Бір жылдың ішінде доллардың бағамы 500 теңгеге дейін көтеріледі — сарапшы

Экономистер көбіне теңге рубльдің «қозғалысын» қайталайды деп санайды. Яғни жақын арада біздің валютаның бағамы да төмендейді ме? Егер солай болса, қандай белгіде тоқтайды? Бірнеше сарапшыға осыған қатысты сұрақ қойып, пікірлерін білдік.

Неліктен теңге бағамы тым жоғары?

Экономист Айдархан Құсайынов жақын арада кез келген бағытта қандай да бір ауқымды курстық, тіпті маусымдық секірістер болмайды дейді. Алайда, ол

толыққанды болжам жасауға «Ұлттық банк саясатының факторы» кедергі келтіруде —

деп атап өтті.

— Жүйелік факторлар бәрін де жеңіп шықты, бірақ Ұлттық банктің ауытқулардың бәрін бірден тежеп отыратын саясаты түсініксіз. Инфляциялық таргеттеу тежеу пәрмені болған кезде жұмыс істемейді, — деді ол.

Ең бастысы, Ұлттық банк кез келген сәтте өз саясатынан бас тарта алады. Сонда не болатыны мүлдем белгісіз. Сонымен қатар, Құсайынов отандық валюта бағамы тым жоғары екеніне сенімді.

 Бір жыл ішінде доллар 500 теңге белгіне жетуі тиіс

Курс та басқа болуы керек, дейді сарапшы.

Құсайынов теңге ресейлік валютаға соншалықты тәуелді емес деп есептейді. Бірақ белгілі бір байланыс бар. Алайда қалыптасқан паритетті өзгерту керек.

— Бір рубль 5,6 теңгеге бағаланатын қазіргі бағам біздің экономикамызды нашарлатады, өйткені отандық тауарлар бәсекеге қабілетсіз болып қалады

Біздің импорттың 40%-дан астамы, әсіресе тұтынушылық тауарлар Ресейден әкелінеді. Тіпті шетелдік брендтер де бізге Ресей арқылы келеді. Оларда инфляция төмен, төрт жылдан бері 4% деңгейінде. Яғни, олардың тауарлары біздікіне қарағанда баяу қымбаттайды. Шартты түрде айтқанда, РФ-да жиналған теледидар 30%-ға, ал Алматыда жиналған теледидар жүз пайызға қымбаттайды. Нәтижесінде оларға тауарларын бізге сатуға тиімдірек болады, ал біздің зауыт тұншығып қалады. Егер бұл айырмашылықтың орнын теңге бағамы арқылы толтырмаса, ол зауыт ақыры жабылады, — дейді Құсайынов.

Экономист Ресей рублі шамамен 7-7,5 теңге болуы керек деп санайды

Біз бәсекеге қабілетті экономика алғымыз келсе, осы деңгейге көтеруіміз керек.

  Ұлттық банк — ең белгісіз фактор

Теңге бағамымен және долларға қатысты жағдай да осындай. Оның пікірінше, теңгенің қазіргі құны тым жоғары. Бұл өте тиімсіз.

— Егер біз 2009 жылы бір доллардың бағасын 150 теңгеге дейін емес, 180 теңгеге дейін «деваливацияласақ», онда бәсекелестік позицияға ие болып, экономикамыз дами алар еді. Бірақ біз 150-ге тоқтадық, ол дамуға мүмкіндік бере алмады. Сәл кейінірек доллар үшін 300 теңге құнына келді. Бірақ рубль бағамы 5,5 теңге болып қалды және экономика тағы да құлдырауда, —деді ол.

Экономистің пікірінше,

доллардың 500 немесе одан да көп бағамы экономика үшін өте ыңғайлы болады

Бірақ тағы да Ұлттық банк факторы туралы еске салды.

— Психологиялық белгіні өзгертпеу үшін 490-ға жетеміз де, тоқтаймыз. Бірақ содан кейін 2022 жылы біз 580-ге бірақ шығамыз, — деді ол.

Алайда Ұлттық Банктің бағамды қолдауға қандай сома құюға дайын екені тағы да белгісіз. Сондай-ақ қалаған нәтижеге қол жеткізе ала ма, оған да байланысты.

— Бір доллардың бағамы 390 теңге болған кезде Ұлттық банк «бағамды ұстап тұру үшін резервтер жеткілікті» деп мәлімдеді.

