Нұр-Сұлтан
Қазір
2
Ертең
-2
USD
449
-1.43
EUR
484
-3.48
RUB
4.86
0.00

Қазақстан өмір сүруге қолайлы жер ретінде өз беделін жоғалтуда – әлеуметтанушы

Фото: peopleandcountries.com

Соңғы мәліметтер бойынша, 2021 жылдың қаңтар-маусымында Қазақстанға 4595 адам келді, ал 14192 адам кетті. Осылайша, елден 9597 адам кетуде, деп хабарлайды LS ақпараттық агенттігі.

Ал Ресейде 114,2 мың адам тұрақты тұру үшін қоныс аударуда. Алайда, көшуге тартымдылығына қарамастан, Ресей жұмысшылардың жалақысының өсуі бойынша Одақ елдері арасында көшбасшы емес. Қазақстанға қарағанда. Статистикалық мәліметтерге сәйкес, біздің елдегі орташа айлық жалақы 2021 жылдың бірінші жартыжылдығында 240,5 мың теңгені құрады – бұл 2020 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 16,7% -ға көп.

Қазақстандықтардың нақты жалақысы 2021 жылдың алғашқы алты айында 2020 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 8,8%-ға өсті. Бұл ЕАЭО-дағы ең үлкен өсім.

Неліктен олар біздің елден  кетіп жатыр, ал тұрақты тұруға келетіндердің саны азайып барады? “Стратегия” Әлеуметтік және саяси зерттеулер қоры жобаларының үйлестірушісі, әлеуметтанушы Ольга Симакова еңбекшілердің жоғары жалақыдағы артықшылықтары өсудің тұрақтылығы мен болашағы бар болуына ауысты деп санайды. Ал Қазақстан мұнымен мақтана алмайды.

Шетелге кету – бар, кері қайту – жоқ

– Ольга, егер біздің статистика дұрыс және жалақы Қазақстанда ЕАЭО-ның басқа елдеріне қарағанда көбірек өсті деп шартты түрде есептейтін болсақ, бірақ соған қарамастан елден басқа мемлекеттерге қарағанда көбірек адам кеткен болса, онда эмиграцияның себептері қандай?

– Орташа жалақы ең жоғары кірісті де, ең төменгі кірісті де ескеретін әдістеме бойынша есептеледі. Шартты көрсеткіш алынады.

Статистика орташа жалақының өсуін тіркейтіні таңқаларлық нәрсе емес. Пандемия кезінде көптеген мемлекеттік қызметшілердің, сонымен қатар әлеуметтік қызметкерлердің – дәрігерлер мен мұғалімдердің кірістері өсті. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі берген сұхбатында департамент жалақысы төмен жұмысшылардың жалақысын 30%-ға көтеруге жұмыс берушілермен келіскенін айтты. Мұның бәрін, әрине, біз қазір статистикалық есептеулерде өсім ретінде көріп отырмыз.

Жалақы мен елімізден көшіп кетушілердің арасында байланыс бар ма? Ешқандай байланыс жоқ деп айтуға болмайды. Біршама байланыс бар, бірақ ол жоғары емес.

Біз жалақының аздығынан емес, еңбек нарығында лайықты орын таба алмағаннан кетіп жатқанын бұрыннан байқадық. Біздің елімізде біліктілігі бар адамдар кездейсоқ табыспен жұмыс істеуді емес, өздерінің білімі мен тәжірибесін қолдануға мүдделі. Олар жұмыс істей алатын жұмыс орындары жоқ. Бұл жалақы мөлшеріне байланысты емес, жалпы мұндай жұмыс орындарының жоқ болуына байланысты. Бұл жрде сөз техникалық және сирек кездесетін мамандықтар туралы болып отыр.

Тағы да сыбайлас жемқорлық факторы маңызды рөл атқарады.

Шетелде оқитын студенттер арасында жүргізілген зерттеулер жастардың Қазақстанға оралғысы келмейтінін көрсетеді

Бірнеше себеп бар. Сыбайлас жемқорлық, жұмысқа тұру және мансаптық өсу үшін танысың немесе мүмкіндігің болмаған жағдайда жұмыс табудың қиындығы. Өкінішке орай, бұл алаяқтық үрдіске айналуда және ол Қазақстаннан білікті кадрлардың кетуімен тығыз байланысты.

Мен мынадай қорытынды жасаймын: адамдар жақсы өмір сүру үшін және жұмысқа орналасу үшін кетуде. Оларға әлеуметтік жағдай мен өсу перспективалары, тұрақтылық кепілдігі маңызды. Шетелде танымал көптеген мамандықтар үшін Қазақстан нарығы өте тар және дамымаған.

Көршілес Ресейде болашақ зор – онда өндіріс пен өнеркәсіп жақсы дамыған

Сондықтан Ресей Федерациясына техникалық мамандықтары бар кадрлардың кетуі байқалады, олар сұранысқа ие. Көптеген адамдар үміткер бола алмайтын мансаптық болашақ, сөзсіз, Қазақстан эмиграциясының себептерінің бірі болып табылады.

Барған сайын аз келуде

–  Негізінен білікті жұмысшылар кетуде, ал мұнда да жоғалтатын ештеңесі жоқтар емес

– Әрине. Білімі жоқ адамдар еңбек нарығында жұмысшы ретінде бәсекеге қабілетті емес. Олар Қазақстанның шегінен тыс жерде тұрып, жақсы жұмыс орынын таба алмайды. Сондықтан олар көшіп кетуге бейім емес.

Сондай-ақ, Қазақстаннан кеткен адамдар санына қатысты даулы статистикасы пайда болатын кезде, соңғы бес жылдың бірінші жартысындағы (2017 жылдан бастап) мәліметтер бойынша жыл сайын шамамен 15 мың қазақстандық шетелге қоныс аударатынын атап өткім келеді.

2019 жылы сәл көп болды – 20 мыңға жуық. Ал 2021 жылы кеткен бұл 14 мың адам іс жүзінде 2020 жылғы пандемия жылындағы 14 мыңға тең. Ол кезде шекаралар да жабылды, қозғалыс шектеулі болды, бірақ соған қарамастан адамдар кетіп жатты.

2021 жылы көшіп кету мүмкіндіктері карантин жеңілдетілгеннен кейін де болды, бірақ олар қолданылмады.

Екінші жағынан, мен Қазақстанға тұрақты тұруға қанша адам келетініне назар аударар едім.

Мәселен, егер 2017 жылы 9 мыңға жуық адам болса, 2021 жылға қарай олардың саны екі есе азайды. Яғни, шамамен бірдей адам саны жыл сайын Қазақстаннан үнемі кетіп жатады, ал келушілер саны азайып келеді. Бұл Қазақстан тұрғылықты жер ретінде өзінің тартымдылығын жоғалтуда деген сөз. Және бұған назар аудару керек.

Кепілдік пен жауапкершілік

– Президент ең төменгі жалақыны 60 мың теңгеге дейін көтеруді тапсырды. Бұл ретте ол зейнетақының көтерілетіні туралы ештеңе айтқан жоқ. Ең төменгі жалақы, зейнетақы мен жәрдемақы ең төменгі күнкөріс деңгейінен алынатын болса да.

– Президент ең төменгі жалақының көтерілетінін жариялай салысымен, экономистер бірден бюджет мұндай жүктемені көтере ала ма деген сұрақ төңірегінде ойлады.

Екінші жағынан, Қазақстан – әлеуметтік мемлекет. Пандемияның соңғы 1,5 жылында ол мұны бірнеше рет дәлелдеп, халық пен бизнеске қолдау көрсетті. Сонымен қатар, мемлекеттік әлеуметтік блок қызметкерлерінің жалақысы айтарлықтай өсті. 2021 жылдың қаңтарынан бастап мемлекеттік қызметерлердің жалақысы өсті. Бұл өте дұрыс шешім болды, өйткені мемлекеттік аппараттың қарапайым қызметкерлері, қалыптасқан стереотиптерге қарамастан, төмен жалақы алады.

Ал өткен ауыл әкімдерінің сайлауы ауылдық округ әкімдерінің жалақысы өте күлкілі екенін көрсетті – шамамен 120-150 мың теңге.

Сайлаудан кейін 200 мыңға немесе одан да көбейетінін мәлімдеді. Бірақ ауыл әкімдеріне жүктелген жауапкершілік көлемін ескерсек, бұл да жеткіліксіз.

Үкімет президенттің ең төменгі жалақыны көтеру туралы тапсырмасын қалай орындайтыны маған әлі түсініксіз. Бюджеттің кіріс бөлігі әлі де салықтар мен ҚҚС-қа байланысты. Көптеген кәсіпорындар тек пандемия бұзған өндірістік байланыстар мен циклдерді қалпына келтіруде.

Жалақының да, экономиканың да біршама өсуін көрсететін статистикалық көрсеткіштер шартты екенін атап өткім келеді. Әр саланың өзіндік динамикасы бар. Ал әзірге бұл жұмысшылардың тұрақтылыққа деген сенімін растамайды. Сондықтан көшіп кетушілер ағыны азаймай отыр.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз