Қазақстанды жаңа қақтығыстардың сахнасына айналдыруға тырысуы мүмкін — Сұлтанов

Қазақстан мен Қытайды ежелден келе жатқан екі жақты стратегиялық қарым-қатынас байланыстырады, олар уақыт өте келе нығайып келеді, деп есептейді Алматыда өткен Халықаралық ғылыми конференцияға қатысушылар. Сонымен қатар, кейбір сарапшылардың пікірінше, бұл қарым-қатынасты бұзылуға тырысушылар пайда болуы мүмкін. Конференцияда тарих ғылымдарының докторы Болат Сұлтанов осындай пікір білдірді. Оның айтуынша, бүкіл өңір державалардың қызығушылығын тудырып отыр.

Орталық Азия — геостратегиялық өңір

Өз сөзінде Сұлтанов географиялық мекен бізді барынша мұқият болуға мәжбүрлейтінін атап өтті.

— Қазақстан Қытай, Ресей және ислам әлемі арасындағы геосаяси үшбұрышта орналасқанын ескеру керек. Сондықтан халықаралық жағдайдың шиеленісуі жағдайында өңірдегі ұлы державалардың саясаты біз үшін ерекше қызығушылық тудырады, — деп атап өтті Сұлтанов.

Сарапшы АҚШ-тың қазіргі президенті Джо Байденнің 2021 жылы АҚШ-тың сыртқы саяси стратегиясының мәнін келесі сөздермен түсіндіргенін еске салды: “Америка қайтып келді. Америка бұдан былай әлемдік аренадан шықпайды және қайтадан көшбасшы болуға дайын”. Ал басты сын-қатерді Ресей мен Қытайдан көретінін айтты. Қытай

Американың әл-ауқатына, қауіпсіздігіне және демократиялық құндылықтарына қауіп төндіреді және “Америка Құрама Штаттарымен бәсекелесуге” тырысады

— Американың мүддесі үшін болса ғана Қытаймен ынтымақтасуға дайын екенін ескертті, – деді ол

Жыл бойы америкалық көшбасшы Қытайға қауіп төндіріп, атап айтқанда, әлемдік экономикада ол Батыс белгілеген ережелер бойынша ойнауы керек деп мәлімдеді.

Сұлтанов АҚШ-тың 2020 жылғы стратегиясын еске түсірді

Орталық Азия мемлекеттердің ұлттық қауіпсіздігі үшін маңызды геостратегиялық аймақ

Сарапшы Вашингтон өңірге де, атап айтқанда Қазақстанға да назарды күшейтеді деп есептейді. Сонымен қатар, АҚШ Ауғанстаннан кеткеннен кейін жағдай шиеленісе түседі.

— АҚШ Бейжіңнің Мәскеумен жақындасуына кедергі жасауға, оның ішінде ЕАЭО-ның “Белдеу және жол” мегажобасы аясында ұштасуын үзуге тырысатыны түсінікті. Америкалық саясаткерлердің ыстық бастарында

Орталық Азияда Ресей мен Қытай арасында барьер жасау жөніндегі жоспар құруға тырысуы мүмкін екенін

жоққа шығаруға болмайды.

Ресей мен Еуропа арасында құрылған кордонға ұқсас, – деді ол.

Ақпараттық соғыс күшейеді

Сондай-ақ, сарапшы АҚШ ҚХР-ға қарсы ақпараттық соғысты күшейтеді деп санайды. Атап айтқанда, Қытай тарапынан экономикалық экспансия қаупі бар деп аймақ тұрғындарын сендіруге тырысады. Қазақстанның және бүкіл аймақтың ең ірі несие берушісі Қытай емес екенін жақсы біледі.

Біздің экономикамызға салынған тікелей шетелдік инвестициялардың 330 млрд АҚШ долларының жартысынан астамы ЕО-ға тиесілі

Қытайдың үлесі бар болғаны 19,2 млрд долларды (4,7%) құрайды. Салыстыру үшін Нидерланды — 90,4 млрд, АҚШ — 48,4 млрд, Швейцария — 25,8 млрд.

Сұлтановтың пікірінше, бір жағынан АҚШ пен ұжымдық Батыс, екінші жағынан Қытай мен Ресей арасындағы қатынастар одан әрі шиеленіскен жағдайда,

Қазақстан ШЫҰ мүшесі ретінде Бейжің үшін Орталық Азиядағы сенімді қорғанын қамтамасыз етуі тиіс,

Ресей мен Қытай арасындағы берік байланыстырушы буын болып қала беру, ЕАЭО мен Жібек жолының экономикалық белдеуінің түйіндесуіне ықпал ету.

