Нұр-Сұлтан
Қазір
0
Ертең
0
USD
449
-1.43
EUR
484
-3.48
RUB
4.86
0.00

Қазақстандықтардың жалақысы төмендеп, корпорациялар табыстарын ұлғайтуда – депутаттар

Жалақының жартысына жуығы жай ғана желге ұшады – бұл әлемдегі ең төменгі көрсеткіштердің бірі. Бұл тек ресми көрсеткіштер. Іс жүзінде жағдай одан да жаман болуы мүмкін.

Мәжілісмендер тобы Премьер-Министр Әлихан Смайыловқа жолданған депутаттық сауалнамада осы мәселеге тағы да назар аударды. Олар сонымен қатар инфляцияның нақты деңгейіне сәйкес жыл сайынғы жалақыны индекстеуді қамтитын ұсыныстар тізімін ұсынды.

Қиындықтар жылдар бойы жинақталған

Мәжілісмендер елімізде кедейшілік пен теңсіздік өршіп келе жатқанын атап өтті. Оның ішінде “жұмыс істейтін кедейлік” — жалақы тек негізгі қажеттіліктерге (тамақ пен киім) ғана жетеді және одан аспайды. Олар жағдайдың себептерін де атады.

– Қазақстанда қалыптасқан жағдай,

басымдықтардың капитал жағына институционалдық жүйелік теңгерімсіздігі, яғни жұмыс берушінің мүдделеріне,

әсіресе трансұлттық компаниялардың мүддесіне берілуі. Аз мөлшерде бұл қайшылық шағын бизнес кәсіпорындарында көрінеді. Егер дамыған және әлеуметтік бағдарланған елдер осы текетіресті, оның ішінде адами капиталды дамыту басымдығы есебінен еңсеру жолдарын іздеп, тауып жатса, бізде әзірге екі тараптың мүмкіндіктерін теңестіруге бағытталған айқын мемлекеттік саясат жоқ. Жағдай қиындай түсуде, — деп санайды депутаттар.

Тиісінше, төмен жалақы, мүгедектігі бар адамдар, кеншілер мен металлургтер, қауіпті және зиянды еңбек жағдайлары бар азаматтар үшін зейнетақы жасының жоғарылауы, еңбекті қорғауға инвестициялардың төмен деңгейі және т.б. жылдар бойы жинақталды.

– Еңбек қызметіндегі тәуекелдер мен жауапкершіліктің барлық ауыртпалығы (табыстың төмендігі, өмір сапасының төмендеуі, денсаулықтың нашарлауы және т.б.) еңбекшілердің өздеріне және олардың отбасы мүшелеріне жүктеледі. Сондай-ақ, мүгедектігі бойынша жәрдемақы төлейтін, моноқалалардың инфрақұрылымын, жұмыспен қамту бағдарламаларын және т.б. қаржыландыратын мемлекетке жүктелді. Бұл кезде жұмыс берушілер, ең алдымен ТҰК, өздерінің маржиналдылығын арттырып, табысын барынша көбейтуде, – деп атап өтті қол қоюшылар.

Сонымен бірге, депутаттар, мысалы, еңбекті қорғауға жауап беретін мамандандырылған мемлекеттік органдарды енжарлығы мен дәрменсіздіктері үшін айыптады.

Шамамен Камерун мен Ангола арасында

Әрі қарай, кейбір экономикалық көрсеткіштерді келтірді. 2021 жылдың 3-тоқсанындағы мәліметтерге сәйкес ЖІӨ-дегі жалақы үлесі 31%-ды құрады (бұл кейбір ресми мәліметтер бойынша, бірақ кейбір тәуелсіз сарапшылар 20-25% деп отыр — ескерту), көрсеткіш соңғы бес жылда осы деңгейде сақталуда. Бұл ретте 1990 жылы ол 46,3%-ға тең болды.

Тұтастай алғанда, Қазақстанның ЖІӨ-дегі еңбек ақы төлеу үлесі шикізаттық бағыттағы басқа елдерге қарағанда айтарлықтай төмен

Салыстырып көрейік: 2020 жылы ЖІӨ-дегі еңбекақы үлесі РФ-да – 46,2%, Канадада – 52,5%, Австралияда – 48,5%, Норвегияда – 51,1%, Чехияда – 46%, АҚШ-та – 55,4%.

Орташа алғанда, отбасының әр мүшесіне жұмсалатын шығындардың жартысына жуығы тамақтануға жұмсалады – әр түрлі мәліметтер бойынша 48%-дан 56,6%-ға дейін (екінші жағдайда бұл көрсеткіш отандық статистикадан алынады).

Бұл шамамен Камерун мен Ангола арасындағы әлемдегі ең төменгі орындардың бірі

Салыстырып көрейік: Ресей Федерациясында бұл көрсеткіш 28,5%, Канадада – 10,6%, Чехияда – 16,6%, АҚШ-та – 7,1%. Бұл ретте, егер ақшалай есептейтін болсақ, бұл сома АҚШ-тағы тамақтануға жұмсалатын шығындармен бірдей (Қазақстанда жылына 2,2 мың доллар, ал Штаттарда 2,5 мың доллар). Бұл біздің елімізде азық-түлік бағасының өте жоғары екенін көрсетеді.

– Статистика орташа көрсеткіштерді көрсетеді, шын мәнінде күнін әзер көріп жүрген халықтың үлесі әлдеқайда көбірек, – делінген сұрауда.

Қоғамның жікке бөлуіне де артуда.

Жалақыны жыл сайын индекстеу керек

Сонымен қатар, депутаттардың пікірінше, қарапайым өсіру қысқа мерзімді нәтиже береді. Сондықтан олар бірқатар ұсыныстар жасады, олардың ішінде:

  • Халықаралық еңбек ұйымының “Дамушы елдерді ерекше ескере отырып, ең төменгі жалақыны белгілеу туралы” Конвенциясы ратификациялансын. Конвенцияға сәйкес ең төменгі жалақы деңгейін айқындау кезінде қызметкерлердің өздерінің ғана емес, олардың отбасыларының да қажеттіліктерін ескеру, сондай-ақ елдегі жалақының жалпы деңгейін, өмір сүру құнын, әлеуметтік жәрдемақыларды және басқа да әлеуметтік топтардың салыстырмалы өмір сүру деңгейін есепке алу керек
  • инфляцияның нақты деңгейіне сәйкес жалақыны жыл сайын индекстеу қажет
  • мүгедектігі бар жұмыс істейтін адамдардың, сондай-ақ зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары бар адамдардың зейнетке шығу жасын төмендету
  • Ұлттық экономика министрлігі мен еңбек министрлігі жұмыстарының тиімділігінің көрсеткіші ретінде халық табысының жыл сайынғы нақты өсу және оның өмір сүру сапасының арту көрсеткішін әзірлеу және енгізу керек. Олар осы министрліктердің жұмысын бағалау кезінде шешуші болуы тиіс.
Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз