Мұғалімдерді оқыту керек: мұғалімдердің біліктілігі төмен деңгейде

Нәтижесінде, LS мәліметтері бойынша, жыл сайын 70 мыңнан астам түлек мамандығы бойынша жұмыс таба алмайды. Сондықтан жас мамандардың 40,1%-ы мамандығы бойынша емес, ал 23%-ы біліктілігі төмен жұмыста еңбек етеді.

Сонымен қатар, түлектердің шамамен 2/3-і гуманитарлық білім алуға ұмтылады

Ал техникалық мамандықтар түлектерінің білімінің өзектілігі тез төмендейді. Егер бұрын университетті бітіргеннен кейін алынған дағдылар 10 жыл бойы сұранысқа ие болса, бүгінде көптеген мамандық бойынша білімнің өзектілігі екі жыл ішінде жоғалады. Қазақстанда жыл сайын жұмысқа орналасқандардың 4-5%-ы ғана өз біліктіліктерін арттырады.

Бәрі шатастырады

Парламент мәжілісінің депутаты Ирина Смирнованың пікірінше, қалыптасқан жағдай – білім беру бағдарламасындағы жүйе қателіктерінің нәтижесі. Мәселенің негізі – орта білім беруде, өйткені бәрі мектеп қабырғасынан басталады.

— Білім деңгейі төмендейді. Барлық осы жаңа тәсілдер және, ең бастысы, білім беру мазмұны уақыт ағымына сәйкес келмейді.

Біз білім берудің академиялық және іргелі сипатын жоғалттық. Біздің жаратылыстану ғылымдары мен математикаға деген байыпты көзқарасымыз әрқашан құнды болған

Яғни, математика, астрономия, физика, химия, биологияны зерттеу тек іргелі және академиялық білім беріп қана қоймай, адамға әлемде, өмірде қандай физикалық заңдар қолданылатынын түсінуге мүмкіндік берді. Мұның бәрі бүгінде бағдарламадан “алынып тасталған”, — дейді Смирнова.

Мұңды ҰБТ қорытындысы

Оның пікірінше, сапалы білім алудың екінші кедергісі – Ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ).

— Соңғы уақытқа дейін бұл мектеп бітіру емтихандары ретінде пайдаланылды, студенттер медициналық мамандықтарды таңдамаса, тестте химия немесе биология пәндерін таңдамайды. Немесе егер механика мен қозғалысқа байланысты мамандыққа түспесе, физика таңдамайды.

Яғни, көпшілігі бар күшін ҰБТ-да қажет және таңдаған мамандығына байланысты пәндерді оқуға жұмсады. Бірақ Құдайға шүкір, бүгін мектеп бітірген соң ҰБТ өткізілмейді. Дегенмен

ҰБТ жоғары оқу орындарына түсу кезінде грант алудың жолы болып қала береді. Бұл тестілеуде ұсынылмайтын пәндер бойынша білім алуға кедергі

Аттестаттың балы да назарға алынбайды. Яғни, сіз үшпен бітіресіз, бірақ ҰБТ-да грант алу үшін шешуші пәндер бойынша жоғары балл ала аласыз. Көбінесе студент тек осы пәндерді оқиды, ал басқалары аса маңызды емес деп санайды. Шын мәнінде өмірде жаратылыстану – ғылыми бағыттағы пәндер маңызды, — деп есептейді депутат.

Білікті мамандар мектептерде ұзақ қалмайды

— Бүгінгі таңда мектептерде қандай мұғалімдер жетіспейді?

— 2020-2021 жылдары қашықтықтан оқыту білім берудің көптеген проблемаларын, соның ішінде кейбір педагогтардың біліктілік деңгейінің жеткіліксіздігін көрсетті.

Бүгінгі таңда математика, химия, физика, биология сияқты нақты ғылымдар мұғалімдеріне қажеттілік өте жоғары

Осы мамандықтар бойынша білімі бар көптеген мұғалімдер көбінесе көп төлейтін ұйымдарға барады. Мектептерде бос орындар пайда болды, олар қазір де бар. Бүгінгі күннің өзінде, мұғалімдердің жалақысы біршама жоғары болған кезде, мектептерде кадрлардың жетіспеушілігі мәселесі шешілген жоқ.

— Мұғалімдердің жалақысын көтеру керек шығар?

— Бұл мәселені шешуге кешенді түрде қарау керек. Мүмкін төлемді саралау керек шығар. Біз әртүрлі елдердің тәжірибесіне қарап, кеңес заманында болған өз тәжірибемізді еске түсіруіміз керек. Сол кезде мұғалімнің жалақысы жоғары болған жоқ, алайда педагогтарды жоғары оқу орындарында сапалы даярлады.

Педагогтардың білімі

— Ал қазір дайындау жайы қалай?

— Педагогикалық мамандыққа соңғы уақытқа дейін ҰБТ қорытындысы бойынша 50 балл жинағандар түскенін атап өткен жөн. Төрт жыл ішінде мектепте білімі төмен болған адам сапалы сабақ беру үшін физика немесе математиканы жетік меңгере алады деп сену қиын. Дегенмен, педагогикалық жоғары оқу орындарында өте мықты түлектер білім алуы керек. Олар аз болсын, бірақ ең жақсылары болады.

