Миллиард үшін шайқас: Гүлнар Кәрімованың ақшасын Өзбекстанға қайтара ала ма? — БАҚ шолуы

Озодликтің хабарлауынша, авторлар Өзбекстан үкіметін “Гүлнара Каримованың ақшасын қайтару процесінде азаматтық қоғаммен тығыз жұмыс істеуге” шақырған.

Құқық қорғаушылардың пікірінше, соңғы жылдары

Өзбекстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске және реформалар жүргізуге ықпал ететін заңнамалық база құрылды

— Дегенмен, мемлекеттік органдарда тамыр-таныстық, негізгі құрылымдардың қызметіне саяси араласу және сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін жазасыздық байқалады, – делінген хабарламада.

Осы уақытта Өзбекстанда

АҚШ пен Швейцариядан Гүлнар Кәрімованың 1,3 млрд доллардан астам тоқтау салынған ақшасын қайтару процесі басталды

Өзбекстан мен Швейцария арасында қол қойылған меморандумда қаражатты қайтару азаматтық қоғамның қатысуымен жүзеге асырылатыны көрсетілген. Бірақ құқық қорғаушылар бұл тармақтың орындалуы “әлі күнге дейін түсініксіз” деп санайды. Келіссөздер мен қайтарулар жасырын түрде жүргізілуде.

15 ақпанда Өзбек Әділет министрлігі Кәрімовадан тәркіленген қаражатты қайтару үшін БҰҰ-ның көпжақты сенім қорын құратынын жариялады.

Әділет министрлігінің мәліметінше, Франциядан 10 миллион доллар қайтарылды, тағы 131 миллион доллар “қайтаруға дайын”.

Құқық қорғаушылар тобының мәлімдемесінде бұл процеске тәуелсіз аудиторлар мен азаматтық қоғамның жергілікті белсенділері тартылуы керек, қайтарылған ақша өзбек халқының мүдделеріне жұмсалуы керек және ұрлықтың алдын алу үшін “ашықтық пен есеп берушілікке” негізделуі керек.

Украинадағы соғыс Орталық Азия нарықтарына қалай әсер етті

Украинадағы соғыстың салдары Орталық Азияда, атап айтқанда Өзбекстанда біліне бастады.

Ташкент тұрғыны Абдураззақ Садықовтың айтуынша, қант кенеттен бір жарым есе қымбаттады.

— Кеше мен Қара Қамыстағы Таңсықбаев базарында бір килограмм қантты 15 мың сомнан сатқанын көрдім. Он күн бұрын ол 9 мың болған еді, қазір мұндай бағалар еш жерде жоқ. Жыл сайын тосап жабу маусымында қант қымбаттайтын еді, бірақ содан кейін бағалар қайта төмендейтін. Ал қазір бізде құлпынай әлі пісіп үлгермеген.

Ресейден әкелінген бес литрлік өсімдік майының бөтелкесі 90 мың сом болды, ал қазір ол 120 мыңға сатылады. Мұның бәрі өзбек сомының долларға қатысты құнсыздануына байланысты шығар, – деді ол.

Сырдария облысының кәсіпкері Ульмас Каххаров “Өзбекстанда азық-түліктің қымбаттауы туралы қауесет тарады, содан кейін көптеген адам жаппай қор жинай бастады” дейді.

— Бүгін мен Гүлістан базарында болдым. Бір ай бұрын құны 80 мың сом болатын ресейлік өсімдік майы қазір 120 мыңға сатылуда. Мен бір бөтелке сатып алдым, бірақ таныс сатушы маған тағы үш-төртеуін сатып алуға кеңес берді, жақында ол тағы екі долларға қымбаттайтынын ескертті. Менің қор жинауға ақшам жоқ екенін айттым. Ал қант 18 мың сомға дейін көтерілді.

Хорезм мен Ангрендегі зауыттарымыз қантты жеткілікті мөлшерде жеткізе алмайды дейді, өйткені шикізат Ресейден жеткізіледі

Біз енді қант қызылшасын өзіміз өсіре алмайтын жағдайға тап болған сияқтымыз. Нан да 20 пайызға көтерілді. Бұл соғыс барлық жағынан әсер ете бастады, адамдар дүрбелеңге түсті”, – деді кәсіпкер.

Барлық ауылшаруашылық өнімдері қымбаттады

Осыған ұқсас жағдай Өзбекстанның Жизақ облысының базарларында да байқалады.

Осы облыстың Дустлик ауданында тұратын Кәрім Әбдіхошымовтың айтуынша, базарларда май мен ұн ғана емес, ауылшаруашылық өнімдері де қымбаттаған.

— Менің қазақстандық ұн сатып алуға ақшам жоқ, сондықтан оның бағасын білмеймін. Бірақ мен жергілікті ұнның қанша тұратынын нақты білемін.

