Ешкім де алдыңғы шепте соғысқысы келмейді: Қазақстанға санкция қаупі төніп тұр

«Қайталама санкциялар енгізілген жағдайда, Ресейге өз санкцияларын енгізуден бас тартқан Азия елдері мен басқа да аймақтар Ресейдің санкцияланған бөліктерімен және Батыс одақтастарының экономикасымен өзара әрекеттесуді жалғастыруды таңдауы керек», — делінген 25 наурыздағы жарияланымда.

Аса сақ банк бизнесі

Clearstream еуропалық депозитарлық-клирингтік жүйесі Ресейдің ұлттық есеп айырысу депозитарийінің шотын бұғаттаған кезде Қазақстанның бағалы қағаздардың орталық депозитарийінде ресейлік компаниялар шоттарының өсуі туралы ақпарат пайда болды. ҚР Ұлттық банкі төрағасының орынбасары Әлия Молдабекова 27 сәуірдегі баспасөз конференциясы кезінде осыған байланысты Қазақстанға қарсы қайталама санкциялар енгізу ықтималдығына қатысты мәселеге түсініктеме берді.

«Қазақстан үшін халықаралық есеп айырысу саласындағы өңірлік хабқа айналу мүмкіндігі зор, бірақ бұл мәселеге теңгерімді қарау керек, — деп атап өтті Молдабекова. — Бұл жағдайда қайталама санкциялар қаупі бар екенін білесіздер. Бағалы қағаздардың орталық депозитарийінде немесе екінші деңгейдегі банктерде кез келген шот ашу өте қатаң KYC — «өз клиентіңді біл» рәсімімен сүйемелденуі тиіс. Себебі, егер қандай да бір санкциялық тұлға немесе санкциялық тұлғаға қатысты тұлға біздің елде шот ашса, біз қайталама санкциялар қаупіне ұшыраймыз».

Жақында танымал ресейлік әртіс Лев Лещенконың Қазақстанда банк картасын одан әрі шығару үшін ЖСН алғаны БАҚ-та жариялағаннан кейін қоғамдық резонанс пайда болды.

2022 жылдың басынан бері Ресейдің 40 мыңға жуық азаматы ЖСН алды, бұл былтырғы көрсеткіштен 10 есе асып түсті

Ал ресейліктер ЖСН-ді дәл осы банктік карталарды ашу мақсатымен алды. Сарапшылар жазғандай, Ресей азаматтарына қазақстандық банктерде қызмет көрсету Қазақстанға қарсы санкциялар енгізуге негіз емес. Мұндай тәуекел тек жеке санкциялар тізіміне енген Ресей азаматтары болмаса ғана мүмкін. Бірақ Әлия Молдабекова баспасөз мәслихатында айтқан “өз клиентіңді біл” жүйесі мұндай адамдарға банктік шот ашуға мүмкіндік бермейді. Қалай болғанда да, бұл ережелер және реттеуші олардың сақталуын бақылайды.

Логикасы мен мәні жоқ жаза

Қазақстан Ресеймен одақтастық қарым-қатынасты қолдауды жалғастырып келе жатқанына қарамастан, саяси бейтараптығы үшін батысқа бізді «жазалау» туралы үндеулер ауық-ауық туындап тұрады. Экономист Айдархан Құсайынов қайталама санкциялармен сценарий Қазақстанға қаншалықты нақты әсер ететінін айтты.

— Қазіргі уақытта Қазақстанға да, біз мүшесі болып отырған ЕАЭО-ға да Еуроодақ пен АҚШ-тың ымырасыз санкциялық саясатынан басқа ешқандай қауіп төндірмейді, – деп есептейді сарапшы. — Бұл Ресейде ұзақ уақыт тұрмаған ресейлік олигархтар санкциялар ұшырағаннан кейін белгілі болды.

Мұнда қазір санкцияларды кімге және не үшін салып жатқаны белгісіз жағдай болып тұр, жындының қолындағы жарылғыш зат ұстанымы сияқты

Кез келген ел қайталама санкцияларға ұшырауы мүмкін. Санкцияларға ұшыраған Түркиядан бастап Сербияға да қауіп төніп тұр. Қытайға да салынуы мүмкін, бұл Бейжің бұл мәселеге қатысты өз ұстанымын анықтап алуы керек деген талап айтылса, әбден мүмкін. Осы тұрғыдан алғанда, біз қайталама санкцияларға қатысты ешқандай да сенімді жағдайда емеспіз. Себебі, өзім айтқандай, қайталама санкциялардың қаупі бүкіл әлемге, соның ішінде НАТО одақтастарына да таралады.

— Ал біз не істеп, не істемей жатырмыз? Қай ісімізде не үшін санкция арқалауымыз мүмкін?

— Ал біз сакнция алатындай ештеңе істемеуіміз де мүмкін. Себебі, қайталап айтайын, санкция оңды-солды жарияланып жатыр.

