Доллар бағамының, баға мен номиналды кірістердің өсуі – экономистердің 2021 жылға арналған болжамы

Осылайша, теңге 2020 жылмен салыстырғанда 3,9%-ға әлсірейді

Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығы (AERC) Қазақстанның 2021 жылғы шілде айына макроэкономикалық шолуын жариялады.

Соңы, бірінші бөлімді де оқыңыз.

Доллар және инфляция

Бұған дейін Агенттік 4,4% болжаған, бірақ мұнай бағасының өсуіне байланысты бұл болжам жақсарды.

Сонымен қатар Қазақстан валютасының нығаюына кері әсер ететін басқа да бірқатар факторлар бар.

— Атап айтқанда, АҚШ-тың ФРС-нің монетарлық саясатты бұрын күтілгеннен тезірек қатайту туралы соңғы белгілері американдық доллардың өзін нығайтуға әкеледі, – деп атап өтті сарапшылар.

AERC сарапшыларының болжамы бойынша, 2021 жылдың соңына қарай номиналды ақшалай кірістер 10,5%-ға өседі. Бұл болжам да сәуір айымен салыстырғанда жақсарды. Бұл жолы атаулы жалақының жоғарылауы себеп болды.

– Соңғысы Қ.Ж. Тоқаевтың 2021 жылы жалақыны арттыру жөніндегі жұмысты жалғастыру тапсырмасына сәйкес келеді:

• педагогтарға – 25%-ға
• медицина қызметкерлеріне – 30%-ға
• әлеуметтік-медициналық мекемелердің қызметкерлеріне – 45%-ға арттыру

Бұл шара, бағалау бойынша, 1 миллионнан астам қызметкерді қамтуы тиіс, — деп атап өтті шолу авторлары.

2021 жылдың қорытындысы бойынша орташа жылдық тұтыну инфляциясы 2020 жылға қарағанда 7% деңгейінде болжануда, бұрын 7,4% болған. Болжамның өзгеруін Ұлттық Банктің базалық мөлшерлемесінің жоғарылауымен және мемлекеттің азық-түлік инфляциясын тежеу жөніндегі бірқатар шараларымен түсіндірді.

– Жергілікті бюджеттерден бағаны ұстап тұрудың «шұғыл» шарасы ретінде

сауда желілеріне 30 млрд теңгеден астам ақысыз несие бөлінді,

орнына азық-түлік тауарларын төмен бағамен сату ұсынылды. Азық-түлік бағасының өсуін тежеудің ұзақ мерзімді жүйелі шарасы ретінде мемлекет ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне қолдау көрсетеді, – дейді сарапшылар.

Сондай -ақ, AERC 2021 жылы өнеркәсіп өндірушілерінің баға индексінің жақсы көтерілетінін болжайды.

Бірақ бұл 2020 жылдың төмен базасын ескергенде

Бұл ретте өнеркәсіптік инфляцияның болжамы бұрынғыға қарағанда жоғары.

2021 жылы тұтынушылық және өнеркәсіптік инфляцияның жеделдеуін бағалауды ескере отырып, ЖІӨ дефляторы 17,5% деңгейінде қалыптасады.

«Ковидке дейінгі» көрсеткіштерге әлі жете алмай отырмыз

Болжам бойынша үй шаруашылықтарының түпкілікті тұтынуға арналған шығыстары 2021 жылы 2020 жылмен салыстырғанда небәрі 3,5%-ға өскен. Бұрын 3,1% болған, бірақ өсім халықтың нақты ақшалай кірістерінің өсу қарқынын қайта қарауға байланысты (2,6% болған, қазір 3,4%).

Негізгі капиталдың жалпы жинақталуы 2021 жылы болжам бойынша 5,5%-ға өседі. Бұл 2019 жылмен салыстырғанда төмен (+12,9%), бірақ 2020 жылмен салыстырғанда жоғары.

2021 жылы нақты экспорт көлемінің өсу қарқыны 2020 жылмен салыстырғанда 2,7% деңгейінде болжануда.

Бірақ Қазақстанның да, сауда серіктес елдердің де экономикалық қалпына келуі жағдайында

алдыңғы болжам да осындай болды.

— Еуропалық Одақ елдеріндегі жаңа карантиндік шектеулер мен жаңа локдаун болған жағдайда вакцина салу процесінің баяулауы салдарынан сауда серіктес елдердің экономикалық қалпына келуі күтілгеннен баяу жүріп жатыр, — деп түсіндірді сарапшылар.

Болжамға сәйкес, Қазақстанның нақты импортының көлемі 2021 жылы 2%-ға өседі. Бұл 2019 жылғы (10,8%) өсімнен де төмен. Негізгі фактор қымбаттауына байланысты импорттық тауарларға сұраныстың қысқаруы болады.

Бұл өз кезегінде теңгенің болжамды құнсыздануынан орын алды

Қазақстанның нақты ЖІӨ өсімі 2021 жылы 3,9% болады деп күтілуде.

Мемлекеттік бюджеттің кірісі өседі

2021 жылы салық базасы біртіндеп қалпына келе бастайды, ал салық түсімдері артады.

Көрсеткіш 9,8 триллион теңге болады деп болжанып отыр (2020 жылмен салыстырғанда 15%-ға өседі)

Корпоративтік табыс салығының (КТС) түсімдері 2021 жылы номиналды мәнде 2 трлн теңгені құрайды. Мұны 2020 жылмен салыстыруға болады.

— КТС түсімдерінің қалыпты өсу қарқынының болжамы экономиканың кейбір секторларын қалпына келтіруге шектеулер қоятын ағымдағы эпидемиологиялық жағдайға, сондай-ақ бизнесті қолдау үшін бұрын енгізілген салықтық артықшылықтарға байланысты, – деп санайды авторлар.

Ал жеке табыс салығы (ЖТС) түсімдерінің өсуі 2021 жылы 2020 жылмен салыстырғанда 8,5%-ға, яғни 1 трлн теңгеге дейін өседі деп болжануда.

2021 жылы салық салынатын айналымның ұлғаюы есебінен қосылған құн салығы (ҚҚС) түсімдері 2,8 трлн теңгеге дейін артады. Салыстыру үшін, Қаржы министрлігінің деректері бойынша 2020 жылы — 2,5 трлн теңге болған.

Сондай -ақ, AERC 2021 жылға арналған мемлекеттік бюджет шығыстары бұдан бұрын күтілгеннен триллион теңгеге төмен болады деп болжайды. Мұндай қайта қарау іскерлік белсенділікті біртіндеп қалпына келтірумен де, инфляциялық процестермен де байланысты. Соңғысы фискалдық саясатты одан әрі жұмсартуға кедергі келтіреді.

Нәтижесінде, 2021 жылы Ұлттық қордан 2,7 трлн теңгеге кепілдендірілген трансферттерді ескерсек, мемлекеттік бюджет сальдосы 2,9 трлн теңге немесе ЖІӨ -3,5% мөлшерінде тапшы болады.

Салыстыру үшін, 2020 жылғы қаңтар-желтоқсанда мемлекеттік бюджет тапшылығы ҚР Қаржы министрлігінің деректері бойынша ЖІӨ-нің -3,1%-ын құрады.