Қазақстанның қай саласында көлеңкелі ақша көп? — сарапшылар пікірі

Көлеңкелі секторға не кіреді?

Бұл тұжырымды саясаттанушы Талғат Қалиев түсіндіруге тырысты.

— Оңтүстік Қазақстанда ел халқының айтарлықтай үлесі тұратынын ескеру қажет. Егер әрбір азаматқа белгілі бір қаражат тиесілі деп болжасақ, олардың концентрациясы осы аймақта көп болады. Ол жақта тазалаушы лауазымы үшін де пара беру керек, деп Президенттің өзі де айтқан болатын. Ал

сыбайлас жемқорлық — бұл көлеңкелі экономиканың маңызды бөлігі

Жалпы, оның ішінде конверттерде берілетін жалақы, кәсіпкерлік қызметке патенті жоқ сантехникті үйге шақыру да кіреді.

Жалпы алғанда, есепке алынбаған және салық салынбаған барлық қаражат жатады. Көлеңкелі экономика қаржы ағындарының үлкен транзитімен ғана байланысты болуы міндетті емес, – дейді ол.

Талғат Қалиев

Көлеңке тек Оңтүстікте ғана емес

Экономист Магбат Спанов Қазақстанның оңтүстігін бұлай сынаумен келіспейді.

— Бұл пікір өңірде шағын және орта бизнестің дамуына және жұмыссыздық белең алуына байланысты негізделген. Жалпы алғанда, бұл ең тығыз қоныстанған аудан. 2000 жылдың басында мен осы мәселелерді егжей-тегжейлі зерделедім және көлеңкелі экономика әсіресе өсіп келе жатқан өңірлер мен салаларды атап өттім.

Шымкентте бұзушылықтар негізінен фармацевтика, уран өндіру және халық тұтынатын тауарларды дайындаумен байланысты

Бірақ, менің ойымша, көлеңкелі сектордың ең көп шоғырлануы Қорғаста. Сондықтан Алматы және Жамбыл облыстары бұл құбылысқа аса бейім. Сонымен қатар, Қордай шекара бекеті де бар, — дейді сарапшы.

Деңгей тұрақсыз

Жалпы, Спановтың айтуынша, Қазақстанның көлеңкелі секторы көбінесе оффшорлармен байланысты. ҚР Еуропадағы басты серіктесі Нидерланды екені бұған дәйек бола алады. Мұнай секторында негізінен басқа елдерден инвесторлар тартылған.

Магбат Спанов

— Үлкен көлеңкелі схемалар бізде мемлекеттік сатып алулармен байланысты және олардың көбі Астанада өтеді. Жалпы, менің ойымша, Қазақстандағы көлеңкелі сектор проблемасы айтарлықтай елеулі және біздің экономикамыздың даму деңгейіне өте әсер етеді. Есептеулер бойынша 2001 жылдан бастап 2017 жылдар аралығында

көлеңкелі сектордың деңгейі 19%-дан 30%-ға дейін өзгерді

Егер ЖІӨ $150 млрд болса, 30% — бұл шамамен $50 млрд, – дейді ол.

Көлеңкелі сектордың болашағы

Магбат Спанов жекешелендіру көлеңкелі сектордың үлесін арттырады деп болжайды.

— Оны қысқарту үшін экономикалық шешімдер қабылдауда ашықтық қажет:

• жекешелендіруде,

• мемлекеттік сатып алуларда,

• жұмыс орындарын құруда.

Бұдан да күшейтілген әлеуметтік саясат қажет — әкімдердің жұмыс орындарын құруы. Бірақ бұл да сыбайлас жемқорлыққа айналып кете ме деп қорқамын, өйткені әрбір жұмыс орнының өз құны бар, — деп есептейді экономист.

Оның болжамы бойынша, 2020 жылдан кейін жалпы декларациялауды енгізгеннен кейін көлеңкелі сектор күрт қысқарады.