Көп балалы отбасыларда білім алу және тұрақты жұмыс табумен проблема бар — жалғасы

Көп балалы отбасылар арасындағы білім деңгейі басқаларымен салыстырғанда төмен болып қалуда. Тұрақты жұмыс туралы да солай деуге болады, дегенмен салыстырмалы түрде аз. Алайда, мұндай отбасында әкесі болмаған жағдайда, ананың тек жартысында тұрақты жұмысы бар болып шықты. Қалғандары кездейсоқ табыс пен жәрдемақымен күн көреді. Көп балалы жалғыз басты әкелермен жағдай одан да нашар, бірақ мұндай отбасылар әлдеқайда аз.

Бұл туралы авторлар тобы “Қазақстанның көп балалы отбасылары. Экономикалық жағдай, мүмкіндіктер және оларды үкіметтің күн тәртібіне енгізу” зерттеуінде жазған.

Жалғасы, бірінші бөлімді де оқи отырыңыз.

Зерттеу ҚЭЗО сайтында жарияланған.

Көп балалы отбасылар үшін білім алу мәселесі өзекті болып тұр

Зерттеушілер көп балалы отбасылардағы ата-аналардың жоғары білімінің болуын талдады.

2021 жыл 1 қаңтардағы жағдай бойынша мұндай отбасыларда (117 680) бір немесе екі ата-анасы бар — 35,4%. Оның ішінде 113 761 — толық отбасылар, 3 835 — жалғыз басты анасы және 84 — жалғыз басты әкесі бар отбасы. Яғни

Толық көп балалы отбасылардың 39,8%-ында жоғары білімді бір немесе екі ата-анасы бар

Салыстыру үшін,

• үш баласы бар толық отбасылар арасында олардың пайызы 57,9% (224 386)
• төрт немесе одан да көп баласы бар жалғызбасты аналардың ішінде тек 8,6% (3 835) жоғары білімі бар
• анасы ғана тәрбиелеп отырған үш баласы бар отбасылар арасында — 12,1% (8 023)
• көп балалы жалғыз басты әкелер арасындағы білім деңгейі одан да төмен — 2021 жылдың басына 3,4% (84)

Ата-аналарының жоғары білімі бар отбасылар арасында 44,4% (53 652) ауылдық жерлерде тұрады. Оның ішінде 52 210 толық отбасы, 1 408 — жалғызбасты анасы бар отбасы, 34 отбасында тек әкелері тәрбиелейді.

Өңірлер бөлінісінде біркелкі емес. 2021 жылдың басында Қызылорда облысында жоғары білімі бар бір немесе екі ата-анасы бар көп балалы отбасылардың ең көп үлесі (52,5% немесе 12 838 отбасы) анықталған. Нұр-Сұлтан мен Алматыда олардың жартысынан сәл көп, БҚО-да — сәл аз.

Шымкент пен Атырау облысында білімді ата-аналары бар көп балалы отбасылардың үлесі — 40,1%. Жамбыл және Маңғыстау облыстарында — тиісінше 38,1% және 36,2%. Павлодар облысында бұл көрсеткіш 30%-дан асады. Қалған өңірлерде ата-анасының біреуі немесе екеуі де жоғары білімі бар көп балалы отбасылардың үлесі 30%-ға жетпейді.

СҚО-да көп балалы отбасылардың барлық санының ең аз пайызы (15,1%).

— Көп балалы отбасылар арасындағы білім деңгейі үш баладан аспайтын отбасылармен салыстырғанда төмен болып қалатыны анық. Әр түрлі дәуірдегі көптеген ғалымдардың ғылыми еңбектері мынаны көрсетті

ата-аналардың білім деңгейі олардың балаларының білім сапасы мен стратегиясын анықтайды

Сондықтан, статистика көрсетіп отырғандай, көп балалы отбасылар үшін білім алу мәселесі өзекті болып тұр, — деп жазады авторлар.

Кімде тұрақты жұмыс бар?

2021 жыл 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанда кәмелетке толмаған балалары бар 233 035 көп балалы отбасы болған, онда кемінде бір ата-ананың тұрақты жұмысы бар. Бұл 18 жасқа дейінгі балалары бар көп балалы отбасылардың жалпы санының 70%-ы. Оның 89,4% (208 343) — толық отбасылар.

Балаларды тек жұмыс істейтін ана ғана тәрбиелеп отырған отбасылардың үлесі — ата-анасының біреуі немесе екеуі де жұмыс істейтін отбасылар санының 10,1% (немесе 23 626). Немесе жалғыз басты аналары бар барлық көп балалы отбасылардың жартысынан көбі.

— Демек, төрт немесе одан да көп баласы бар жалғызбасты аналардың екінші жартысында тұрақты жұмыс жоқ,

– деп нақтылады авторлар.

Көп балалы жалғыз басты әкелермен жағдай біршама нашар — олардың ішінде тек 42,7%-ы тұрақты жұмыс істейді.

Үш баласы бар жалғыз басты әкелер арасында тек 41%-ы тұрақты жұмыс істейді.

Сондай-ақ, зерттеушілер қала/ауыл бөлінісінде тұру статистикасын талдады. 2021 жылдың басында ауылдық жерлерде көп балалы отбасылардың 53,5%-ы тұрады, онда ата-анасының біреуі немесе екеуі де тұрақты жұмыс істейді. Оның ішінде 111 605-і толық отбасы болса, 12 464-ін жалғыз басты ана, 653-ін жалғыз басты әке тәрбиелеп отыр.

Ата-анасы жұмыста болғанда балаларды қайда жібереміз?

Өңірлік бөліністе 2021 жыл 1 қаңтарға тұрақты жұмыс істейтін ата-аналары бар көп балалы отбасылардың ең көп үлесі (біреуі немесе екеуі де) Маңғыстау облысында тұрады — 83,7% немесе 19 447 отбасы. Бұл өңірдегі көп балалы отбасылардың жалпы санының үлесі.

Атырау облысында бұл шамамен 79,6% (14 070), Қарағанды облысында — 78,7% (10 889), Ақтөбе облысында — 78,2% (11 597 отбасы). БҚО, Павлодар, Қызылорда және Қостанай облыстарында — отбасылардың 76%-ы. 75%-дан сәл азы — Нұр-Сұлтан, ШҚО және СҚО-да. Алматы, Шымкент және Ақмола облыстарында — шамамен 70%, ал Жамбыл және Алматы облыстарында — шамамен 63%.

Түркістан облысындағы ең төмен үлес — барлығы 60,6% немесе 45 379 отбасы.

— Статистика көрсетіп отырғандай, тұрақты жұмыстың болмау проблемасы балаларды тәрбиелеумен бір ғана ата-ана айналысатын отбасылар үшін ерекше өткір болып отыр. Негізгі себептер — балаларды жалғыз қалдыра алмау, тұрмысты үйлестіре алмау, қажетті балалар мекемелерінің болмауы. Мұның барлығы

ата-ананы үйде отыруға және уақытша жалақымен күн көруге итермелейді

Сондықтан, ата-аналар жұмыста болған кезде (әсіресе бір ғана ата-анасы болса) көп балалы отбасыларға балаларды қалдыратын жерді қамтамасыз ету көп балалы отбасылардың қалыпты өмір сүруіне ықпал етер еді”, – дейді авторлар.

Жалғасы бар