Жанжалдасқаннан гөрі Қытаймен ынтымақтастық орнатуға бес себеп — Сұлтанов

Қытайдан көп нәрсе үйренуге болады, мысалы, инновациялық даму немесе кедейлікпен күрес, деп есептейді тарих ғылымдарының докторы Болат Сұлтанов. Қазір біз осы елмен қарым-қатынасты жан-жақты дамытуымыз керек. Болашақта мұндай саясат айтарлықтай нәтиже береді. 

Жұмыстың бес бағыты

— Болат Қылышбайұлы, біз ҚХР-мен тығыз ынтымақтастықтан не ала аламыз?

— Пандемия және онымен күрес бойынша қабылданған шаралар жаһандану процесін үзіп, әлемдік шаруашылық құрылымын өзгертті. Қазір ең өзекті мәселе — дағдарыстың салдарын еңсеру және экономиканы қалпына келтіру мен дамыту жолына шығу. Бұл туралы Қасым-Жомарт Тоқаев та айтқан болатын.

Бұл жерде бізге ҚХР тәжірибесін зерттеу көмектесе алады. Тек пандемияны жеңу ғана емес, сонымен қатар

кедейлікті жою, әлеуметтік-экономикалық реформалар мен инновациялық даму жүргізу

Сондай-ақ, кейінгі кезеңдегі стратегиялық ынтымақтастықтың негізгі бағыттары туралы ойлану керек.

Осы уақытта Қазақстан үшін Қытаймен стратегиялық ынтымақтастықтың мынадай бағыттары өзекті болады:

• коронавирустың салдарымен күрес
• сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамыту
• көлік-логистикалық ынтымақтастықты нығайту
• Еуразиялық экономикалық одақтың Жібек жолы экономикалық белдеуімен ұштасуына жәрдемдесу
• “үш зұлымдыққа” қарсы бірлескен күрес (терроризм, діни экстремизм, сепаратизм)

Кейбір тармақтарға толығырақ тоқталайық.

2020 жылы коронавирустық пандемия бүкіл әлемде тез таралған кезде, Қазақстан мен Қытай бір-біріне қажетті көмек көрсетті және әлі де көрсетуде.

Коронавирустық індет қызған кезде Қазақстан Қытай халқына алғашқылардың бірі болып қолдау көрсетті

Енді Қытай елшісінің айтуынша, Қытайдың Қазақстан халқына көмектесу кезегі келді.

2021 жылғы 1 маусымда ұшақ Қытайдан “CoronaVac” Қытай вакцинасының алғашқы партиясын — жарты миллион дозасын жеткізді.

Бұл ретте көмек тек мемлекеттік деңгейде ғана емес, ол Қазақстанда жұмыс істейтін қытайлық компаниялардан да келіп түсуде.

Биологиялық терроризм ерекше алаңдаушылық тудырады

— Бізге вакцинадан басқа қандай нақты көмек көрсетілді?

— Ең қиын уақытта, 2020 жылдың сәуірінде, біздің бірнеше қаламызға практикалық көмек көрсету үшін үш аптаға 15 қытайлық инфекционист дәрігер ұшып келді. Олар жетекші медициналық жоғары оқу орындарында, инфекциялық және көп бейінді ауруханаларда, емханаларда әріптестерімен өз тәжірибелерімен бөлісті. Сонымен қатар, Қытай көмегі біздің еліміз үшін берілген барлық гуманитарлық көмектің 80%-ын құрайды.

Өзара гуманитарлық көмек және Қытайдан Қазақстанға, сондай-ақ Орталық Азия елдеріне эпидемиолог-мамандарды жіберу өңірдегі жағдайды тұрақтандыруға көмектесті.

Қытай коронавируспен күресте әлемнің көптеген елдеріне көмектеседі. Дамушы елдерге көмек көрсету және әлеуметтік-экономикалық дамуды қалпына келтіру үшін ҚХР 2 миллиард доллар бөлді. 150-ден астам елге және 13 халықаралық ұйымға материалдық көмек көрсетілді. 

2021 жылғы 21 мамырдағы Денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі жаһандық саммитте Си Цзиньпин былай деді: 

алдағы 3 жылда Қытай дамушы елдерге пандемиядан арылу үшін және олардың әлеуметтік-экономикалық дамуын қалпына келтіру үшін қосымша 3 миллиард доллар бөледі.

