Қазақстан Ресейден кейін доллармен қоштасуға бел буа ма?

Силуанов Қаржы министрлігі мен Ресей Банкінің осы мәселе бойынша келісілген ұстанымын айтты, оған сәйкес бір ай ішінде ҰӘҚ долларлық активтері еуро, юань және алтын салымдарының ұлғайта отырып, толығымен алмастырылады.

Нәтижесінде ҰӘҚ активтері құрылымындағы долларлық салымдар 35%-дан нөлге дейін төмендейді. Алтынға 20% беріледі, еуроның үлесі 35%-дан 40%-ға дейін, юань –15%-дан 30%-ға дейін көтеріледі. Британдық фунт стерлинг салымдарының үлесі 10%-дан 5%-ға дейін төмендейді, ал жапон иенасының үлесі 5% деңгейінде қалады.

Ақпан айының соңында Қаржы министрлігі доллар мен еуро үлесін осы валюталардың әрқайсысы үшін 45%-дан 35%-ға дейін төмендету арқылы ҰӘҚ құрылымын өзгерткен болатын. Фунт стерлингтің үлесі 10% деңгейінде сақталды. ҰӘҚ құрылымында қытай юанының 15% және  Жапон иенасының 5%-дық үлесі пайда болды.

Саясаттың дәйектілігі

Айта кету керек, Ресей билігі ұлттық экономиканы долларсыздандыруды табанды және дәйекті түрде жүргізуде. Бұл нарыққа қатысушылардың санкциялық тәуекелдері мен әлеуетті шығындарын төмендету үшін жасалуда. Бұл ретте доллардан бас тарту немесе оның есеп айырысулар мен жинақтардағы үлесін азайту туралы айтып отырған жоқпыз. Тіпті халықаралық төлем жүйелерін пайдаланудан бас тарту туралы да мәселе туындайды.

Естеріңізге сала кетейік, ресейлік ҰӘҚ – бұл федералды бюджеттің мұнай-газ кешенінен түсетін қосымша кірістері мен меншікті қаражатты басқарудан түсетін кірістері есебінен қалыптасатын резервтік қор.

Бұл ретте ҰӘҚ-ның шетел валютасындағы бөлігін Үкімет Ресей Банкіндегі шоттарда ұстайды, ол шетелдік қаржы активтеріне инвестицияланады және осы елдің халықаралық резервтерінің бөлігі ретінде есепке алынады. ҰӘҚ қаражаты сондай-ақ, тәуекел деңгейі бойынша халықаралық резервтерді орналастыруға жол берілмейтін жобаларға да салынады.

Ресей Қаржы министрлігінің есебіне сүйенсек, Ресей коронавирустық пандемия кезінде ҰӘҚ қаражатын белсенді түрде жинақтаған. Егер өткен жылдың басында оның активтері 7 трлн 773,1 млрд рубльге ($125,6 млрд немесе ЖІӨ-нің 7,3%) бағаланса, ағымдағы жылдың 1 мамырына қарай 13 трлн 825,4 млрд-қа ($185,9 млрд немесе ЖІӨ-нің 12,0%) дейін өскен.

Осы мәліметтерден көрініп тұрғандай, рубль эквивалентінде ҰӘҚ қаражаты 1,8 есе өскен. Доллармен – шамамен бір жарым есе.

Ресей Федерациясы Ұлттық әл-ауқат қорының көлемі         

Валюталар тұрғысынан алғанда, 2021 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша Ресей Банкі шоттарындағы ҰӘҚ қаражатының қалдықтары:

• АҚШ доллары — 39,8 млрд
• Еуро – 34,7 млрд
• фунт стерлинг – 8,5 млрд
• Жапон йенасы – 600,3 млрд
• Қытай юаны – 110,6 млрд
• Ресей рублі – 0,3 млрд

Басқа активтерге 5 трлн 164,7 млрд рубль салынған. Оның ішінде шетел валютасымен – 529,1 миллиард рубль.

Қазақстандық долларсыздандыру

Қазақстанда долларсыздандыру саясатын бірнеше жыл бұрын Ұлттық Банк белсенді жүргізе бастады. Данияр Ақышев басқарып тұрған кезде.

Алайда, ол негізінен ішкі қаржы нарығына бағытталған. Ең алдымен екінші деңгейдегі банктердің депозиттік базасына. Ұлттық қор активтерінің құрылымына долларсыздандыру аса әсер еткен жоқ. Доллар құралдары әлі де басым, бұл активтердің жалпы көлемінің шамамен жартысына жуығын құрайды.

БЖЗҚ зейнетақы активтерінің инвестициялық қоржынына да долларсыздандыру әсер еткен жоқ. Ағымдағы жылдың мамыр айының басында оның долларлық бөлігі жалпы көлемнің шамамен 31,7%-ын құрады.

Сондықтан Қазақстанда қазір доллардың үлесін азайтуға айтарлықтай кеңістік бар. Ұлттық қорда да, БЖЗҚ зейнетақы активтерінде де.

Бірақ ол үшін алдымен олардың инвестициялық декларациялары қайта қаралуы тиіс. Елдің жоғары басшылығы ғана қабылдауға құқылы саяси шешім туралы айтпағанда.