Курьерлер мен Wolt: бұл дауда жұртшылық нені түсінбей жүр? – заңгер

Бірақ заңгер Сергей Уткин болған оқиғаны қызметкерлердің жұмыс берушімен емес, шағын кәсіпкердің ірі кәсіпкермен қақтығысы деп атады. Яғни, заңды тұрғыдан алғанда. Сондықтан әлеуметтік желілерде сілтеме жасауды ұнататын еңбек заңнамасының оған ешқандай қатысы жоқ.

Жұмысшылар емес, шағын кәсіпкерлер

– Сергей, жанжал компанияның курьерлердің жалақысын төмендеткенінен басталды. Жалпы, бұл қаншалықты заңды? Әлде мұндай қызметкерлер бізде еңбек заңнамасымен қорғалмай ма?

– Мен бұл істі дұрыстап зерттемедім, бірақ БАҚ-тағы жарияланымдардан түсінгенімдей, онда еңбек қатынастары емес, азаматтық-құқықтық қатынастар, демек, әңгіме жалақы туралы емес. Курьерлер еңбек шарты бойынша жұмыс істемейді және олардың тиісті міндеттері жоқ. Олар міндетті түрде таңертең тоғызда кеңсеге келуі міндетті емес, барлық жұмыс орындарында қабылданғандай ішкі еңбек тәртібінің талаптарын орындауға тиісті емес және т.б. Екі сағат жұмыс істеді –шаршады, басқа жұмыстармен айналыса береді.

Компания бұл жүйені “серіктестермен жұмыс” деп атайды, ал

заңды түрде бұл қызметкерлер мен жұмыс беруші арасындағы емес, кәсіпкерлер арасындағы қарым-қатынас

Бұл жерде кәсіпкер-фирма бар, және кәсіпкер-адам бар, олар өзара азаматтық-құқықтық шарт жасасады. Еңбек заңнамасының бұл жағдайға ешқандай қатысы жоқ.

Мен бұл шарттардың мазмұнын білмеймін және кімдікі дұрыс екенін айта алмаймын. Бірақ менің ойымша, фирма тарифтерді төмендетуге немесе есептеулерді өзгертуге мүмкіндік берген. Келісімшарттардың мәтінін әрдайым компания дайындайды, банктік несиелер немесе ынтымақтастық туралы айтылады, және онда олар осы тармақтардың барлығын қарастырады.

– Айтпақшы, талаптардың бірі осы еңбек шарттарын жасау болды. Бірақ егер оларға еңбек заңнамасы қолданылмаса, сонда оларды не қорғайды? Және қорғайтын амалдар бар ма?

— Азаматтық кодекс, өйткені бұл жерде азаматтық-құқықтық қатынастар. Бірақ тағы да жасалған келісім-шартқа қарау керек. Қызметтер қалай көрсетіледі, тарифтер қалай есептеледі және белгіленеді және т.б. Әрбір жеке адамның ерекшеліктері жеке талқыланбайды деп ойлаймын, талап бәріне бірдей сияқты.

Еңбек шарты панацея емес

Сондықтан заңды тұрғыдан алғанда, бұл кәсіпкерлердің ішкі қарым-қатынасы, сондықтан егер ешқандай заңдар бұзылмаса, мемлекет көмектесе алмайды.

— Жақсы, бірақ жалақы болмаса да, бағаны біржақты төмендетуге компанияның құқығы бар ма? Өйткені, ол да шартта жазылатын шығар?

– Азаматтық-құқықтық қатынастар жағдайында олай істей алмайды, тек өзара келісім бойынша жасалады. Бірақ егер Шартта өзгеше көзделмесе ғана. Жоғарыда оның мәтінін компания дайындайтынын айттым. Компания тарифтерді немесе есеп айырысу ережелерін түзету мүмкіндігін қарастырған шығар.

Заң бойынша, егер қатты ашулы курьердің өзі сотқа келсе де, бұл оған көмектеспейді

Тек судья мәтінді оқып, “компания мыналарды-мыналарды өзгертуге құқылы екені жазылған құжатқа өзіңіз қол қойдыңыз ғой” дейді. Міне, олар осылай істеген.

