетіспеушілігі және т.б. бар.

– Ауыл мектептерінің жағдайын қарастыру өте маңызды

қиындық ретінде емес, терең зерттеуді қажет ететін бүкіл білім беру жүйесінің маңызды бөлігі ретінде

Осыған байланысты қазақстандық контекстте ауыл оқушыларының артта қалуына ықпал ететін факторларды зерттеу де, оларды еңсеру бойынша стратегияларды әзірлеу де аса өзекті. Бұл сарапшылар қауымдастығының, тәуелсіз зерттеушілердің және мемлекеттік органдардың ынтымақтастықта болуы керектігін білдіреді, – деп пайымдайды авторлар.