Бұрын 50 килограмм ұнды 140 мың сомға сатып алуға болатын болса, қазір ол 200 мыңға сатылады

Пияз 1,5 мың тұратын, ал қазір ол екі есе қымбаттады; картоп 3 мың, ал қазір 5 мыңға сатылады; сәбіз 1,5 мың болатын, ал қазір 3 мың тұрады; қант 10 мың болатын, ал бүгінде ол 18 мың сомға сатылады.

Менің жалақым — 2 миллион сом (шамамен 180 доллар). Бұл ақша отбасын асырау үшін жеткіліксіз. Қонақ шақырсам тіпті бір килограмм ет сатып ала алмаймын”, – деді ол.

Украина үкіметі бірқатар өнімдерді, соның ішінде ет, сұлы, қара бидай, қарақұмық, қант және тұзды экспорттауды тоқтатты. Бидай, жүгері, құс еті, тауық жұмыртқасы мен өсімдік майын экспорттау үшін экономика министрлігінің арнайы рұқсатын алу қажет.

Ресей үкіметі де наурыздан бастап ЕАЭО елдеріне астық, ақ қант және шикі қант экспорттауға тыйым салды. Барлық осы тыйымдар Ресеймен де, Украинамен де үлкен айналымы бар Өзбекстанның экономикасына әсер етпей қоймайды.

2021 жылы Өзбекстан шетелден әкелген азық-түліктің 27,3%-ы Ресейге тиесілі

Өзбекстанға негізгі астық жеткізуші Қазақстан болып табылады.

Gazeta.uz интернет-басылымның деректері бойынша 2021 жылы Қазақстаннан Өзбекстанға астық жеткізу көлемі 648,3 млн долларды (импорттың жалпы көлемінің 97,9%), ұн – 92,9 млн (97,2%) құрады.

Оң есеп, алайда іс жүзінде ештеңе өзгермейді

Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиеев қысқа мерзім ішінде аз қамтылған отбасылар қатарынан 500 мыңнан астам отбасы шығарылғанын хабарлады.

Соңғы бес жылда кедейлікті жою және аз қамтылған отбасылар мен жұмыссыздарға көмек көрсету жөніндегі “Темір дәптер”, “Жастар дәптері” және “Әйелдер дәптері” бағдарламалары іске қосылды.

Алайда адамдардың айтуынша,

бұл бағдарламалар қысқа мерзімге жарамды және алғашқы материалдық көмек алғаннан кейін көптеген отбасылар қолдаудан айырылған

Ферғана экономисі Шухрат Гамидов өзбек үкіметінің кедейлікті азайту жөніндегі күш-жігері болжанған нәтиже бермеді деп санайды.

– Осы екі жыл ішінде мен мұқтаж отбасылардың аяққа тұрғанын көрмедім. Біреуі байып кетті деп айта алмаймын. Мұның себебі — тік басқару. Жоғарыдан жасалған кез-келген мәлімдеме немесе ұсыныс қошаметпен жасалады. Көлденең басқару, талдау, сараптама, қорытынды сияқты нәрсе жоқ.

Барлығы бірден бай бола салмайды немесе кедейліктен құтыла салмайды. Банктерге жеңілдетілген және қамтамасыз етілмеген несиелер беруге бұйрық берілді және олар соны орындауға мәжбүр болды. Несиелер аз қамтылған отбасыларға берілді. Бірақ ештеңе өзгерген жоқ: өндіріс дамымады, несиелер қалды, банктер банкроттыққа жақындады”, – деді экономист.

“Темір дәптер” бағдарламасына енгізілген отбасылар қолданысқа енгізілгеннен кейін бір жылдан аз уақыт өткен соң қайтадан есептен шығарыла бастады. Экономистердің түсіндіруінше,

бюджеттен бөлінген қаражат мақсатты болмады, ал банктер халыққа берілген кепілсіз несиелерді өтей алмады

Атын атамауды өтінген мұғалімдердің бірі “Темір дәптерге” енгізілген аз қамтылған отбасылар одан күштеп шығарылғанын айтты:

— Менің әпкем мен күйеуім мүгедек, сондықтан олардың отбасы “Темір дәптерге” енгізілді. Бір рет тегін емделді, содан кейін олар тізімнен шығарылды. Билікке шағымданғанда бұл көмек тұрақты емес, бір реттік көмек деген жауап алды. Біздің ауданда “Темір дәптерге” енгізілген, содан кейін одан шығарылған кедейлер өмір сүреді, ешқандай өзгеріс болған жоқ.

Олар бұл дәптерге енгізілгендер аяққа тұрды дейді, бірақ мұның бәрі тек қағаз жүзінде, іс жүзінде ештеңе өзгерген жоқ

Билік президентке бәрі жақсы екенін айтып, өтірік айтады. Бұл нағыз көзбояушылық, – деді мұғалім.