Тағы да, мен шын мәнінде жағдайдың қалай болғанын білмеймін. Бірақ егер мен осы компанияның заңгері болсам, солай жасар едім. Ал, олар бірінші елде жұмыс істемеп жатқан жоқ, бәлкім, небір жағдайлармен бетпе-бет келіп, тәжірибе жинақтап алған, сондай-ақ және нені және қалай істеу керектігін білетін шығар.

– Ал егер курьерлер еңбек шарты бойынша жұмыс істесе, мұндай жағдай орын алуы мүмкін бе еді?

– Бұл жерде,

Еңбек кодексі бойынша жұмыс беруші жалақыны біржақты тәртіппен төмендетуге құқылы,

тек қызметкерге алдын-ала ескертуі керек. Менің ойымша, бір ай бұрын. Әрине, заңда қарастырылған белгілі бір жағдайларда ғана. Мысалы, егер фирманың қаржылық жағдайы нашарласа.

Кейде жұмысшылардың жалақысын қысқартып, ал жұмысшылар іс жүзінде ешқандай нашарлау болмағанын дәлелдеуге тырысқан кезде даулар туындайды. Бірақ компания сотта әрдайым цифрларды көрсету арқылы өзінікі дұрыстығын дәлелдеп шығады.

– Сонда еңбек шарты бойынша жұмыс істеу тиімді емес пе?

– Жалпы, жұмыс беруші қызметкерлерінің өзіне тәулігіне 24 сағат бойы жұмыс істегенін (еңбек қатынастарында да, азаматтық-құқықтық қатынастарда да) қалайды, ал ол үшін жүз теңге ғана төлейді. Ал қызметкер керісінше болғанын қалайды – жарты сағат жұмыс істеп, бірден жүз мың алғысы келеді.

Сол “нарықтың көрінбейтін қолы”

– Ал, сондай шарттарда жұмыс істейтін адамдар не істеуі керек?

— Мұндай жағдайда, әрине, келісімшартқа қол қоймас бұрын оны жақсылап оқып шығуға кеңес беруге болады. Бірақ мұндайда өте сауатты курьер келіп,  мынаны-мынаны өзгертейік, ал тарифтерді екі есе арттырайық десін делік. Олар оған жоқ деп жауап береді. Қаламасаң қажет емес, біз басқаларын табамыз. Әрі қарай не болмақ?

Бәрін басқарып отырған нарықтың көрінбейтін қолы деген осы. Егер адамдар азға келісетін болса, кім көп төлегісі келеді? Егер жүз адам келіп, барлығы бас тартса және кетіп қалса, онда компания бір жерде бір нәрсені өзгерту керек деп ойланады.

Шамасы, осы жерде компания есептеулерді өзгерте бастаған кезде артық кеткен сияқты. Болмай бара жатса басқа курьерлерді табамыз деп ойлаған, бірақ ойлағандай болмады, шегінуге тура келді. Және де бұл нарықтық қатынастардағы қалыпты жағдай.

Ереуілдің өзі де қалыпты тәсіл. Бұл орынды логикалық көрініс – бірігу, келісу және барлығына бірге соққы беру. Егер бір-бірден барып айтатын болса, оны ешкім тыңдамайды. Ал бәрі бірге жұмыла көрсетсе, мүмкіндік әлдеқайда артады. Бірақ компания тез арада ауыстыратын басқа адамдар таппаса.

Еңбек қатынастарында да осындай , еңбек ұжымындағы ереуіл де осыған ұқсас. Қызметкерлер – біз жұмыс істемейміз дейді, ал сіз шығынға ұшырайсыз. Ал жұмыс беруші “мен үш ай шыдаймын, ал сіз бұл уақытты жалақысыз қалай күн көресіз” дейді. Кім бірінші райынан қайтады? Кейде ақшаның жоқтығын айтып, әйелдері мазасын алған жұмысшылар. Кейде жұмыс беруші, егер басқа жұмысшылар таппаса.

Қызметкерлер келген кандидаттарды қорқытқан кездері де болған, “егер келісетін болсаң, мойныңды бұрап жұлып аламын” дегендей, бірақ бұл, әрине, заңсыз.

Жалпы алғанда, бұл әркімнің өз мүдделері бар қарапайым қарама-қайшылық.