Ауыру тым қымбат: адамдар толық емделмей жұмысқа шығуға мәжбүр

Мәжіліс депутаттарының бір тобы еңбекке жарамсыздық парағын төлеудің қазіргі ескірген жүйесін өзгерту керек деп санайды. Премьер-министр Әлихан Смайыловтың атына депутаттық сауалында қызметкерлерді жақсырақ қорғайтын жаңасын енгізуді ұсынды.

Адамдарға сапалы ем алу тиімсіз болып қалды

Депутаттар жақын арада коронавирустың жаңа толқыны болжанатынын еске салды. Сонымен қатар, “қарапайым” аурулар да ешқайда кетпеді. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, 2016-2020 жылдары жыл сайын шамамен 8,7-8,8 млн ауру тіркелген. Бұл республика халқының жартысына жуығы.

Сондықтан жұмысқа жарамсыздық парағы бойынша төлеу мәселелері әркімге қатысты. Қазіргі жүйе адамдарға “жүріп” ауыруға итермелейді, өйткені ауруханаға бару ақшаны жоғалтуды білдіреді.

— Бұлай болу себебі, Еңбек кодексінің 133-бабына сәйкес уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы қызметкерге жұмыс берушінің қаражаты есебінен төленеді. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша осы әлеуметтік жәрдемақыны төлеу сомасының жоғарғы шегі (немесе басқаша айтқанда, еңбекке жарамсыздық парағын төлеу) айына 15 АЕК-тен аспайды (2022 жылы — 45 945 теңге).

Бұл шектеу 01.01.2016 жылы орнатылды және бүгінгі күнге дейін өзгерген жоқ,

– деп атап өтті депутаттар.

Ресми статистика бойынша елдегі орташа жалақы 268 мың теңгені құрайды. Бес күндік жұмыс аптасында 22 жұмыс күні алынады, күніне орташа төлем 12 мың теңгені құрайды. Яғни, орташа статистикалық қызметкер үшін 15 АЕК-ке шектеу қойылса, еңбекке жарамсыздық парағы іс жүзінде толық емес төрт күнді ғана жабады (3,7).

— Бұл дегеніміз, адамдарға сапалы ем алу және қалпына келу тиімсіз, сондықтан

олар өз денсаулығына да, айналасындағылардың денсаулығына да қауіп төндіріп, жұмысқа баруды жалғастыра береді,

– делінген сұрауда.

Инфляция да өз үлесін қосты

Нәтижесінде мынадай жағдайлар орын алуда:

• емделмегендіктен аурудың хронизациясы және соның салдарынан денсаулық сақтау жүйесіне жүктеме, шығындардың артуы және медициналық-экономикалық көрсеткіштердің нашарлауы
• ұжым ішінде инфекцияның таралу қаупінің артуы, өйткені жұмысқа жарамсыздық парақтарының 80%-ы өткір жұқпалы аурулармен байланысты

Сонымен қатар, қазір жұмысқа қабылдау үшін көбінесе еңбекке жарамсыздық парағына төлемейтін азаматтық-құқықтық келісімшарт жасалып жатыр. Яғни, кейбір жұмысшылар уақытша еңбекке жарамсыздық парағын алуға мүмкіндігі жоқ.

— Әлемдік тәжірибеде еңбекке жарамсыздық төлемін төлеу мәселесіне дұрыс көңіл бөлінеді. Халықаралық еңбек ұйымының конвенциялары (102 және 130) мен ұсынымдары (202 және 134) еңбекке жарамсыздық жәрдемақы саласындағы әлеуметтік қамсыздандыру нормаларын ұсынады,

олар кем дегенде негізгі кепілдендірілген кірістерді қамтамасыз етуі керек және сол арқылы қажетті тауарлар мен қызметтерге нақты қол жеткізуге кепілдік беруі керек,

сондай-ақ кедейліктің, әлеуметтік оқшаулану мен қорғалмаудың ауқымын болғызбауға және қысқартуға жәрдемдесуге; лайықты өмір сүруге мүмкіндік беруге міндетті. Бұл, бәлкім, нақты жағдайда ағымдағы істердің жағдайы. Бұл

инфляцияның нақты өсуі ақшаның құнсыздану процесін бастай отырып, экономиканың барлық оң жетістіктерін бұзады,

– сұрауда белгіленеді.

Жәрдемақыны қалай көбейту керек?

Мәжілісмендер еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақы төлеудің қолданыстағы жүйесін қайта қарауды ұсынды. Идеяның мәні, жарамсыздық парағын төлеу шығындарының бір бөлігін Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры өз мойнына алуы. Мысалы,

еңбекке жарамсыздық парағының алғашқы үш күнін жұмыс беруші төлейді, содан кейін Қор қосылады

Бұл жағдайда ауру ұзаққа созылғанда жәрдемақының жалпы мөлшері қазіргіден әлдеқайда жоғары болады деп болжанады.

Сонымен қатар, ұзақтығы, ауру немесе жарақат түрлері, жұмыспен қамту түрлері және жас топтары бойынша еңбекке жарамсыздық парақтарының статистикасын жүргізу ұсынылды.