Жаңа үйлер үгітіліп жатыр: тұрғындар не істеуі керек?

Бұл жағдайда көп пәтерлі үйлерде неге кепілдік мерзімі қысқа екендігі құпия болып отыр, өйткені бұл құрылыстағы сапаны сақтауға ықпал етпейді

Ал сапа ақсап тұр. Оның жарқын мысалы — бірнеше жыл бұрын Алматыдағы Алғабас және “Зерделі-6” шағынаудандарындағы жаңа ғимараттардың қисаюы. Алғабастағы үйлердің бірінің тұрғындарын ғимаратты толық қалпына келтіру үшін  жалға берілетін пәтерлерге көшіруге тура келді. Ал “Зерделі-6” тұрғын үйі 200 млн теңге тұратын жөндеуден кейін де тұрғындардың айтуынша, кейбір проблемалар  шешілген жоқ…

Мерзімі қысқарған сайын мәселе де азырақ

Бұл жағдайға адвокат Сергей Уткин өз пікірін білдірді. Оның айтуынша, заң көппәтерлі үйлердің кепілдік мерзімін нақты реттемейді. Мердігерлер үй салу туралы шартта кем дегенде екі жылды құрайтын кепілдік мерзімін өздері белгілей алады. Белгілемеулеріне де болады, онда ҚР АК 665-бабының 1-тармағына сәйкес кепілдік мерзімінің ұзақтығы тапсырыс беруші объектіні қабылдаған күннен бастап 10 жылды құрайды.

— Бірақ құрылысшылар мен мердігерлер әдетте ақымақ емес және өз келісімдерінде аз мерзімді қарастырады. Азаматтық кодекс бұл мүмкіндікті беріп отыр

Семейдегі болған оқиға бойынша, жаңа ғимараттың тұрғындарына үлестік қатысу шарттары жасалған-жасалмағанын түсіну үшін шартты қарау керек. Көбінесе әзірлеушілер міндетті талаптарды айналып өтіп, олардың орнына үлестік құрылыс туралы заңға бағынбайтын басқа да инвестициялық келісімдер жасайды. Сонда кемшіліктер табылса, құрылысшының кінәсін дәлелдеу қиынырақ.

— Ал егер үлестік келісім-шарт осы үйден 10 пәтер сатып алған сатушымен жасалса, ал қазіргі иесі үйді сол сатушыдан сатып алған болса ше? Сатушы оған үйдің сапасына байланысты ықтимал мәселелерден заңды түрде қорғану үшін оған алғашқы үлестік келісім-шартты беруі керек пе?

— Иә, пәтер иелері талап ете алуы үшін үлестік ұстау туралы шарттың талаптарын білуі тиіс. Құрылысшының бірінші сатып алушылар алдында  қандай міндеттемелері болғанын білуі керек.

Бірақ көбінесе алыпсатарлар мұндай шарттарды келесі тұрғындарға бермейді. Әдетте стандартты сату-сатып алу шарты жасалады, онда  мұндай ештеңе жазылмайды

Сатушының алып сатармен қарым-қатынасы қандай болғанын білу үшін өткен шарттарға зер салу керек. Немесе сатып алушының орнына тапсырыс беруші болып табылатын құрылыс компаниясы өзі бола алады, ал ол үшін үйді мердігер құрылыс компаниясы салған. Жалпы, бәрін егжей-тегжейлі зерттеу керек.

Кепілдік мерзімі аяқталған болса

— Үйге кепілдік мерзімі өтіп кетсе, бірақ үй, мысалы, қисайған болса, адамдарға қалай әрекет ету керек?

— Кепілдік, шын мәнінде, салған адамның кінәсінің презумпциясы. Егер жарықшақтар, құлаған плиткалар және басқа заттар түрінде кемшіліктер пайда болса, онда кепілдік мерзімі ішінде бұл нашар материалдарды қолданған немесе жұмысты сапасыз жасаған әзірлеушінің кінәсі деп түсініледі. Егер, әрине, құрылысшы бәрін басқаша дәлелдей алмаса. Теориялық тұрғыдан ол мұны жасай алады. Мысалы, егер жобада бір жұмыс температурасы қарастырылса, ал іс жүзінде басқасы болса, онда жобалау ұйымы дұрыс есептемеген болып шығады.

Немесе бастапқыда үйдің жобасы Алматы үшін қарастырылған, ал ол қатты аяз болатын Семейде салынған болса. Егер мұны есепке алмаған болса, құрылысшы оның мұнда еш кінәсі жоқ дей алады — ол жоба бойынша бәрін дұрыс жасады және бұл оның емес, жобалаушының “кінәсі”

Бұл жерде кімнің кінәсі бар екенін және оған кім жауап беретінін анықтау керек. Егер кепілдік мерзімі аяқталса, адамдар құрылысшыға ұжымдық талап қоя алады. Бірақ бұл жағдайда сот үй тұрғындарынан сотта барлық кемшіліктер құрылысшының кінәсі екенін дәлелдеуді талап етеді. Өз есебінен құрылыс сараптамасын жасау, ол жарықшақтардың пайда болу себебін анықтауы керек. Салыстыру үшін, кепілдік мерзімі өтпеген болса, адамдарға ештеңені дәлелдеудің қажеті жоқ, олар жай ғана жарықшақтар мен қасбеттің құлаған бөлігін көрсете алады, ал сот әрі қарай бәрін өзі зерттейді.

Сұрақ талқылауды қажет етеді

QazUrban урбанистика институтының басшысы Асхат Садуов былай дейді: Семейдегі жаңа құрылыстың тұрғындарымен болған ұқсас жағдайлар заң тұрғысынан пысықталмаған.

— Келтірілген залалды және кімнің кінәсі екенін бағалап, ол үшін техникалық тексеру жүргізу керек. Оған ПИК немесе МИҚ тапсырыс беруі тиіс — олар ғимаратқа қызмет көрсетеді

Егер сараптама құрылысшының кінәсін анықтаса, онда сот процесінде одан қалпына келтіру шығындары алынады. Егер ПИК үйді нашар қадағалағандықтан болса, бұл басқа мәселе. Өйткені, егер құрылысшы бәрін стандарттарға сай жасаған болса, ғимарат 50 жылдай еш кінәратсыз тұруы керек.

— Бізге көп пәтерлі үйлерге екі-үш жылға осындай ең аз кепілдік мерзімін қоюға заңнамалық түрде тыйым сала аламыз ба?

— Қоғамдық бірлестіктерге бұл мәселені қоғамдық талқылауға, Құрылыс істері жөніндегі комитет пен құрылыс салушылар қауымдастығы деңгейіне шығару керек деп ойлаймын. Мәселе мынада, бүгінде біздің тұрғындар өз пікірлері мен өкілеттіктерін қалай дұрыс беру керектігін әлі білмейді. Қираған үй жағдайында ғимаратты пайдалануға қабылдап алған ПИК те дұрыс іс атқармауы мүмкін.