Ипотеканың қымбаттауы азаматтардың әлеуметтік наразылығын күшейтеді – экономист

Ведомствода оны былай түсіндірді: бұл шаралар макроэкономикалық жағдай мен елдің қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында қабылданды. Бірақ нәтижесінде депозиттер мен несиелер бойынша пайыздық мөлшерлеме өсті, коммерциялық банктердегі қолданыстағы ипотекалық бағдарламалардың шарттары өзгерді.

“Халық банк” АҚ-да жалақы картасының иелері үшін екінші деңгейлі тұрғын үй сатып алу үшін алған ипотека бойынша мөлшерлемені 13%-дан 18%-ға дейін көтерді. Жалақы картасы жоқ банктердің мөлшерлемесі 19%-дан 23%-ға дейін өсті

Ипотекалық несиелеу шарттарының өзгеруі туралы Сбербанкте де айтылды. Мұнда пайыздық мөлшерлеме 4%-ға өсті. Енді ипотекалық несие бойынша жылдық мөлшерлеме 20 жылға 21,2%-ды, 15 жылға – 19,5%-ды құрайды.

Соңғы шара емес

Экономист Айдархан Құсайыновтың пікірінше, коммерциялық ипотекалық несиелендірудің қымбаттауы халыққа әсер етпейді. Себебі коммерциялық банктерден ипотеканы, әдетте, белгілі бір табысы бар адамдар алады.

— Бұл нарық екенін және банктердің реакциясы заңды екенін түсіну керек. Оның үстіне, менің ойымша, Ұлттық Банк базалық мөлшерлемені тым жоғары көтерген жоқ. Ол үш жыл бұрын одан да жоғары болуы керек еді

Егер, әрине, біздің еліміз инфляцияны жеңгісі келсе. Иә, экономикалық өсімнің баяулауы да орын алады. Қазіргі жағдайда Ұлттық банктің саясатын болжау мүмкін емес, сондықтан реттеуші базалық мөлшерлемені тағы да көтере ме, білмеймін. Ведомствоның жаңа басшылығы әлдеқайда кәсіби шешімдер шығарады деп үміттенемін, — дейді ол.

Кімге соққы болады?

Экономист Петр Своик, керісінше, қазір Ұлттық Банк таңдаған монетарлық саясат тұрғын үй бағдарламасының әлеуметтік компонентін бұзады деп санайды. Бұл қоғамда қысымның күшеюін және наразылық тудырады.

– Бірақ қазір әлемдегі жағдай соншалықты тұрақсыз, сондықтан шенеуніктерден ойға қонымды іс-әрекет талап етудің қажеті жоқ. Әрі қарай қалай әрекет ету керектігін түсіну үшін барлық инфляциялық шу басылғанша бірнеше ай күту керек шығар. Сонымен қатар

біздің еліміздегі халықтың әлеуметтік наразылығы бірнеше сипатқа ие. Қаңтар айында оңтүстік астананың көшелеріне шығып, тонап кеткен ондаған мың адам — бұл төменгі сипаттағы адамдар. Табысы жоқ және несиеге өмір сүретін аз қамтылған — жалпы, көңілі қалған топ. Оларды ешқандай ипотека қызықтырмайды, олар үшін бұл қол жетпейтін нәрсе

Оларға қарағанда сәл жоғары топта да қазір наразылық жиналуда. Бес-жеті жыл бойы ипотека алуға тырысып, біраз ақша жинаған кезде ипотека бойынша мөлшерлеме өсті десе, кімге ұнасын?! – дейді Своик.

Отарлық модель

Оның байқаулары бойынша, Қазақстандағы барлық банк жүйесі Ұлттық банктен бастап өндірістік несиелеуге жол бермеуге құрылған. Тіпті қазір Ұлттық Банк базалық мөлшерлемені көтерсе де, ол оған ешқандай әсер етпейді — ол онсыз да қозғалыссыз.

— Бізде тек тұтынушылық несие бар, бұл отарлық синдромның нағыз өзі және елдің индустриясыздандыру мен әлеуметтік проблемалардың жинақталуына келіп тірелетініне кепілдік береді. Сондай болып жатыр.

Сондықтан, басты кемшілік банк жүйесінің тіпті қазір кезекті рет несие құнын арттыруы емес, сол несиенің тұтынушылық несие екендігі. Ең алдымен өндірістік несие болуы керек. Бірақ қазіргі уақытта ол 3-4%-дан артық болмауы керек

Мұндай арзан ақшамен инфляция мен алыпсатарлықты тудырмас үшін екі нәрсе болуы керек. Біріншіден, нарықта ойнауға тыйым салынған және олар тек өндіріске мақсатты түрде несие беретін арнайы банк жүйелері.

Екіншіден, мұндай өндірістерді жоспарлау жүйесі болуы тиіс. Яғни, тұтынушылық несие емес, өндіріс дамуы үшін Қазақстанда нақты не нәрсеге несие беру керектігін анықтау қажет.

Бұл Ұлттық Банктің бұрыннан келе жатқан ауруы – ол өндірістік несиелерге жол ашпағанымен қоймай, оның саясаты тұншықтыруға бағытталған. Ал қазір шиеленістер мен дағдарыстар кезінде бұл ауру қауіпті өлімге әкеледі”, — деп қорытындылады Петр Своик.