Сөз сөйлеуші Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөздерін келтірді:

“Біздің еліміз Тәуелсіздіктің төртінші онжылдығының табалдырығында тұр. Бұл кезең оңай болмайтыны анық. Сондықтан біз кез келген сын-тегеуріндер мен қауіптерге дайын болуға, үздіксіз жетілуге және әрқашан алға жылжуға тиіспіз”.

Өсіп келе жатқан геосаяси шиеленістер жағдайында біздің сыртқы саяси стратегиямыз мынадай бағыттарға бағытталатын болады:

• біздің стратегиялық әріптестеріміз — Ресеймен, Қытаймен және Орталық Азия мемлекеттерімен достық қатынастардың мызғымастығы
• жетекші әлемдік державалармен және ықпалды өңірлік мемлекеттермен тең құқылы және өзара тиімді ынтымақтастық
• прагматизмге негізделген сындарлы және теңгерімді сыртқы саясатты жүзеге асыру
• қандай да бір мемлекеттерге қарсы шықпау және өзін халықаралық дауларға тартпау
• өзіне алған екіжақты және көпжақты міндеттемелерді сақтауға бейілділік

Ынтымақтастықтың басым бағыттары

— Жоғары деңгейде басымдық берілетін Қазақстан-Қытай стратегиялық ынтымақтастығы ерекше маңызға ие болуда, — деді Сұлтанов.

Ол Қазақстан-Қытай ынтымақтастығында басым болуы тиіс бағыттарды айтты:

• Қазақстан экономикасына Қытай инвестицияларын тарту
• қазақстандық экспортты Қытайға және Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне ілгерілету
• “Нұрлы жол” стратегиясы мен ЕАЭО-ның Жібек жолы экономикалық белдеуімен ұштасуына жәрдемдесу
• Қазақстанда шығыс пен батысты, солтүстік пен оңтүстікті қосатын магистральдық жолдардағы транзиттік-логистикалық Еуразиялық хабты дамыту
• трансшекаралық су ресурстарын әділ және ұтымды пайдалану үшін “су дипломатиясы” шеңберінде Қытаймен келіссөздер процестерін жедел аяқтау

Ол сонымен қатар бірнеше сандарды келтірді. Қазақстанның Қытаймен сауда айналымының үлесі 2020 жылы Қазақстанның жалпы саудасының 18,1%-ын құрады. 2020 жылдың қорытындысы бойынша елдер арасындағы өзара сауда 4%-ға өсіп, 15,4 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл ретте Қытайға экспорт — 9 млрд, импорт — 6,4 млрд.

2021 жылдың алғашқы екі айында ғана тауар айналымы 20%-ға артып, 3,5 млрд АҚШ долларын құрады.

Перспективалы бағыт — Қытайға азық-түлік экспорты

Сұлтанов Қытай біздің ірі инвесторларымыздың бестігіне кіретінін (инвестициялардың жалпы көлемінің 4,7%) атап өтті. Қытайдың Қазақстанға тікелей инвестицияларының (ТШИ) жалпы көлемі 2005 жылдан бастап 2020 жылға дейін 19,2 млрд АҚШ долларынан асты. 2020 жылы Қытайдан Қазақстанның қаржылық емес секторына ТШИ — шамамен 600 млн. Қазақстаннан Қытайға ТШИ көлемі 667,2 млн.

Екіжақты индустриялық-инвестициялық ынтымақтастық бағдарламасы аясында біздің аумақта 24,5 млрд АҚШ доллары сомасына 56 заманауи өнеркәсіптік кәсіпорын салу жоспарланып отыр.

Қазақстанда 700-ден астам бірлескен Қазақстан-Қытай кәсіпорындары жұмыс істейді

Сұлтанов Қытаймен сауда-саттықтың перспективалы бағыты ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау болуы мүмкін екенін атап өтті. ҚХР азық-түлік нарығының жылдық көлемі 1,5 трлн АҚШ долларын құрайды. Қазір Қытай Латын Америкасы, Австралия, Жаңа Зеландия елдерінен азық-түлік импорттайды.

— Қытайда халық санының өсуі, өмір сүру деңгейінің жоғарылауы азық-түлікке, оның ішінде экологиялық таза өнімдерге сұраныстың артуына әкелді. Бұл біздің ауыл шаруашылығы өндірушілерімізге Қытай нарығына шығуға және орнығуға нақты мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта

Қытайға өз тауарларын экспорттауға 600-ге жуық отандық бидай, сиыр еті, шошқа еті, соя, бал, балық, рапс, жоңышқа, жүгері, ұн және ұн өнімдерін өндірушілер рұқсат алды,

– деді Сұлтанов.

Жалғасы бар