Қытаймен ынтымақтастықтың бес себебі – соңы

Аймақтағы радикалды идеялар әлі де танымал болып келеді және бұл үлкен алаңдаушылық тудырады. Басты себеп – әлеуметтік-экономикалық жағдайдың нашарлауы, сыбайлас жемқорлық, әділетсіздік, “әлеуметтік лифтілердің“ болмауы.  Радикалды идеологтар белгілі бір әділеттілікті уәде етеді және көбі бұл қармаққа ілініп қалады.

ОА-дан содырлар Ресей мен Қытайға барады. Сондықтан оларға бірлескен күш салу керек.

Бірақ Қытаймен экономикалық ынтымақтастықты дамытудың таза “бейбіт” себептері бар. Тіпті, бұған қарсы болса да.

Соңы. Бірінші бөлімді де оқыңыз.

Екі тарапқа да тиімді

– Сонымен, біз ҚХР-мен ынтымақтастық себептерінің тізімінде екі тармақты талқыладық. Келесі пункт — көлік-логистикалық ынтымақтастықты нығайту.

– Иә, және біз үшін

Еуразиялық экономикалық одақтың интеграциялық жобасы және “Белдеу және жол” мегажобасы ерекше қызығушылық тудырады

Бізде теңіз сауда жолдарына шығу мүмкіндігі жоқ, ал олар теңіз тасымалдауларына жол ашады. Бұл өз кезегінде еуропалық және азиялық нарықтардағы тауарларымыздың ұлғаюын білдіреді. Бұл бізге экономикалық өсу мен әлеуметтік даму үшін қосымша қолайлы жағдайлар жасайды. Айтпақшы, сонымен қатар біздің аумақ арқылы тауарларды тасымалдау үшін кедендік баждар бюджетке түседі. Сондықтан біз осы және басқа да инфрақұрылымдық және логистикалық жобалардың табысты болуына мүдделіміз.

Өз кезегінде Қазақстан арқылы өтетін Жібек жолының экономикалық белдеуі – Бейжің үшін өзіндік “алтын қақпа”.

Гипотетикалық тұрғыдан алғанда, АҚШ кез-келген уақытта Қытай порттарына теңіз жолдарын бұғаттай алады,

олар бірден үш мұхитта — Атлант, Үнді және Тынық мұхитында әскери артықшылыққа ие.

Ал Қазақстан арқылы өтетін жолды олардың қарулы күштері бақыламайды және Қытай үшін мүлдем қауіпсіз. Бұдан басқа, егер теңіз арқылы Қытайдан Германияға жүк шамамен 40 тәулік бойы тасымалданса, онда Қазақстан арқылы темір жолмен — 16-18 жүк тасымалданады.

2020 жылы жүк пойыздары Қытай — Еуропа бағыты бойынша 12,4 мың рейс жасады. 20 млн тоннадан астам жүк тасымалданды, бұл 2019 жылмен салыстырғанда 50%-ға артық. Қазіргі уақытта Қытай-Еуропа бағытындағы теміржол контейнерлерінің жартысына жуығы біздің аумағымызбен жүреді.

Қазір біз Ресейдің өз учаскесін аяқтауын күтеміз

— Яғни, бұл біз үшін өте пайдалы ма?

— Қазір көліктік логистика Қазақстан ЖІӨ-нің 8,1%-ын құрайды. Бұл тұрғыда ұзындығы 8,5 мың шақырымға жуық, оның 2,8 мың шақырымы біздің аумағымызға тиесілі

Қазақстанның “Батыс Еуропа-Батыс Қытай” халықаралық автомобиль дәлізінің құрылысына қатысуы

өте перспективалы.

Осы жобаның арқасында Қытайдың Ляньюньган портынан Тынық мұхитының жағалауына (Қорғас, Алматы, Тараз, Шымкент, Қызылорда, Ақтөбе, Орынбор, Қазан, Мәскеу арқылы) жүктерді Санкт-Петербургке тасымалдау уақыты бар болғаны 10 күнді алады.

Бұл теңіз жолымен салыстырғанда 3,5 есе аз

Осы жобаның есебінен біз Қорғастан Ақтөбеге дейінгі жол төсемін еліміздің оңтүстік облыстары (Жамбыл, Түркістан, Қызылорда) арқылы қайта құрдық. Қазақстан мен Қытай өз учаскелерін 2017 жылы аяқтады, енді Ресейдің құрылысын аяқтауын күтіп отырмыз.

Айтпақшы, жоғарыда айтылғандар “Еуразиялық экономикалық одақтың Жібек жолы экономикалық белдеуімен ұштасуына жәрдемдесу” деген төртінші тармаққа да қатысты.

Қасым-Жомарт Тоқаев 2021 жылғы 21 мамырда Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысында ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің басшыларын көлік артерияларының трансшекаралық учаскелерін жаңғырту жөніндегі жұмысты жеделдетуге шақырды. Бірінші кезекте ЕАЭО-ның бүкіл аумағында “Батыс Еуропа-Батыс Қытай” автомагистралін қайта жаңартуды аяқтау қажет.