Қазір пандемияға және оның біздің азаматтарымыздың денсаулығына, сондай-ақ еліміздің экономикасына әсеріне қарсы ұзақ күрес болатыны түсінікті. Сондықтан Қазақстанда ДДҰ қамқорлығымен эпидемиологиялық ауруларды және биоқауіпсіздікті бақылау жөніндегі өңірлік орталықтар желісін құру туралы бастама өзекті деп санайды. 

Биологиялық терроризм қаупімен байланысты қауіптер ерекше алаңдаушылық тудырады. Сондықтан Қасым-Жомарт Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясының 75-ші сессиясында биологиялық қауіпсіздік жөніндегі халықаралық агенттік құруды ұсынды. 

Қытай біздің ірі инвесторларымыздың бестігіне кіреді

— Келесі пункт — сауда-экономикалық ынтымақтастық. 

— Жалпы, Қытай — Қазақстан үшін негізгі сыртқы сауда серіктестерінің бірі. Онымен сауда айналымының үлесі 2020 жылы біздің жалпы саудамыздың 18,1%-ын құрады. Бұл ретте Қытайға экспорт — 9 млрд доллар, ал импорт – 6,4 млрд доллар.

Қытай Қазақстанның ең ірі инвесторларының бестігіне кіреді (Қазақстанға келген инвестициялардың жалпы көлемінің 4,7%). Қытайдың Қазақстанға тікелей инвестицияларының (ТШИ) жалпы көлемі 2005 жылдан бастап 2020 жылға дейін 19,2 млрд доллардан асты. 2020 жылы Қытайдан Қазақстанның қаржылық емес секторына ТШИ шамамен 600 млн Қазақстаннан Қытайға ТШИ көлемі 667,2 млн құрады.

Мысалы, екіжақты индустриялық-инвестициялық ынтымақтастық бағдарламасы аясында бізде 24,5 млрд доллар сомасына 56 заманауи өнеркәсіптік кәсіпорын салу жоспарланып отыр. Қазақстанда барлығы 700-ден астам бірлескен Қазақстан-Қытай кәсіпорындары жұмыс істейді.

Даму перспективаларын онлайн-режимде 2021 жылдың сәуірінде ҚР Сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтанов пен ҚХР Коммерция министрі Ван Вэньтао талқылады. Ол кезде екіжақты сауда жүйесінде электрондық коммерцияны дамыту қажеттілігіне баса назар аударылды. Ақпараттық технологиялар дамып, интернет коммерциялық мақсатта белсенді қолданылады. Әсіресе пандемия мен карантин кезінде

цифрлық технологиялар негізінде “Цифрлық Жібек жолын” құрудағы ынтымақтастық

ерекше мәнге ие болады

Нәтижесінде министрлер электрондық сауда саласындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды.

Қазір Сауда министрлігі Цайняо логистикалық операторымен қолданыстағы логистикалық қызметтерді дамыту және жаңаларын құру бойынша келіссөздер жүргізуде. Соның ішінде Қытайдан Қазақстанға жер үсті көлігімен магистралды тасымалдарды іске қосу бойынша.

Бізде Қытай нарығына енуге мүмкіндік бар

— Бұдан әрі өңіраралық және шекара маңы ынтымақтастығы үлкен маңызға ие болуда. Біз өңірлік байланыстарды дамыту үшін кәсіпкерлер үшін тұрақты бірлескен өңірлік форумдар өткізуді ұсындық. Соның ішінде “Қорғас” ШЫХО аумағында жұмыс істейтіндер үшін. Қазақстандық кәсіпкерлер ақпараттық деректерді бірлесіп пайдалану туралы мәселені шешуді, сондай-ақ “Қорғас” ШЫХО бірыңғай деректер банкінің тұжырымдамасын дайындауды ұсынады.

Сауданың перспективалы бағыты ҚХР-ға ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау болуы мүмкін. Мұнда азық-түлік нарығының жылдық көлемі бір жарым триллион долларды құрайды. Қазір Қытай басқа елдерден көптеген азық-түлік түрлерін (ет, сүт, жеміс) импорттайды. Елдегі халық саны өсті, өмір сүру деңгейі жоғарылады, мұның бәрі азық-түлікке, оның ішінде экологиялық таза өнімдерге сұраныстың артуына әкелді. Ал бұл

біздің ауыл шаруашылығы өндірушілерімізге Қытай нарығына шығуға және орнығуға нақты мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта 600-ге жуық отандық бидай, сиыр еті, шошқа еті, соя, бал, балық, рапс, жоңышқа, жүгері, ұн және ұн өнімдерін өндірушілер өз тауарларын Қытайға экспорттауға рұқсат алды. 

Жалғасы бар