Қазақстанда киікті қалай құтқаруға болады? Олжалы аңшылық ашу керек

«АҚШ, Канада, Африка елдері, Еуропа және тағы басқалар аңшылықтың арқасында жануарларды ұзақ уақыт бойы құтқарып келді. Мен әлемдік тәжірибеден сәтті мысалдардың бірнешеуін келтірейін.

АҚШ

1972 жылы елде қалған арқардың саны 19 мыңнан аз болды. Олжалы аңшылық ашылғаннан кейін популяция 180-200 мың арқарға дейін көбейді, бір арқарды аулау құны 700-ден 380 мың долларға дейін.

Тәжікстан

1998 жылы арқарлар небәрі 900 бас қалды, олжалы аң аулау ашылғаннан кейін олардың саны 8 мыңнан асты, бір арқарды аулау құны 38 мың доллардан жоғары. Сонымен қатар, бірнеше жыл бұрын олар Мархорға аңшылықты ашты, олардың да саны күрт өсті.

Пәкістан

1985 жылы Мархур таутекесінің 100-ден аз басы қалды, өйткені соғыс пен ашаршылықтың салдарынан жергілікті тұрғындар оларды ет ретінде пайдаланды. Таутекені құтқару үшін олжалы аңшылық ашылды, соның арқасында олардың саны көбейді. Қазіргі уақытта 4 мыңнан астам таутеке бар. Мұндағы аң аулау құны бір мархор үшін 150 мың долларға дейін жетеді.

Африка

Оңтүстік Африка, Намибия, Зимбабве, Танзания, Замбия және осы континенттің көптеген басқа мемлекеттері арыстан, мүйізтұмсық, зебра, жираф, піл және бөкендердің көптеген түрлеріне аңшылыққа өте қолайлы сауда жасайды. Осылайша олар осы жануарлардың санын сақтап, көбейтуде.

Мүйізтұмсықты аулау құны 100 мыңнан, арыстандар — 20 мыңнан, барс — 15 мыңнан, пілдер — 25 мыңнан, бөкендер — 600 доллардан бастап 8 мың долларға дейін.

Кения, Ботсвана

Елде олжалы аң аулау жабылып, браконьерліктің өршуі және жабайы аңдар санының апатты түрде азаюы орын алды.

Моңғолия, Қырғызстан, Өзбекстан, Мексика және басқа елдер

Бұл елдер олжалы аңшылықты табысты қолданады, осылайша жабайы жануарларды қорғайды.

Моңғолия: арқарды аулау құны 60-тан 100 мың долларға дейін.

Мексикада Калифорния арқарын аулау құны 385 мың.

Өзбекстан биыл арқарларға аңшылық жариялап, бұл мәселеде бізді тағы басып озды.

Мұнда аңшылардың бәрі ет алу үшін емес, олжалы болу және әсер алу үшін келеді.

Ал бізде ше?

Ал енді Қазақстан туралы айтайын.

2021 жылы арқарлардың саны 18 465 болды  – аң аулауға тыйым салынған. Оның болмауына байланысты бұл жануарлардың саны нашар көбеюде, дегенмен үкімет қорғауға бюджеттен миллиардтаған қаражат бөледі.

Кейбір мәліметтер бойынша,

браконьерлер ойын-сауық пен ет үшін жылына 2 мыңға дейін арқарды өлтіреді

Демек, сұраныс бар! Бұл ретте заңды аң аулауды бір арқар үшін 100 мың АҚШ долларынан сатуға болады…

Осы жерде және төменде – ресми статистика, ал жақшада мен популяция жағдайына баға беремін:

• елік – саны 12 мыңға жуық, аңшылыққа рұқсат етілген, популяция тез өсуде (шын мәнінде 100 мыңнан астам)
• таутеке – 1 700 бас, аң аулауға рұқсат етілген, саны жақсы өсуде (іс жүзінде 7 мыңнан астам)
• бұлан – 600 бас, аң аулауға рұқсат етілген, саны тұрақты (іс жүзінде 5 мыңнан астам)
• марал – саны 1 200 бас, аң аулауға рұқсат етілген, саны артып келеді (іс жүзінде 8 мыңнан астам)
• қабан – саны шамамен 15 мың, аң аулауға рұқсат етілген, саны өсуде (іс жүзінде 50 мыңнан астам)
• тоғай бұғысы – саны шамамен 1000 бас, аң аулауға тыйым салынған, популяциясы нашар өсуде
• қарақұйрық – саны 15 мыңға жуық, аң аулауға тыйым салынған, популяциясы қауіпті күйде (іс жүзінде 25 мыңнан астам)
• жұпар бұғы – барлығы 8, аң аулауға тыйым салынған
• құлан – саны 4 400-ге жуық бас, аң аулауға тыйым салынған, популяциясы қауіпті күйде
• киік – қазіргі уақытта саны 842 мың, аң аулауға тыйым салынған, мал басы тұрақсыз (іс жүзінде 1,5 миллионнан астам). Соңғы 100 жылда киіктің саны 1920 жылы 2000-ға жуық және 1989 жылы 12000-ға дейін азайды. Сондай-ақ, 2013 және 2015 жылдары жаппай өлім-жітім болды, өлген жануарлардың саны 250 мың басқа жетті. Егер Қазақстандағы барлық жабайы тұяқтыларды біріктіретін болсақ, олар саны жағынан киіктен төмен.

Ресми мәліметтер бойынша, барлық тұяқтылардың саны – 50 908 бас, ал киіктің саны – 842 мың, яғни киік бірге алынған тұяқтылардан 16,5 есе көп.

Олжалы аңшылықтың құпиясы

Мен және бүкіл әлем бұл мәселеде біздің мемлекетіміздің логикасын түсіне алмайды. Егер біз жануарлар әлемін дұрыс басқара алмасақ, көп ұзамай көптеген жабайы аңдардан айырыламыз.

Неліктен жабайы аңдардың саны олжалы мен табиғатты қорғау кезінде өсетінін білесіз бе? Бұл  кезде кәрі және аталық аңдар ауланады,

Яғни, репродуктивті жастан асып кеткен. Бұл жануарлар қартайғаннан, аурудан өледі немесе жыртқыштарға қорек болады, бірақ олжа аңшысы үшін өте маңызды рөл атқарады, өйткені олардың үлкен мүйіздері, өткір тістері мен өсінділері бар. Бұл аңшылар ет үшін келмейді, олжа мен әсер алу үшін келеді».