Ислам халифатының қаупі ешқайда кетпеді

— Бұл жағдайда соңғысы – “үш зұлымдықтың күштерімен” күресу. Бұл не?

– Бұл сепаратизм, терроризм және экстремизм, олардың жандануына әлемдік турбуленттілік әкелді. Біздің өңірде Қазақстан мен Қытайдың қарсы іс-қимыл жөніндегі белсенді ынтымақтастығы барабар жауап болуы мүмкін.

Атап айтқанда, Ауғанстанның солтүстігіндегі ДАИШ содырларының енуі нақты қауіп болып қала береді. Содырларды сырттан қаржыландыратындар оларды

Орталық Азия елдерінің аумағында қызметті таратуға

табанды түрде итермелейді.

Келесі міндет – Орталық Азиядан тыс жерлерде қызметті кеңейту. Бағыт: солтүстік-шығыс (Ресейдегі мұсылман халқының жинақы тұратын аймақтары) және шығыс.

Америкалық сарапшылардың мәліметінше, Ирак пен Сириядағы қақтығысқа Орталық Азиядан 4 мыңнан астам содыр қатысты. Оның ішінде 500-ге жуық Қазақстан азаматы бар. Сонымен қатар, бірнеше жыл ішінде тәртіп сақшылары Ирак пен Сирияға 546 жалданушының кетуін тоқтатты. Біздің аймақта Таяу Шығыста дамыған технологияларды қолдануға және жағдайды тұрақсыздандыруға тырысуы мүмкін.

ДАИШ-тың қаржы ресурстары оны Орталық Азиядағы әзірше бытыраңқы радикалды исламистік топтар үшін тартымды демеуші етеді. Сондықтан біздің барлығымызға осындай топтарды сыртқы қаржыландыру арналарының жолын кесу бойынша шараларды үйлесімді қабылдау қажет.

Мәселе мынада, шетелдік демеушілерден басқа, ислам халифаты идеясын аймақтағы кейбір кәсіпкерлер қолдай бастайды. Кейбіреулер “жиһад салығын” өз еркімен төлейді, ал басқалары радикалдарды бопсалайды және қорқытады.

Барлық осы құбылыстар пандемия салдарынан күшейе түсті. Осы жағдайларда

радикалды ислам жалғыз үміт ретінде аз қамтылған адамдардың бір бөлігінде әрекет етеді

Ынтымақтастық әлі де тиімді емес

— Қазір бұл қатерлер біз үшін қаншалықты шынайы?

– Орталық Азияда саяси ислам әлі қалыптасу сатысында. Бірақ ол ресурстық базаны кеңейтеді және дамудың зайырлы векторына балама ретінде орналасу үшін әлеуметтік негіз дайындайды.

Терроризм мен экстремизмге қарсы іс-қимыл жөніндегі жұмыс ұлттық деңгейде ғана емес, тиісті құрылымдар шеңберінде де жүріп жатыр. Нәтижесінде аймақтағы шетелдік экстремистік және террористік ұйымдардың белсенділігі айтарлықтай төмендеді. Бірақ ынтымақтастық тиімді емес.

Қазақстан Қытай, Ресей және ислам әлемі арасындағы геосаяси үшбұрыштың бір түрі. Сонымен бірге, АҚШ басты қарсыластар мен бәсекелестер ретінде Қытай мен Ресейге қысым көрсетуді күшейтеді. Демек, АҚШ-тың Қазақстанға және Қытаймен көршілес Орталық Азия елдеріне назары күшейеді. Байден жариялаған Ауғанстаннан әскерлердің шығарылуы жағдайды ушықтырды. Содан кейін бәрі көрші елге әкелетіні туралы пікірталас күшейе түсті.

АҚШ Пекиннің Мәскеумен жақындасуына жол бермеуге тырысады,

атап айтқанда, ЕАЭО-ның “Белдеу және жол” мегажобасымен түйіндесуін үзу. Атап айтқанда, халық қытай тарапынан экономикалық кеңею қаупіне сендіруге тырысады.

Бір жағынан АҚШ-тың, екінші жағынан Қытай мен Ресейдің қарама-қайшылығы орта мерзімді және, мүмкін, ұзақ мерзімді перспективада сақталатынын есте ұстаған жөн. Тиісінше, АҚШ Еуропалық одақтың Қытаймен қарым-қатынасын нашарлатуға тырысады.

Бірақ осының бәріне қарамастан, Қазақстан Қытаймен стратегиялық ынтымақтастықты тереңдетуге мүдделі. Әрине, теңдік және өзара мүдделерді ескеру негізінде. Ол біздің елдерімізге туындайтын қатерлер мен сын-тегеуріндерге табысты тойтарыс беруге мүмкіндік береді, демек, азаматтардың қауіпсіздігі мен әл-ауқатының өсуін қамтамасыз етеді.