Нұр-Сұлтан
Қазір
2
Ертең
-1
USD
449
-1.43
EUR
484
-3.48
RUB
4.86
0.00

Құрғақшылықтан малдың қырылуына фермерлердің немқұрайлылығы себеп – сарапшы

Аймақтар төтенше жағдай жариялау алдында тұр. Маңғыстау облысында арнайы жұмыс тобы құрылды. Көрші өңірлермен қырылып жатқан малға азық жеткізу туралы келіссөздер жүріп жатыр. Жағдай бір мәнді емес, өйткені Қазақстанның бұл облыстары 2021 жылы алғаш рет құрғақшылықтың әсеріне ұшыраған жоқ.

Әлеуметтік желілерде қолданушылар жануарлардың өліміне кім кінәлі екендігімен бөлісті. Біреулері билікті меңзеп аймақтағы жайылымға әуелден құдық салу керектігін айтты. Басқалар жұтқа жылқыларды құрғақ жерге жайылуға жіберген ұқыпсыз иелерін кінәлайды.

Абайсыздық және бір күнді ойлау

Қазақстан ет одағының Бас директоры Мақсұт Бақтыбаев мал шаруашылығына жарамсыз климатты жайылымдарды суарумен жеңуге болады деп есептейді. Бірақ тәуекелі аз өндіріспен айналысқан дұрыс.

– Бұл Қазақстанда малдың жаппай қырылуының алғашқы жағдайы емес. Мұндай жағдайдың алдын алуа болатын ба еді?

– Болатын еді. Бірақ қазіргі өкінішті жағдай бойынша айтарым, Маңғыстау облысы жалпы мал шаруашылығына қолайсыз өңір. Жауын-шашын өте аз түседі. Демек мал азығының негізгі көзі шөп болмайды. Дегенмен, адамдар мал шаруашылығымен айналысуды жалғастыруда. Біреу бұрыннан қалыптасқан дәстүрге байланысты, ал біреу бұл саланы бизнес ретінде қарастырады. Бұл пассивті табыс.

Бірақ, ең алдымен, жылқылардың өліміне мал иелерінің өзі кінәлі. Бір қора малға ие бола отырып, жем қорын дайындамау – нонсенс

Оған қоса осыған ұқсас жағдайлар бұрын да болған. Өкінішке қара, фермерлер бұдан сабақ алмаған.

Бірнеше жыл бұрын Қазақстанның солтүстігі мен шығысында қыста жылқылар далада қатып қалған. Олар шөпке жету үшін мұз қабығын тесе алмады. Осыдан сұрақ туындайды: қыста, әсіресе солтүстік аймақта шөп қорын дайындамай қалай отыруға болады? Маңғыстау облысындағы құрғақшылықпен де сондай жағдай.

Кез-келген сауатты жылқы бағушы қолайсыз ауа-райы немесе басқа да күтпеген жағдайлар туындаған кезде барлық малға кем дегенде 1-2 айлық қор дайындау керек екенін біледі.

Шын мәнінде, Ақтау үшін құрғақшылық, Павлодар үшін боран — бұл төтенше жағдай емес. Бұл тәуекелдер, олар тиісті түрде бағалануы керек және бұған дайын болу керек

Менің ойымша, малға жем дайындамау – бұл немқұрайлылық. Банкрот фермерлер жұмыс істей алатын адамдарға жол ашады.

Үміт

– Ал әр түрлі ауылшаруашылық бағдарламаларына миллиардтаған, тіпті триллион жұмсалады, бірақ аймақтарда жылқылардың жейтін және ішетін ештеңесі жоқ. Бұл қалай?

— Біз Кеңес Одағында жоспарлы экономика кезінде өмір сүріп жатқан жоқпыз. Біз нарық жағдайында өмір сүреміз. Жеке бизнес өз қаражатын салуды және өзіне алған тәуекелдер үшін жауапты көздейді. Егер алдын ала болжай алмасаңыз, өзіңіз жауап бересіз.

Жалпы жағдай туралы айтатын болсақ, мен мемлекет орнында не істер едім?

Құрғақшылық және мал қырылуы тәуекелдерін барынша азайту үшін тұрақты жемшөп жеткізуді ұйымдастырар едім. Мұндай жағдайлар бірінші рет болып отырған жоқ

Бірнеше жыл бұрын ауа райының қолайсыздығына байланысты “Ақтау” әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы Қостанай облысының Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінен азық сатып алды. Яғни, процесс орталықтандырылған түрде ұйымдастырылды.

