Қазақстан 2021: биыл экономикамызды не күтіп тұр?

Әлемдік экономика біртіндеп қалпына келе бастады, бірақ пандемия қашан аяқталары әлі белгісіз. Тиісінше, Қазақстанның да экономикалық келешегі әлі белгісіз.

Алайда, халықаралық қаржы ұйымдары 2021 жылға қатысты өте оптимистік көзқарастар айтады.

Қазақстан экономикасының өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары бар, оларды ескеру қажет. “Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығының (AERC)” сарапшылары “Қазақстанның макроэкономикалық шолуын” дайындады, онда олар қысқа мерзімді перспективада елдің дамуын болжауға тырысты.

Шолудың толық мәтіні ұйымның ресми сайтында жарияланған.

Экономиканың көшбасшылары мен аутсайдерлері

Сарапшылар атап өткен маңызды факторлардың бірі – әлемде жаппай вакцинацияның басталуы. Шолу авторларының пікірінше, бұл нарықтық көңіл-күйге оң әсер етті. Оның ішінде мұнай бағаларында да. Мұнда басқа факторлар ойнай бастады, тіпті Суэц каналын Ever Given контейнер кемесімен бұғаттауға дейін.

Жалпы, олар бағаның оң динамикасын атап өтті, бірақ жоғары құбылмалылық пен белгілі бір белгісіздікпен.

2021 жылдың 1 тоқсанында Қазақстан экономикасының дамуы туралы айта келе, сарапшылар Ұлттық статистика бюросының мәліметтерін келтірді. Оларға сәйкес

2020 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда қысқа мерзімді экономикалық индикатор 1,8%-ға төмендеді

Алғашқы үш айда сала өсуінің дәстүрлі драйверлеріне келесілер айналды:

• құрылыс (+13,1% г / г)
• байланыс (+9,9% г / г)
• сумен қамтамасыз ету (+8,6% г/г)
• өңдеу өнеркәсібі (+7,5% г/г)
• ауыл шаруашылығы (+2,8% г / г)

– Өнеркәсіп өндірісінің көлемі де артты, бірақ өсім мардымсыз — 2020 жылдың қаңтар-наурызымен салыстырғанда бар болғаны 0,1%. 2020 жылдың I тоқсанымен салыстырғанда тау-кен өндірісі мен карьерлерді қазуда 6,9% мөлшеріндегі құлдырау байқалды, – дейді сарапшылар.

Керісінше, келесі салалардағы көрсеткіштер төмендеді:

• көлік және қоймалау (-17,4%)
• сауда (2,7%), алайда біртіндеп қалпына келу белгілері бар, өйткені 2020 жылдың соңында құлдырау 7,3% болды

2021 жылғы қаңтар-наурызда негізгі капиталға инвестициялар 2101,2 млрд теңгені құрады, бұл 2020 жылғы қаңтар-наурызға қарағанда 9,6%-ға аз. Барлық 2020 жылы бұл көрсеткіш 2019 жылмен салыстырғанда 3,4%-ға аз болды.

Үміт қана емес, қауіп те бар

Бұған дейін сарапшылар мынадай пікір айтты: “әлемдегі ең ірі қаржы нарықтарында көпіршік пайда болды, ол келесі факторлардың әсерінен пайда болды»

• әлемнің орталық банктерінің (ОБ) ақша-кредит саясатының, оның ішінде жетекші әлемдік ОБ-дан сандық жұмсарту бағдарламасының (QE) жұмсақ шарттары
• дамыған мемлекеттердің бұрын-соңды болмаған фискалдық ынталандырулары

2021 жылдың басында сурет қайталанады, әсіресе фискалдық ынталандыру тұрғысынан.

– Байденнің АҚШ президенті лауазымына келуімен экономиканы қолдауға бағытталған 1,9 трлн АҚШ доллары мөлшеріндегі кезекті фискалдық ынталандыру пакеті қабылданды. Ақырында, Байден әкімшілігінің 3-4 трлн долларға жетуі мүмкін жаңа инфрақұрылымдық пакетті қабылдауы күтілуде”, — деп атап өтті авторлар.

Сонымен қатар, сарапшылар мұндай шаралар инфляцияның өсуіне әкелуі мүмкін екенін ескертті. Бұл өз кезегінде жетекші орталық банктің саясатын қатайтумен аяқталады.

– Сондықтан covid-19 пандемиясынан кейін әлемдік экономиканың қалпына келуі

дамыған, сондай-ақ дамушы елдерде инфляцияның өсуі түріндегі қаржы нарықтары үшін елеулі тәуекелдер,

– деп санайды олар.

Жалпы ХВҚ 2021 және 2022 жылдары әлемдік экономиканың 6 және 4,4%-ға өсуін болжайды.

Бұл жағдайда авторлар мыналарға назар аударады

Қазақстандағы жағдайды талдау үшін сауда әріптес елдердің экономикалық өсуін ескеру қажет

ХВҚ сарапшылары 2021 жылы Қытай, Еуропалық Одақ және Ресей экономикасының өсуі 8,4%, 4,2% және 3,8% болады деп санайды. Бірақ Дүниежүзілік банкте болжамдар біршама қалыпты: тиісінше 7,9%, 3,6% және 2,6%.

Мұнай бағасы және валюта бағамы

Талдау мен болжау үшін маңызды тіпті негізгі фактор – мұнай өндіру көлемінің көрсеткіштері және оның әлемдік нарықтағы бағасы.

– 2020 жылғы наурызда мұнай бағасының құлдырауынан кейін ОПЕК + қатысушы елдер нарықтағы тепе-теңдікке қол жеткізу және оның бағасын ұстап тұру үшін мұнай өндіруді біртіндеп қысқартуға және одан әрі арттыруға келісті. Бұл шешім мұнай бағасының қалпына келуіне әкелді. Дүниежүзілік вакцинация мұнай нарығына қосымша жағымды әсер етті, – дейді авторлар.

ОПЕК + сәуір отырысында қатысушы елдер мұнай өндіруге шектеулерді жеңілдетуге келісті. Халықаралық энергетикалық агенттік (ХЭА) бұл туралы былай болжайды

2021 жылы Brent маркалы мұнайдың орташа бағасы барреліне 62,3 долларды құрайды

Бұл ОПЕК + қатысушы елдер мұнай өндіру көлемін арттырған кезде вакцинацияның оң нәтижелерінің көрінісі болуы керек.

Сондай-ақ, сарапшылар мұнай бағасы көтерілгенімен, Ресей рублі әлсіреді дейді. Бұл Ресейге қарсы жаңа санкциялардың қауіпімен байланысты. Наурыздың аяғынан 2021 жылдың сәуіріне дейін рубль АҚШ долларына қатысты әлсіреп, 77,4 шыңына жетті.

Ресейде инфляция 5,79%-ды құрады.

Бұл ретте орталық сарапшылары рубльдің теңгеге шаққандағы орташа жылдық бағамын 5,7 бірлік деңгейінде болжайды.

Келесі фактор – әлемдегі азық-түлік инфляциясы. Көптеген тауарлардың бағасы 2020 жылдың мамыр айынан бастап үздіксіз өсіп келеді. Дәнді дақылдар, керісінше, 2021 жылдың ақпан айында төмендеді.

– Бидай бағасының төмендеуі жоғары ұсынысқа байланысты болды

Сонымен бірге 2021 жылы құнарлы егін күту де бар. Осындай өзгерістер жағдайында AERC азық-түлік бағасының одан әрі өсуін 9,3% деңгейінде бағалайды, – дейді авторлар.