Азық-түлікке шекті баға қай өңірлерде қойылды?

Мысалы, 2019 жылғы 1-18 желтоқсан аралығында әлеуметтік маңызы бар тауарлардың құны 0,3%-ға өсті. Қазір бағаның өсуі қатарынан 12 апта бойы кемінде 0,4% деңгейінде тұр.

Май, жұмыртқа, нан

Желтоқсанның бірінші жартысында күнбағыс майы қымбаттады (4,4%-ға). Қазан айында бағалар 6,3%-ға, қарашада — 10,7% – ға өсті (5 жыл ішінде ең жоғары айлық өсу).

Бір қызығы, бағаның өсуі өндірістің өсуі аясында жүрді.

• 2020 жылғы қаңтар-қыркүйекте тазартылған май өндірісінің орташа айлық көлемі 9,4 мың тоннаны құрады
• қазан — 13,5 мың тонна
• қараша — 17,9 мың тонна, бұл 2018 жылдың желтоқсанынан бергі ең жоғары айлық көрсеткіш

11 айдың қорытындысы бойынша көлемдер өткен жылмен салыстырғанда төмен: 116 мың тонна — 2019 жылғы қаңтар-қарашадағы деңгейден 95,5%.

Желтоқсан айында кейбір басқа да әлеуметтік маңызы бар тауарларға бағаның айтарлықтай өсуі байқалады. Мысалы,

• 15 күнде жұмыртқа 2,4%-ға қымбаттады (Павлодарда 8-15 желтоқсан аралығының өзінде — 6,1%-ға)
• қырыққабат 3%-ға көтерілді (Түркістан облысында соңғы аптада — 9,3%)
• Ақтауда 7 күн ішінде нан бағасы 9,1%-ға, пияз — 8,7%-ға өсті, ал әлеуметтік маңызы бар тауарлар бағасының жалпы өсімі 2,5%-ды құрады
• Алматыда тұз 5,4%-ға, күнбағыс майы 4,4%-ға қымбаттады
• Жезқазған мен Көкшетауда сүт тез қымбаттады — бір апта ішінде сәйкесінше 5,9% және 5,4%
• Атырауда сәбіз 5,5% пайызға қымбаттады.

Баға неге өсіп жатыр?

Сауда және интеграция министрлігінің мәліметінше, бұған көптеген себептер бар. Және олар өнімге байланысты ерекшеленеді.

• Күнбағыс майы Қазақстанда және әлемде өндірістің төмендеуіне, егіс алқаптарының қысқаруына және әлемдік бағаның өсуіне байланысты қымбаттады
• Жұмыртқа — қыркүйек айында өндірістің қысқаруы дәстүрлі маусымдық өсуге әсер етті
• Қант — өндірістің төмендеуі, теңгенің әлсіреуі және әлемдік бағаның өсуі
• Көкөністер — маусымдық өсу, оған қоса сауда тізбегінің бұзылуы және әртүрлі елдердегі карантиндік шараларға байланысты импорттың кешігуі
• Сүт өнімдері — сүт өнімділігінің төмендеуімен байланысты маусымдық тренд

Осылайша, бағаның өсуінің үш негізгі себебін анықтауға болады – өз өндірісінің төмендеуі, маусымдық өсу және әлемдік бағаның өсуі.

Мұнымен не істеу керек?

Қазақстан әлемдік бағаның өсуіне ықпал ете алмайды. Өндірісті бір түнде көтере де алмайды. Маусымдық өсуге төтеп беру ғана қалады. Сауда және интеграция министрлігі тиімді құрал — шекті бағаларды енгізу екеніне сенімді.

“Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысымен картоп — 122 тг/кг, пияз — 117 тг/кг, сәбіз — 121 тг/кг шекті бағалар белгіленді. Әкімдік күнбағыс майы мен қантқа шекті баға белгілеу мүмкіндігін қарастыруда.

< … > Бұрын жекелеген тауарларға шекті бағалар Алматыда (қарақұмық жармасы – 391 тг/кг) және Қызылорда облысында (қарақұмық жармасы — 313 тг/кг) белгіленген болатын”, — деп атап өтті министрліктегілер.

Алайда, мұны бірыңғай жағдай деп қарастыруға болатын шығар. Кейбір басқа өңірлерде шекті бағадан асып кету жағдайлары тіркелген, бірақ соған қарамастан, әкімдіктер ең жоғары бағаны енгізбей отыр. Алайда, “әкімдіктермен жұмыс жүргізілуде, сондықтан шекті бағалардың енгізілуін күту керек” деген жоспар бар.

“Сонымен қатар, әкімдіктерде әлеуметтік маңызы бар тауарлардың бағасын тұрақтандыру үшін өңірлік тұрақтандыру қорларының интервенциялары және “айналым схемасы” сияқты құралдар бар.

Алайда, бағаны тұрақтандыру үшін осы құралдарды пайдалану тиімсіз екені жиі айтылатынына қарамастан, көптеген өңір жағдайды түзетусіз қалдырды”, – деп атап өтті ведомствода.

Тауар тапшылығы бар ма?

Министрліктің мәлімдеуінше, қорлар үнемі толықтырылып отырады, сондықтан олар бойынша тапшылық жоқ. Республикадағы 17 желтоқсандағы жағдай бойынша:

• өндіруші кәсіпорындарда түрлі азық-түлік тауарларының қоры — 2,3 млн тонна
• қоймаларда 682,7 мың тонна жеткізілуге дайын
• сауда желілерінде 170 мың тонна
• 34,6 мың тонна тұрақтандыру қорларында шоғырланған (бұл мөлшердің 40%-ы — ұн)

Сонымен қатар, 333,8 млн жұмыртқа және 10,9 млн тонна азық-түлік бидайы бар. Өңірлер тұрақтандыру қорларына 17,3 мың тонна азық-түлік тауарларын жеткізуге шарттар жасады. Оның ішінде картоп (8,4 мың тонна), пияз (1,9 мың тонна), сәбіз (2,1 мың тонна), қант (1,3 мың тонна) және басқалары.