Құрылыстағы кадрлар тапшылығы краншылар мен министрлердің жалақысын теңестірді

Одақ басшысы сала еңбек министрлігінен шетелдік жұмыс күшін тарту мүмкіндіктерін кеңейтуді сұрағанын да атап өтті. Бірақ олар 451 мың қазақстандық ресми жұмыссыз ретінде тіркелгеніне сілтеме жасай отырып, бас тартқан.

Дегенмен, құрылыс қарқынды жалғасуда және ақылға қонымды сұрақ туындайды – бизнесті тоқтап қалудан сақтау үшін құрылыс жүргізушілер бос орындарды қалай толтырады?

Құрылыс саласында елеулі тәжірибесі бар Мәжіліс депутаты Ерлік Өмірғали шын мәнінде не болып жатқанын және мұның немен аяқталуы мүмкін екенін айтты.

Біз сізге керекпіз бе? Көбірек төлеңіз!

— Ерлік Қайдарұлы, шын мәнінде жағдай құрылысшылар айтқандай нашар ма?

— Иә. Дәстүрлі түрде біз салыстырмалы түрде арзан жұмыс күшін және жақын шетел мамандарын тартуға үйреніп қалдық. Қазір пандемияға байланысты бізде мұндай мүмкіндік жоқ. Ал құрылыс саласындағы жалақыға қатысты жағдай жылжымайтын мүлікті арзандату саясатына қайшы келеді. Біздің қазақстандық құрылыс саласының қызметкерлері кадр тапшылығын пайдаланып, өз еңбегінің құнын екі есеге көтерді.

Мысалы, өткен аптада осы жағдайға қызығушылық таныттым. Егер жұмыс күші өңірлерге қарағанда әлдеқайда көп табыс табатын елордада кірпіш қалаудың бір текшесі бұрын 10 мың теңге болса, қазір шамамен 16 мың теңге.

Егер биік кранның механигі 400 мың ақша тапса, қазір олар 800 мыңнан аз жалақыға бармайды

Инженерлік-техникалық қызметкерлер айына 1 млн теңгеден астам қаржы сұрайды. Тіпті бас инженер емес, қарапайым инженер де қазір таза қолына 1,3 млн теңге сұрайды. Бұл кадр тапшылығының салдары. Еңбек нарығы өте сезімтал болғандықтан, мамандар өздерінің қызметтеріне сұраныстың артуын тез байқайды. Жағдайды пайдаланып, бағаны көтерді. Инфляцияның да, азық-түлік бағасының өсуінің де мүлдем қатысы жоқ.

Құрылыс салушы жалақы қорын қайдан алады? Дұрыс, тұрғын үйдің шаршы метрі құнының өсуіне байланысты әлеуетті сатып алушылардың қалтасынан.

Әрі қарай одан да жаман болуы мүмкін:  басқа өндірістерде де жалақыға қатысты тізбекті реакция жүреді. Қазірдің өзінде өндіріс жұмысшылары жалақыны екі есе көтеруді талап етуде, әйтпесе құрылысқа кетеміз деген үрдіс бар.

Ауыл жастары үшін мүмкіндік

— Қазақстанда жоғары оқу орындары көп. Демек, егер жұмыс күші жетіспесе, сала үшін кадрлар даярламай ма?

— Білім беруде де қиындық бар. Жұмысқа қажетті мамандықтарды колледждер оқытады. Бірақ ілмектеу, тас қалаушы, электрмен жабдықтаушы, дәнекерлеуші сияқты мамандықтар жоқ. Неліктен бұлай болып жатқанын түсіндіру қиын. Бірақ менің бір ғана айтарым бар – бұл кәсіптердің тартымдылығы төмен және ауыр физикалық еңбек.

Менің ойымша, қиындықтан шығудың жолы бар. Орта арнайы білімі жоқ ауылдық жерлерден шыққан жастар түрлі жұмыс істеп ақша табады, бірақ сол дәнекерлеушінің немесе краншының білімі мен кулігін алып, еңбек нарығында сұранысқа ие мамандық иегері болуы мүмкін.

