Адам зорлаушыларға қарсы жазаны қатаңдату: қолдаушылар мен қарсылар

365 info медиапорталы заңгерлерден осы түзетулердің артықшылықтары мен кемшіліктерін қарастырды. Ықтимал құрбандар да, сот төрелігі де осы баптың ауырлығын асыра пайдаланып кетпей ме?

Жүйелі жұмыс қажет

Заң саласындағы танымал сарапшы Сергей Злотников қылмыс үшін жазаны қатаңдатуды саясаткерлердің нұсқауы бойынша жасауға болмайды деп санайды.

— Қазақстанда зорлау бойынша бап әрқашан қатаң болған, тек бірінші бөлігін есептемегенде, — дейді заңгер. — Мен қабылданатын түзетуге күмәнмен қараймын.

Өйткені бізде қылмыстық-құқықтық саясат тұжырымдамасы көп жағдайда ойластырылмаған саяси ықпалдың кесірінен бұзылады

Қылмыстық кодекске енгізілетін кез келген өзгерістер жүйелі болуы тиіс. Барлығы директиваларға емес, криминологиялық зерттеулерге негізделуі тиіс.

— Ниет қой. Бәлкім осы қадам елдегі зорлау толқынын тоқтатады ма деген.

— Жоқ, бұл мәселені шешпейді. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жазаны күшейту қылмыс деңгейін аз ғана төмендетеді. Бұл кез келген оқулықта жазылған.

Оның есесіне бұл жазаны пайдалану үрдісі басталады. Бізде кінәсіздерді де жазалайтын кездер жиі кездеседі.

Сондай-ақ, жазаны қатаңдатқаннан кейін қылмыскерлер өз құрбандарын тірі қалдырмайды деген қауіп бар

Сонымен қатар, қызының таңдауымен келіспейтін ата-аналар осы бапты  пайдалануы мүмкін. Жігітті қызымызды зорлады деп түрмеге қаматуы мүмкін. Ал ода тіпті татуласу құқығы болмайды, ерікті түрде қарым-қатынас жасаса да ол қызға үйлене алмайтын болады.

Мен мұндай заттарға күмәнмен қараймын. Бізде осы баптан басқа көптеген “керемет” ұсыныстар бар. Мысалы, сыбайлас жемқорлық баптары бойынша мерзімінен бұрын шартты түрде босатудың күшін жою. Мұнда қылмыстық құқық қағидалары мүлдем бұзылған. Өйткені адам өлтіргені үшін мерзімінен бұрын шығуға болады, ал сыбайлас жемқорлық үшін — жоқ.

Бай адамдарға арналған қылмыстық кодекс

— Енді сыбайлас жемқорлыққа қарсы қатаң күрес жарияланды емес пе, сондықтан осындай ұсыныстар ұсынылуда.

— Қылмыстық теріс қылықтарды ойлап тапқан кезде бұл ноу-хау болды, оған көптеген сарапшылар қарсы болды. Оның ішінде мен де бармын. Бұл Қылмыстық кодексті бай адамдардың құтқарушысына айналдырды. 60-тан астам бап қылмыстық теріс қылыққа айналды, онда барлығы айыппұлмен шешіледі.

Егер адамның ақшасы болса, ол көптеген баппен отырмайды. Осылайша, бас бостандығынан айыру мекемелеріне көбіне ақшасы жоқ адамдар түседі

Және пенитенциарлық жүйе оларды түземейтіндіктен, олар сонда қайта оралады.

Зорлау тақырыбына қайта оралсақ, бұл қылмыстардың жасалу себептерін басқадан іздеу керек. Криминологиялық сараптама қажет, қандай аймақтарда бұл жиі орын алады, онда қандай әлеуметтік-экономикалық жағдай, жұмысы бар ма және білім деңгейі қандай? Бұл жерде популизмнің түк қажеті жоқ, зерттеу керек.

— Дегенмен, біз күн сайын бір жерде баланы немесе әйелді зорлаған жаңалықтарды оқимыз.

— Бізде педофилия мен зорлаудан басқа ешқандай проблема жоқ сияқты көрінеді.

Бас прокуратура сайтындағы статистика осындай қылмыстар санының төмендегенін көрсетеді, бірақ БАҚ тек осы туралы жазады

Сотқа дейінгі тергеудің бірыңғай тізіліміне тіркелген қандай да бір іс туралы жабық ақпарат бірде БАҚ-қа шығып кететіні мені таңғалдырады. Қылмысқа қарсы күрес саясатқа тәуелді болмауы тиіс. Ол барлық адам үшін жазадан бас тартпаушылықпен және сот қателіктерінің санын төмендетумен байланысты болуы тиіс.

Адам саннан жоғары

Қорғаушы Алма Мусина, керісінше, зорлау үшін жазаны күшейтуді дұрыс шара деп санайды.

— Жәбірленушілерге бұл қылмысты психологиялық тұрғыдан да, физикалық тұрғыдан да бастан кешіру өте қиын. Ізі өмір бойына қалады. Сондықтан мен осы бапқа ауыр жаза қолдануды дұрыс деп санаймын. Бірақ бұл бапты теріс пайдалануға жол бермеу — бұл басқа мәселе.

— Дәл айттыңыз. Өйткені, кек алу немесе қорқыту мақсатында “құрбан” бола қалып, бопсалау жағдайлары болған.

— Әрине, пайдакүнемдік мақсаттарды көздейтін әйелдер бар. Мен зорлауға оқталған күдікті ер адамды қорғаған кезім болды. Іс тоқтатылды, өйткені ешқандай қастандық болмағанын дәлелдей алды.

Өкінішке қарай, қылмыстық қудалау органдары жеткілікті дәлелсіз айып тағатын кездері болады

Сотталушыларды ақтауға соттар да қорқады және прокуратура қылмыс жасаудың дәлелденбейтініне қарамастан, назар аудармайды.

Егер біз теріс пайдаланудан қорқатын болсақ, біз қазір кінәсіз адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тарту мәселесі туралы айтуымыз керек. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің кінәсіздік презумпциясы және күдіктілердің қылмысын айғақтайтын, әрі ақтайтын да баптар іс жүзінде жұмыс істемейді.

— Иә. Тек айыптау бөлігін іздейді.

— Мұның бәрі іске қосылғанда, тергеудің заңсыз әдістері тоқтағанда және сот төрелігін іске асыру сапасы жақсарғанда, бізде теріс пайдаланушылықтан қорқуға негіз болмайды.

Қылмыстық ізге түсу органдары статистикаға үшін күресу практикасынан құтылу керек. Адам тағдыры шешіліп жатқанда сандар емес, ол туралы ойлау керек.