Тағы бір айта кететін жайт: барлық мектеп жаңартылған мазмұнға көшкенімен, университеттерде болашақ педагогтар ескі тәсілдерді игерді. Ал мектепке жұмысқа келгенде жаңартылған бағдарлама бойынша қалай сабақ беру керектігін түсіне алмай жатты. Енді, ақырында, мұғалімдер бар талаптарға сәйкес дайындала бастады.

Тіпті қосымша сабақтар да көмектеспейді

Айтпақшы, бүгінде көптеген мықты мұғалімдер мектепті тастап, репетиторлық қызметке кетті. Себебі ол жерде ешкімге есеп берудің, жоспарлар жазудың және Білім министрлігінің немесе шексіз тексерушілердің әрекеттеріне назар аударудың қажеті жоқ.

Жақында бір досым оның баласында жеті репититоры бар екенін айтты. Сонда мектеп не үшін керек? Бүгінде ауылда да репетитор көп

Бірақ бұл сабақтар оқушының жоғары білім деңгейін көрсететініне кепілдік бермейді. Жалпы,

біздің білім беру жүйеміздегі барлық реформалар білім беру сапасын жақсарта алмады. Керісінше, бұл төмендеуге әкелді

Жаңа мазмұн өзін жақсы жағынан көрсетеді деп қанша айтса да, біз бұған сенбейміз. Өйткені біз қазірдің өзінде нәтижені көріп отырмыз. Және ол төмен деңгейде.

Мектеп бағдарламасының кемшіліктері

— Сонымен, білім берудегі проблемалар бастауыш мектептен басталады, содан кейін жинақталған әсер пайда бола ма?

— Иә, бүгінгі таңда бастауыш мектепте білім беру мазмұнының теңгерімсіз жүйесі бар.

Бұрын математикадан бірінші сыныпта жеті негізгі тақырып болған. Бұл білім, содан кейін дағдылар, содан кейін ептілік, бәрі пысықталды. Қазір жиырмаға жуық тақырып бар,

көбісі сәйкес келмейді. Белгілі бір жастағы балалар жай түсіне алмайтын ерекшеліктер бар. Олардың көпшілігі біртіндеп осы тақырыпты түсінуге деген үмітін жоғалтады. Содан кейін нәтижеге жету қиынырақ болады.

Ал мұғалімнің дағдыларын дамытуға мүмкіндігі жоқ — ол келесі тақырыпқа өтуі керек, дегенмен алдыңғы тақырып әлі аяқталған жоқ. Білім министрлігіне бағдарламалар басқаша болуы керек, олар жас пен уақыт ағымына сәйкес келмейді, балалар игеруге уақыттары жоқ, қажетсіз заттар тым көп, тым үлкен және мағынасыз шамадан тыс жүктеме. Жағдай өзгермейді деп қанша айтса да, бәрі сол күйінде қалып отыр.

Ақша қайда кетеді?

Нәтижені біз білім беру сапасының төмендеуінен, әсіресе нақты пәндерден көреміз. Мысалы, біздің еліміз мұнай өндіретін ел екенін ескерсек, мұнайдың қалай өңделетінін білу керек. Фармацевтика өнеркәсібі мен биотехнологияның дамуы үшін химия туралы жақсы білім қажет. Бірақ бұл жоқ! Жалпы бағыт түсініксіз! Әрине, Назарбаев Зияткерлік мектептерінде балалар жоғары нәтижелер көрсетуде.

Бұл мектептер әдеттегіден он есе жақсы қаржыландырылады, сабақта екі мұғалім жұмыс істейді, зертханалар керемет жабдықталған, оқушыларды іріктеу жүргізіледі. Алайда, білім жоғары, бірақ ең жақсы емес

– мұны халықаралық жарыстар көрсетіп отыр. Жалпы, білім берудегі көзқарастарды өзгерту және өзекті мәселелерді көріп, шешімдерді ұсынатын сарапшылар қауымдастығын тыңдау қажет. Бірақ егер біз дұрыс емес қадамдар жасасақ және бәрін ақшамен толтырудың мағынасы жоқ болса, бұл ештеңені шешпейді, сонымен бірге білімнің одан әрі нашарлауына әкеледі.

Экономикалық бұрмаланулар

— Кейбір түлектер мамандық бойынша жұмыс таба алмай ма? Бұл білім сапасының төмендігімен байланысты ма?

— Ия, бұл себептердің бірі. Жоғары оқу орындарын немесе колледждерді бітіргеннен кейін көптеген жастар орын таба алмайды, өйткені олар қойылған міндеттерді орындай алмайды. Бірақ тағы бір себеп бар-бұл жұмыс орындары болмаған кезде біздің экономикамыздағы бұрмаланулар. Және

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі уақытша жұмыс орындарын ашып, триллиондап ақша жұмсайды.

Білесіз бе, бізде өндіріс жоқ, бәрі жойылған. Алайда мемлекет уақытша жұмыс орындарын ұйымдастыруға, мысалы, жол салуға қаражат бөледі. Бізде бір жұмыс орны қанша тұратынын білесіз бе? Мен 6,66 млн теңге деп есептедім. Бірақ бұл орындар уақытша екенін ескере отырып, адамдар ерте ме, кеш пе жұмыссыз қалады.