Мәселе мынада, санкциялардың өзін де, Батыстың қандай да бір саяси немесе экономикалық логикасын болжау мүмкін емес. Бұл бүгінгі әлемдік саясаттың нақты мәселесі. Осы тұрғыдан алғанда,

біз ештеңе істей алмаймыз, және ол бізге келмейді, бірақ біз көп нәрсені жасай аламыз және бірақ сонда да бізге қарсы жариялануы мүмкін. Қазір санкциялардан сақтандыру үшін не істеу керегі түсініксіз

Тыныштықтың жалғыз маңызды тұсы — біздің барлық мұнайымыз біздікі емес, батыстікі. Бірақ бұл күмәнді тұсы — олар мұнайды алып, елді санкцияларға ұшыратуы мүмкін. Бәрі де күтпеген жерден.

Айталық, венгрлер мұнай эмбаргосын қолдау үшін 18 миллиард еуро сұрайды. Неміс өнеркәсіпшілері америкалық газды, әрине, сатып алуға болады дейді, бірақ мұндай бағамен бұл өлімге пара-пар. Германия әлі де ресейлік газдан бас тартуды айтып отыр.

Барлығы, соның ішінде Батыс, олардың санкциялары бірінші кезекте оларға соққы беретінін түсінді. Инфляциясы бар, Байденнің қолдауы төмендейді.

Қазақстан кімге керек?

— Бірақ Ресейдің газды рубльмен төлеу талаптарына келіскендерге бірінші кезекте қайталама санкция жарияланады.

— Экономикалық тұрғыдан. Олар қандай да бір себептермен осы қадамға барады, бірақ сонымен бірге Ресейдің айтқанына көнбейтін саяси шешім қабылдайды. Бұл жағдайдың біртүрлілігі газ эмбаргосын жақтайтын елдердің саясаткерлері өз субъектілеріне газ үшін рубльмен төлеуге мүмкіндік береді де, бірақ санкциялар әлі де енгізіліп жатыр.

— Қазақстаннан не сұрайды сонда?

— Ештеңе сұрап отырған жоқ. Бізге қарағысы да жоқ, олар бізге санкциялар туралы да айтпайды, дегенмен мұндай кеңестер бүкіл әлемге таратылады. Сауд Арабиясы Батыстың жағдайына келісуден бас тартты, оларға санкциялар енгізілмеді. Араб Әмірліктері де солай жасады, оларға санкциялар енгізілмеді. Венесуэла Батыстың жағдайына барудан бас тартты, ал қазір АҚШ мұнай жеткізу үшін осы елге қарсы санкцияларды жеңілдетуді қарастыруда.

Қазақстанға қатысты көзқарас жұмбақ күйде.

Егер біз Ресейдің одақтасы болудан бас тартсақ, олар бізді ақшамен толтыруды ұсынуы мүмкін. Мүмкін тағы бір нұсқа — егер біз бұл елден бас тартпасақ, «бізді тұншықтыруы мүмкін»

Қандай нұсқаны қолданатыны мүлдем түсініксіз. Не істеу керегі де ешкімге түсініксіз.

Сондықтан Қазақстан қазір Ресейге қарсы тұра алады немесе бұл туралы батысқа мәлімдеп, ақша ала алады. Бірақ ақшаның орнына санкцияға ұшырап қалуымыз мүмкін. Қазақстан қазір не істесе де, Батыстың әрекетін болжай алмайды.

— Жалпы Қазақстан Ресейге санкцияны айналып өтуге жақсы құрал ма?

— Біз Ресей үшін жақсы әрі маңызды одақтаспыз, бұған сөз жоқ. Қытайға да дәл солай маңыздымыз. Бұл жағдайда Қазақстан жалпы геосаяси ойында өте маңызды.

Егер Қазақстанға санкциялар келсе, бұл Мәскеу үшін де, Бейжің үшін де жағымсыз жағдай болады. Экономикалық емес, саяси тұрғыдан

Біз Батысты елемей жүре алмаймыз, өйткені мұнайымыз сол жерде сатылады, ал америкалықтар — біздің басты инвесторларымыз. Бізге тимейді және біз бейтарап қаламыз деп үміттенемін.

— Қазір біздің бейтарап саясатымыз дұрыс па?

— Иә, бұл жалғыз дұрыс жол. Бұл жағдайда ЕАЭО мен оның Ресеймен әріптестік орнатқан елдері үшін айтарлықтай қауіп жоқ.

Егер Қазақстан кенеттен қайталама санкцияларға ұшыраса, бұл экономиканың географиясын түбегейлі өзгертпейді — біз үлкен экономика емеспіз.

Егер олар Ресейге қарсы жұмыс істемесе, бізге қарсы санкциялар қолданудың мәні жоқ. Мәскеу мен Бейжің Қазақстанды ешқандай проблемасыз-ақ қолдайды

Бізге экономикалық шығын аз болады, бірақ бұл жағдайда біз Ресей-Қытай тандемінің орбитасына қайтымсыз барамыз.

Сондықтан Ресейдің Батыспен Қазақстанға қарсы қақтығысын ушықтыру — бұл қақтығысқа Қытайды тарту қаупі. Бұл Үндістанға да ұнамайды, өйткені біз Ресейден Үндістанға бара жатырмыз. Осындай саяси салдары бар Қазақстанға Батыстың санкция салуының мәні бар ма? Қарай жатармыз.