Ол миллиардқа жуық құйды, бірақ он күннен кейін курс 450 болды

Егер екі миллиард құйса, курс 10 күннен кейін емес, 20 күннен кейін өсер еді, — деп еске алды сарапшы.

Құсайынов Ұлттық қор трансферттерімен валюта бағамын ұстап тұру практикасына теріс көзқараста екенін жеткізді.

— Ұлттық қор — бұл мұнай табысы. Біз экономикамыз мұнай ақшасына соншалықты тәуелді болмағанын қалаймыз, бірақ оны бағамға әсер ету үшін пайдаланамыз. Бұл нонсенс. Егер мақсатты түрде ықпал етіп отырсаңыз, мұнай кірістерінен тәуелсіз болуды ұмыту керек, — деді ол.

Теңгеге америкалық сайлау да әсер етеді

Wall Street Invest Partners талдаушысы Данияр Джумекеновтің айтуынша,  Ұлттық Банк тарапынан әзірге бағамды ұстап тұру бойынша белсенді іс-қимылдар көрініп тұрған жоқ. Қараша айының басында доллар 433,5-ке жақын маңызды деңгейге жетті және қазір 2020 жылдың сәуірінен бастап ең жоғары деңгейде.

— Кепілдендірілген трансферттер шеңберінде Ұлттық қордан валютаны айырбастау, сондай-ақ квазимемлекеттік сектор субъектілерін сату бюджетке оң әсерін тигізеді. Алайда бұл операциялар дамушы елдердің валюталары бойынша байқалатын жалпы трендке айтарлықтай әсер етуі екіталай, — деді ол.

Қазір

теңгеге қысым жасайтын негізгі факторлардың бірі —  АҚШ-тағы президент сайлауының белгісіздігі

Коронавирусқа байланысты көптеген америкалықтар пошта арқылы дауыс береді, нәтижесінде дауыстарды санау кешіктірілуі мүмкін. Пошта қызметі барлық бюллетеньдерді уақытында жеткізіп үлгермеуі мүмкін. Сонымен қатар, жеңілген үміткер жеңімпазды алаяқтық жасады деп айыптап, нәтижелерге қарсы шығуы мүмкін. Бірақ инвесторлар үміткерлердің бірінің жеңісін күтеді, ал

тәуекелді активтерге қысым осыдан кейін ғана төмендей бастайды

— Соңғы жеті күнде доллар индексі («америкалық» валютаның дамыған елдердің валюталарына қатынасы: еуро, фунт, иен және т.б.) шамамен бір жарым пайызға өсті. Нарық қатысушылары долларды нарықтағы ықтимал турбуленттіліктен қорғау үшін қорғаныс активі ретінде белсенді түрде сатып алады. АҚШ-тағы сайлаудан басқа, коронавирустың екінші толқынын алаңдауға себеп екенін атап өткен жөн. Жаһандық экономиканы қалпына келтірудің баяулау қаупі артып келеді, —деді ол.

Біздің валюта әзірге өзінің позициясын ұстап тұр

Сондай-ақ, пандемия және жаңа карантин мұнай бағасын төмендетеді. Brent құны маусым айының басынан бастап ең төменгі деңгейге дейін төмендеді. ОПЕК+ 2021 жылдың бірінші тоқсанында жаңа өндіріс шектеулерін қабылдауды ұсынды.

— Мұнай бағасының төмендігі Ұлттық қорды толықтыру мүмкіндігін шектейді және салық төлемдері шеңберінде жүзеге асырылатын валюталық операциялар көлемін төмендетеді. Нарықтағы жағдай қалыпқа келгенше, салық кезеңдерінің әсері тежеледі, — деп қосты Джумекенов.

Сарапшы қазір теңгеге көптеген сыртқы факторлар әсер ететінін атап өтті. Бұл ретте

біздің валюта әлі де салыстырмалы түрде тұрақтылығын сақтап тұр

— Түрік лирасы екі аптадан бері бақылаусыз құлдырауда: 22 қазаннан бастап курс ешқандай кідіріссіз 8,3%-ға төмендеді. Ресей рублі осындай кезеңде 4,6%-ға арзандады. Ал теңге 1,4%-ға төмендеді, — деді ол.

Сонымен қатар, Джумекенов қысқа мерзімді перспективада айтарлықтай секірістер күтпейді. Бағамның өсу тренді сақталғанымен, бір доллар үшін 440 теңге белгісіне жақын.