Бәлкім,  осындай балалар кейін жұмысқа орналаса алатындай, тегін оқуға мүмкіндік беретін мемлекеттен квота керек шығар

Мен көптеген жылдар бұрын біздің компаниялардың платформасында кәсіптік-техникалық лицейлермен меморандум жасасуға тырыстым. Былай қарағанда сәтті өтті. егер 10-нан 2-3-еуі соңына дейін жетсе, бұл үлкен нәтиже. Бірақ мен оны жүзеге асырған кезде, құрылыс қарқынды болған жоқ және қазіргі кездегідей табыс жоқ еді. Қазір құрылыс саласы аса мұқтаж жұмысшылар мен білікті мамандарды даярлаумен айналысатын уақыт жетті.

Шығатын жолы бар, саяси ерік қажет

– Сонда бос орындарды кім толтырады? Өйткені, құрылыс көпіргіш сияқты өсіп жатқан жоқ па.

— Негізінен өз бетінше үйренгендер. Бұрын оқыған адамдар зейнетке шығатын жасқа жеткен. Қазір дипломы бар кран механигі немесе электрик сирек кездеседі. Ілмектеушілер де.

Яғни, саладағы ең қарапайым әрі қажетті қызметкерлер де өз білімдері мен тәжірибелерін нөлден бастап дәл сол құрылыс алаңында алады

Шын мәнінде, бұл мамандықтар бойынша оқыту бес жыл университетте оқуды қажет етпейді.

Менің ойымша, бұл жерде еңбек министрлігі, экономика министрлігі, Білім министрлігі үшін бірлесіп істейтін жұмыс көп. Құрылысшылар одағы осыны жеткізуге тырысуда, бірақ әзірге естір құлаққа жетпей жатыр. Мұны Үкімет деңгейінде шешу керек.

– Ал депутаттар бұл мәселені көтерді ме? Сіз, мысалы, құрылыс саласының сарапшысы ретінде.

— Ашығын айтқанда, қазір бәрі не істерін білмеуде. Ал жағдай ушығып барады.

Мен қазір құрылыс саласында білікті жұмыс күшінің тапшылығы мәселесін кешенді шешу тұжырымдамасымен жұмыс істеп жатырмын

Өйткені, ушыққан жағдайды дереу жеңілдетіп қана қоймай, мультипликативті ықпал ететін шешім қабылдау қажет. Ол құрылыс саласының арқасында басқа салаларда да жұмыс істеуі үшін.

Әрине, білім министрлігінен бастау керек. Себебі түп-тамыры – сонда жатыр. Қазіргі уақытта техникалық мамандықтар бойынша колледждерге берілетін квоталарды есептеп жатырмыз. Егер бюджет мүмкіндік берсе, экономика министрлігі мен еңбек министрлігін де қосуға болады. Нәтиже шығуы тиіс.

Сыбайлас жемқорлық пен құрылыс үйлеспейді

— Бұл болашақта, ал құрылыс дәл қазір өсуде. Құрылыс компаниялары кадр тапшылығын көшедегі кездейсоқ, білімі мен тәжірибесі жоқ адамдармен толтыруы мүмкін. Олар қандай құрылыс салады?

— Иә, бұл өте күрделі мәселе. Әсіресе нарыққа салыстырмалы түрде жақында ғана келген құрылыс салушылар үшін.

Құрылыс сапасы үшін жауапкершілік бар екенін ешқашан ұмытпауымыз керек. Үнемі Қарағандыдағы “Бесобаны” мысалға келтіріп отырамын.

Нарықта енді ғана жұмыс істей бастағандардың жинақтаған тәжірибесі жоқ. Үш рет тексергеннің өзінде қателіктер шығатын беделді компанияларға қарағанда

Қазір құрылыс қарқыны аясында құрылыспен айналысқысы келетіндер саны көбейді. Бақылаушы органдар бірнеше күн ішінде біраз қабаттары көтерілетін барлық нысандарды бақылауға физикалық тұрғыдан үлгермейді. Дегенмен, менің ойымша, құрылыс сапасын да мемлекет ерекше бақылауда ұстауы тиіс. Өйткені біздің сыбайлас жемқорлық деңгейімізбен объектіні сараптама жүргізуде тапсырыс берушіге қажет нәтижесі туралы әрдайым келісуге болады.

Яғни, қазір салада қиындықтардың тұтас кешені бар. Жеткілікті бақылаусыз ауыр зардаптар туындауы мүмкін. Мен адамдардың қауіпсіздігіне қауіп төнетінін туралы айтып отырмын.