— Яғни бұл жағдайды құтқарды ма?

— Иә. Бірақ 2021 жылы неліктен алдын-ала дәл солай жасамағаны үлкен сұрақ. Жағдай қалай өрбуі мүмкін екенін алдын-ала болжау үшін жауын-шашын болжамдары бар.

Фермердің орнына әкімдік ойлануға дағдыланған болса, онда әкімдік бұл мәселені алдын-ала ойластыруы керек болатын

Өкінішке орай, аймақта қанша жауын-шашын түскені, қанша бас және қай аудандарда қырылғаны және қанша бас өлім қаупі алдында тұрғаны туралы объективті ақпарат жоқ. Біз теледидардағы жаңалықтар бойынша ғана тұжырымдаймыз.

Шындықтың орнына қалаулар

– Қазақстан құрғақшылық пен боран болатын жалғыз ел емес қой. Әлемдік өндірушілер қандай да бір жолмен табиғатты жеңуді үйренді. Неліктен біз басқалардың тәжірибесін қолданбаймыз?

— Шөл далада мал шаруашылығын дамытып, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін БАӘ мен Сауд Арабиясының тәжірибесін қолдану — бұл ұзақ мерзімді перспективаға арналған. Кімнің есебінен? Олар мал азығын суару үшін өсіреді.

Бұл жағдайда Маңғыстау облысының әкімдігі суармалы алқаптарды ұйымдастырып, оларға тұщы су көздері есебінен жем-шөп өсіре алар еді

Немесе көрші өңірлердің фермерлерімен форвардтық азық сатып алу бойынша жұмыс істеу.

Яғни, аймақтың ерекшелігін ескере отырып, қандай да бір жұмыс төтенше жағдайда емес, тұрақты негізде болуы керек. Әрине, егер жергілікті билік өз аймағында мал басын көбейтуге мүдделі болса. Яғни, менің ойымша, жоспарлы режимде бір нәрсе істеу керек.

Мен Ауыл шаруашылығы министрлігінде мал шаруашылығы департаментін басқарған кезде, дәл осы өңірлер — Маңғыстау, Атырау және Қызылорда облыстары аудандарының бір бөлігі мал шаруашылығы ретінде мамандану картасына кірмеген. Себебі бұл қауіпті жобалар. Фермерлер неге жылдық 4%-бен 15 жылға жеңілдетілген несие бағдарламасына кірмегендеріне ренжіді.

Ал біз оларға климаттың нашарлығы мен жоғары тәуекелдердің салдарынан несиелер қайтарылмайды деп түсіндірдік. Егер бастапқыда қажет емес нәрсені жасаудың қажеті болмаса, не үшін проблема туындатамыз?

Мал шаруашылығына бейімделмеген аймақтарда көкөніс өсірумен айналысуға болады. Жетістіктің жарқын мысалы — Әзербайжан. Ол барлығын бірдей климаттық жағдайда өсіреді. Ал Ақтауға жемістер мен көкөністер еліміздің оңтүстігінен әкелінеді.

Қымбат рахат

– Фермерлер білмегендіктен тәуекелдерді есептемейді ме?

— Меніңше, олар үміттенеді. Бұл немен байланысты? Мал шаруашылығының екі түрі бар – қарқынды және кең.

Оған құс фабрикалары, жұмыртқа және ет кешендері, сүт-тауар фермалары, бордақылау алаңдары жатады. Экстенсивтіге жайылымдарды пайдаланатын қалғандары жатады. Бұл жылқы шаруашылығы, қой шаруашылығы, ІҚМ өсіру. Яғни, қарқынды мал шаруашылығында жем дайындауға жыл бойы, ал экстенсивтіде тек қыста баса назар аударылады.

Жылқылар физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты жыл бойы жайылымдарда жайылып жүре алады. Мұз қабығы пайда болған немесе құрғақшылық болған кезде жем қоры болуы керек.

Біздің фермерлер қалай істейді? Олар оңайға үйренеді — жылқылар тегін жайылып, өсіп, пайда табады. Бұл Маңғыстауда болған оқиғаға алып келеді

Сондықтан бұл климат тұрғысынан жарамсыз аймақтағы жылқы өсіру ерекшеліктерінің теріс жағы, басқа ешткңе емес.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз