Бөлшек саудаға жаңа салық: бизнесті сатып алушылар арқылы құтқармақшы

Бизнес ойланады

Әзірге жаңа салық бойынша егжей-тегжей ақпарат жоқ, сондықтан қазақстандық салық консультанттары қауымдастығының басқарма төрағасы Сәкен Қарин жағдайды өзі қалай түсінгені бойынша айтып берді:

— Егер бөлшек салық ҚҚС-н алып тастаса немесе оны алмастырса — бұл тұтынушы үшін жеңілдік болар еді. Бізде ҚҚС — құнына кіретін жанама салық. Егер оны алып тастап, оны айналымнан бөлшек салықпен алмастырса, бұл бизнес үшін пайдалы. Бірақ бәріне емес. Тек кірісі мен шығысы арасында айтарлықтай айырмашылығы бар кәсіпкерлер үшін.

— Өспейді деп ойлаймын. Әдетте компаниялар салық салудың балама түріне көшеді, егер бұл олар үшін пайдалы болса. Тауардың немесе қызметтің қымбаттау ықтималдығы бар болса, онда мұндай режим ешкімге пайдалы емес. Тұтынушыға кері әсер етуді ешкім қаламайды. Бұл қаншалықты тиімді болады, міне мәселе. Бір режимнен екіншісіне ауысу кезінде ҚҚС-і төленген тауарлық-материалдық қорлардың қалдықтарымен проблемалар туындауы мүмкін. Механизм әлі түсініксіз. Мен салық органдарының ұсыныстарын әлі көрген емеспін.

– Идея 2020 жылдың соңында ұсынылған кезде, ҚҚС пен әлеуметтік салықты алып тастау туралы айтылды. Бірақ кейін үнсіз қалды. Енді Үкімет жаңа салық режиміне түсетін салалардың тізімін бекітті. Оның іс жүзінде қалай әрекет ететіні туралы түсінік жоқ. Осы режимді пайдаланғысы келетін бизнестің құқықтық салдары бола ма?

— Қазір көптеген кәсіпкерлердің көкейінде бір сұрақ — жаңа салық режиміне қалай көшеміз? Егер ол 1 қаңтардан бастап мақұлданып, тізімді тек айдан кейін мақұлдаса, жыл басынан бастап режимді қалай қолданады, әсіресе ҚҚС төлеушілер? Сұрақ көп.

Батып бара жатқандарды құтқару жолы

— Бұл шара зардап шеккен бизнесті құтқара ала ма?

— Мен үшін бұл жүйенің барлығы тым күрделі болып көрінеді.

Егер олар ҚҚС мөлшерлемесін 12%-дан 5-8%-ға дейін, ал әлеуметтік салықты 3%-ға дейін азайта алса, мұның бәрі не үшін қажет болғаны белгісіз. Бұл ең жақсы нұсқа болар еді

Және тиімділігін есептеу оңай болар еді.

Ал салық төлеушіге жаңа режим берілгенде, ол басқаша есептеліп, қызметкерлерді қайта оқытуы керек. Ал екі жылдан кейін бұрынғы режимге қайта оралады. Тым күрделендіріп жіберген.

Зардап шеккен кәсіпкерлер кімдер? Бұл шығынға ұшыраған бизнес. Заңнамаға сәйкес, ол оларды келесі қаржы жылына ауыстырады. Шығыны бар, зардап шеккен қай адам айналымнан 3% төлей отырып, бөлшек салыққа көшеді? Қазір мұндай бизнес қалпына келтіру есебінен өткен жылдың шығындарын жабады және пайда туралы айтпағанда, кем дегенде нөлге шығуды ойлайды.

Ал жаңа режимде ешқандай нөл болмайды, айналымнан бюджетке салық автоматты түрде төленеді. Қазір мұны істеудің мәні неде?

Салық ауыртпалығын жеңілдетудің орнына жаңа бастаған бизнеске есеп айырысуды жеңілдету үшін айналымнан салықтар салынды. Қазір әңгіме салық төлеу рәсімін жеңілдету туралы болып отырған жоқ қой. Бұл әлі көрінбейтін қолдау туралы. Үкімет ставкалардың мөлшерін азайтуы мүмкін. Менің логикам бойынша.

Тұтынушы бәріне шыдайды

Тұтынушылар жаңа бөлшек салыққа мүлдем басқаша реакция танытты. Мысалы, Қазақстан тұтынушылар лигасының президенті Светлана Романовская мемлекет тағы да өз проблемаларын азаматтар есебінен шешетініне сенімді.

— Қазақстанда бизнес үшін қабылданып жатқан кез келген құтқару шаралары әрқашан тұтынушылардың иығына түседі, – деп есептейді Романовская. —

Бөлшек сауданың 3%-ы — бұл бағаның тағы өсуіне кепіл. Алайда қазір де баға өсіп жатыр, мұны ешкім қадағаламайды

Тіпті азық-түлік қоржынындағы 19 негізгі әлеуметтік маңызы бар өнімдер де рұқсат етілген бағадан жоғары. Бұл мәселе бойынша мемлекеттік органдарға жүгінсек бір жауап естиміз — бізде тексеруге мораторий бар. Яғни, мемлекет бізді қорғай алмайды. Біз соттарда айқын басымдықпен жүреміз бірақ ұтылып қала береміз. Банкрот болған бизнесте жұмыс істеген адамдар ешқайда кетпегенін ұмытпауымыз керек. Олар тұтынушылар болды, болып қалады және бола береді, солай емес пе?

Жалпы өмір сапасы нашарлады. Біз үнемі сатушылардың сатып алушыларға деген теріс көзқарасына кезігеміз.

Қазақстан тұтынушыларының құқықтарына бизнес те, мемлекет те қысым жасайды

Интернет-сауда пандемия кезінде өркендеді. Алайда тауарды сатушыға қайтару мүмкін емес. Бұл проблемаға көптеген адамдар тап болды. Ал енді жаңа салық туралы тағы өзгеріс енгізбекші.

Экономика ғылымдарының докторы Оразалы Сәбден бизнеске салық салу тұрғысынан Қазақстан дамыған елдердің тәжірибесіне жүгінуі керек деп санайды.

– Егер инновацияларды енгізетін бизнес салықтан толығымен босатылатынын мәлімдесек, түсінер едім. Бұл мүлдем басқа тәсіл. Мұны дамыған елдерде жасаса логикаға сай болар еді. Бізде ерекшеліктер жоқ, сондықтан ешкімге жаңа көлемді өндірісті енгізу тиімсіз. Біреудің дайын өнімдерін сатып алу – сату оңайырақ. Бұдан не шығады? Қымбатшылық. Жаңа салық — шенеуніктердің экономиканы көтермейтін тағы бір айла-амалы. Алайда бюджетке салық түсімдері мәселесін шешеді. Ал, тұтынушылар тағы да бәріне шыдайды.